



ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ - ΚΕΙΜΕΝΑ
MIKIS THEODORAKIS
MIKIS THEODORAKIS
Ι. Θάλασσες μας ζώνουν, σε ποίηση Μίκη Θεοδωράκη – 1948 – Ικαρία.
ΙΙ. Χτύπα, χτύπα σε ποίηση Μίκη Θεοδωράκη – 1948 Μακρόνησος.
ΙΙΙ. Ο ύμνος του Ελάν σε ποίηση Πάνου Λαμψίδη (ψευδο. Φ. Φωτεινός) – 1943 – Πύργος.
Έτος Έκδοσης 1976 στον Ομώνυμο δίσκο. Ερμηνεύει ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου.
Ηχολήπτης: Γιάννης Σμυρναίος – Minos.
Ποίηση: Γιάννης Θεοδωράκης.
Ι. Επεξεργασία ως κύκλος τραγουδιών 1960-61 – ΑΣΤ 138
ΙΙ. Ορχηστρική διασκευή για λαϊκά και συμφωνικά όργανα 1979 – ΑΣΤ 242
ΙΙΙ. Διασκευή για χορωδία 1983 – ΑΣΤ 259)
Ηχογράφηση 1960 Μίκης Θεοδωράκης. Έτος σύνθεσης 1952 Χανιά. Αθήνα. Παρίσι.
Συμμετέχουν. Μπουζούκι: Μανώλης Χιώτης, Κιθάρα: Δημήτρης Φάμπας. Εξώφυλλο από τον Μποστ. Ηχολήπτης ο Νίκος Κανελόπουλος. Στούντιο Columbia
(Αξίζει να αναφερθεί ότι οι «Λιποτάκτες» γνώρισαν πολλές μεταγενέστερες εκτελέσεις, από τις οποίες ξεχωρίζουν αυτή με τον Κώστα Χατζή 1962/3, με τη Μαρινέλλα (1966) και με τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά 1979 LYRA. Το πρώτο τραγούδι του κύκλου, το εμβληματικό «Όμορφη πόλη» (Θα γίνεις δικιά μου), είναι αυτό που αγαπήθηκε περισσότερο, ενώ η επιτυχία του ξεπέρασε τα ελληνικά σύνορα γνωρίζοντας μεγάλες ερμηνείες,
1962 (Όμορφη Πόλη) Edith Piaf για την ταινία “Les amants de Teruel”
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος. Έτος σύνθεσης 1958. Παρίσι.
«Στη φιλία μου με τον Βύρωνα Σάμιο»
«Τα τραγούδια θυμίζουν διακριτικά πότε έναν πυρήνα μοιρολόι ή έναν χαρακτήρα(με δυο νότες) από ένα ριζίτικο η μια Εκκλησιαστική μελωδία και άλλοτε νησιότικο τραγούδι.»
Πρώτη εκτέλεση: 5.10.1960. Ελευσίνα ( Καθιέρωση της Λαϊκής Συναυλίας στην Ελλάδα)
Ερμηνεία: Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Πρώτη Λαϊκή Ορχήστρα Μίκη Θεοδωράκη: Γιάννης Διδίλης Πιάνο, Κώστας Παπαδόπουλος, Λάκης Καρνέζης Μπουζούκι, Π.Πετσάς Κιθάρα, Βαγγέλης Παπαγγελίδης Μπάσο. Απαγγελία: Ειρήνη Παππά. Διεύθυνση Ορχήστρας Μίκης Θεοδωράκης.
Ηχογράφηση: Ι. Αύγουστος 1960 Μάνος Χατζιδάκις, Νανά Μούσχουρη, Στούντιο Columbia. Ηχολήπτης Νίκος Κανελλόπουλος, εξώφυλλο δίσκου Γ. Μόραλης.
ΙΙ.1960. Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Καίτη Θύμη. Μανώλης Χιώτης. Εξώφυλλο: Μποστ. Διεύθυνση Λαϊκής Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης. Ηχολήπτης Νίκος Κανελλόπουλος, εξώφυλλο δίσκου Γ. Μόραλης.
ΙΙΙ. 1963. Μίκης Θεοδωράκης, Μαίρη Λίντα, Μανώλης Χιώτης και ορχήστρα εγχόρδων, εξώφυλλο Μποστ.
Άλλες ηχογραφήσεις: 1970 Διασκευή για κιθάρα, John Williams CBS.
1974 26 Κύκλοι τραγουδιών με την Χορωδία Τρικάλων υπό την Διεύθυνση της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου.
1976 Μίκης Θεοδωράκης, Αφροδίτη Μάνου, Πέτρος Πανδής, Pathe-Marconi (France)
1983 Τραγούδι: Hege Tunaal
Προσαρμογή στίχων στα νορβηγικά: Svein Selvik
Ο Λάκης Καρνέζης ενορχήστρωσε και έπαιξε μπουζούκι σε όλα τα τραγούδια, Ole Marius Melhuus (bass, cello), Petter Brambani (clarinet, flute), Rolf Lislevand (guitar), Αudun Kleive (drums) και Iver Kleive (piano). Η ηχογράφηση από τον Jan Erik Kongshaug στο Talent Studio και η παραγωγή από την Hege Tunaal.
Εταιρεία Pa Norsk.
2000 Νένα Βενετσάνου. Music. Box International.
2000 Ηχογράφηση από το Ωδείο Ηρώδου Αττικού στις 2/10/2000 Επιτάφιος Κατά Ξαρχάκου.
Ερμηνεία: Μαρία Σουλτάτου. Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής (ΚΟΕΜ) Ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας Σταύρος Ξαρχάκος.
2018 Ερμηνεία Παναγιώτης Καραδημήτρης. Κλασική κιθάρα: Μιχαηλάγγελος Τουμανίδης. Δεύτερη φωνή: Φωτεινή Νιάρχου. ΙΑΝΟΣ.
Ποίηση: Νίκος Γκάτσος, Οδύσσέας Ελύτης, Γιάννης Θεοδωράκης, Μίκης Θεοδωράκης, Πάνος Κοκκινόπουλος, Δημήτρης Χριστοδούλου.
Έτος Σύνθεσης: 1959 – 1961 Παρίσι, Αθήνα, Λονδίνο.
«Αν θυμηθείς το όνειρο μου 1957 Παρίσι»
Πρώτη Εκτέλεση: 1960 – 1961 Αθήνα.
Πρώτη Ηχογράφηση: Τα τραγούδια ‘’Μυρτιά’’ και ‘’Αν Θυμηθείς το ονειρό μου’
Μάνος Χατζιδάκις Γιοβάνα. Studio Columbia Ηχολήπτης ο Νίκος Κανελόπουλος.
Δεύτερη Ηχογράφηση: Οκτώβρης του 1960. Όλα τα τραγούδια.
Μαίρη Λίντα, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Καίτη Θύμη, Αντώνης Κλειδωνιάρης.
Μανώλης Χιώτης Μπουζούκι. Studio Columbia. Ηχολήπτης ο Νίκος Κανελόπουλος. Εξώφυλλο από τον Μποστ.
«Τον αριθμό αναγνωρισμένου έργου-opus 36- Ο Θεοδωράκης τον έδωσε για την ενότητα των τραγουδιών αρ1 έως αρ. 15.
Τραγούδι – Ποιητής – Πρώτη Εκτέλεση.
1) Quatorze Juillet – J. Plante. 1962, φιλμ “Les Amants De Teruel. Edith Piaf
2) Μελαχρινή μου κοπελιά – Κώστας Βίρβος 1961 Γιώτα Λύδια .
3) Αν μ΄αγαπάς, αγάπη μου – Νίκος Γκάτσος 1961 Τζένη Βάνου.
4) Μην με ρωτάς – Γ. Παπακυριάκης. 1961 Τζένη Βάνου
5) Ο ουρανός είναι κλειστός – Ερρίκος Θαλασσινός. 1962 φιλμ ‘’ Προδομένη αγάπη’’ Γιώτα Λύδια.
6) Καράβι καλοτάξιδο – Ερρίκος Θαλασσινός. . 1962 φιλμ ‘’ Προδομένη αγάπη’’ Γρηγόρης Μπιθικώτσης.
7) Αυτούς που βλέπεις – Μιχάλης Κατσαρός. 22.2.1962 Αθήνα Θέατρο ΑΛΦΑ Κώστας Χατζής.
8) Ο Μίμης ο Τσιγγάνος – Μιχάλης Κατσαρός. 22.2.1962 Αθήνα Θέατρο ΑΛΦΑ Κώστας Χατζής.
9) Το κυνηγημένο πουλί – Ερρίκος Θαλασσινός. 1962 Γρηγόρης Μπιθικώτσης.
10) Ειν΄ο καημός μου ένα πουλί – Ερρίκος Θαλασσινός. . 1962 Γρηγόρης Μπιθικώτσης.
11) Σε ποιο Βουνό – Χρήστος Κολοκοτρώνης. 1963 Πόλυ Πάνου.
12) Στο έρημο λιμάνι – Χρήστος Κολοκοτρώνης. Φεβρουάριο του 1963 Πάνος Γαβαλάς με τη Ρία Κούρτη.
13) Κάποιο πρωινό στον Πειραιά – Χρήστος Κολοκοτρώνης 1963 Πάνος Γαβαλάς με τη Ρία Κούρτη.
14) Δεληβοριά – Δεληβοριά – Μίκης Θεοδωράκης. 1962 Μαίρη Λίντα.
15) Έχει η νύχτα θάνατο – Δημήτρης Χριστοδούλου, 1962 φιλμ ‘’ Ψηλα τα Χερια Χιτλερ’’ με τον Θανάση Βέγγο, Γρηγόρης Μπιθικώτσης.
16) Ματίνα – ; 17 Τη νύχτα μεσημέρι – Δημήτρης Χριστοδούλου.
18) Προσταγή – Κλείτος Κύρος.
19) Ύμνος των Φοιτητών (της ΔΕΣΠΑ)
19)α Ύμνος των Λαμπράκηδων – Μίκης Θεοδωράκης. 20 Ύμνος της Μαραθώνιας πορείας – Μίκης Θεοδωράκης.
20) Σωτήρης Πέτρουλας – Μίκης Θεοδωράκης. 1965 Γαλλία. Μαρία Φαραντούρη. Le chant du monde. Για το τραγούδι του Σωτήρη Πέτρουλα πραγματοποιήθηκαν κι άλλες ηχογραφήσεις στα χρόνια της χούντας, στα ιταλικά από τους Εdmonda Aldini το 1970, Adriana Martino το 1972 και την ίδια χρονιά στα φινλανδικά από την Arja Saijonmaa. Στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης το τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1975 από τον Μίκη Θεοδωράκη για το δίσκο «Εχθρός λαός», το 1976 από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου για τα τραγούδια «Της εξορίας» και το 1980 ξανά από την Μαρία Φαραντούρη για το δίσκο «Maria Farantouri – Lieder Aus Griechenland»
Ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης, Κώστας Βίρβος. Σύνθεση: 1960 – 61 Παρίσι.
Πρώτη Θεατρική παράσταση: Θέατρο Καλουτά. Οκτώβριος 1962, σε σκηνοθεσία Πέλου Κατσέλη, κείμενα Μίκη Θεοδωράκη, σκηνικά Ν.Νικολάου, χορογραφία Ζουζούς Νικολούδη και πρωταγωνιστές τους: Μάνο Κατράκη, Βέρα Ζαβιτσιάνου, Μαρία Κωνσταντάρου, Νίκο Ξανθόπουλο, Δέσποινα Μπεμπεδέλη, Μπέτυ Αρβανίτη. Χορός: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Κώστας Παπαδόπουλος, Λάκης Καρνέζης. Το τραγούδι ‘’Κοιμήσου Αγγελούδι μου’’ έγραψε ο Κώστας Βίρβος.
Στις 25 Ιουνίου του 1980 το έργο ξαναπαρουσιάστηκε στο θέατρο «Αθήναιον» της οδού Πατησίων, σε σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού, χορογραφίες του Γιάννη Φλερύ και πρωταγωνιστές τους Νότη Περγιάλη, Ελένη Ζαφειρίου, στο ρόλο της μάνας, Τάκη Χρυσικάκο, Γεώργιο Γραμματικό, Κατερίνα Μαραγκού και Μηνά Κωνσταντόπουλο. Αυτή τη φορά τραγούδησαν ο Γιώργος Νταλάρας (από τα τέλη Ιουλίου και μετά αντικαταστάθηκε από τον Αντώνη Καλογιάννη), η Μαργαρίτα Ζορμπαλά και ο Γιάννης Κούτρας. Η μουσική επιμέλεια ήταν του Τάσου Καρακατσάνη ενώ μπουζούκια έπαιξαν ο Λάκης Καρνέζης με το Χρήστο Νικολόπουλο. Σ’ εκείνη την παράσταση, εκτός από την «Αλυσίδα», προστέθηκαν το «Μοιρολόι» και το «Κλάψε πικρό μου σύννεφο» σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη, καθώς και το «Κόκκινο τραγούδι» (ή «Τραγούδι κόκκινο θα πω») με στίχους του Γιάννη Θεοδωράκη.
2015 Θέατρο Badminton. Σκηνοθεσία: ΘΑΝΑΣΗΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ
Σκηνικό: Γιώργος Πάτσας
Κοστούμια: Λέα Κούση
Χορογραφίες: Αποστολία Παπαδαμάκη
Ενορχηστρώσεις: Γιάννης Μπελώνης
Μουσική Διδασκαλία Χορωδίας: Νένη Ζάππα
Βοηθός Σκηνοθέτη: Γιάννης Αναστασάκης
Παραγωγή: Μιχάλης Αδάμ
Πρωταγωνιστούν:
Λήδα Πρωτοψάλτη, Κώστας Αρζόγλου, Νίκος Αρβανίτης, Χρήστος Πλαΐνης, Σπύρος Περδίου, Χρήστος Κάλοου, Νίκη Χαντζίδου , Ευδοκία Σουβατζή, Ηλίας Κατέβας, Εύα Καμινάρη, Στέλλα Γκίκα, Κώστας Βελέντζας, Μαριαλένα Ροζάκη.
Ηθοποιοί (αλφαβητικά):
Γιώργος Γιαννίμπας, Μυρτώ Θεοδωράκη, Μαριάννα Λαγουρού, Παναγιώτα Μανώλη, Ζαχαρούλα Οικονόμου, Βάσω Ορκοπούλου, Βαγγέλης Πιτσιλός, Ιωάννα Παυλίδου, Χριστίνα Πλατανιώτη, Βαγγέλης Σαλεύρης, ΕλευθερίαΣτεργίδου, Θοδωρής Τούμπανος, Κοραλία Τσόγκα, Κωνσταντίνος Φάμης.
Χορευτές :
Ειρήνη Κυρμιζάκη, Θανάσης Ζερβόπουλος, Αχιλλέας Χαρίσκος.
ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΕΣ ΛΥΡΙΚΩΝ (α΄μέρος, αλφαβητικά):
Καλλιόπη Βέττα, Κώστας Θωμαΐδης, Μπέττυ Χαρλαύτη
ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΗΣ: Κώστας Μακεδόνας
Λαϊκή Ορχήστρα «Μίκης Θεοδωράκης»: Γιάννης Μπελώνης: Πιάνο,
Θανάσης Βασιλάς: Μπουζούκι, Γιάννης Ματσούκας : Μπουζούκι,
Ξενοφών Συμβουλίδης: Όόμποε, φλογέρες, μπαγλαμάς, Βαγγέλης Κονταράτος: Κιθάρα, Αρτέμης Σαμαράς : Βιόλα, Λευτέρης Γρίβας : Ακορντεόν, Σταύρος Καβαλλιεράτος: Μπάσο, Nίκος Σκομόπουλος: Ντραμς, Στέφανος Θεοδωράκης Παπαγγελίδης: Κρουστά.
Πρώτη Ηχογράφηση: Οκτώβριος 1962, Studio Columbia. Ηχολήπτης ο Νίκος Κανελλόπουλος. Ερμηνευτές: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Βέρα Ζαβιτσιάνου, Δέσποινα Μπεμπεδέλη και χορωδία. Ορχήστρα: Γιάννης Διδίλης Πιάνο, Κώστας Παπαδόπουλος και Λάκης Καρνέζης Μπουζούκι. Διεύθυνση Ορχήστρα: Μίκης Θεοδωράκης.
Ηχογράφηση 2001 Δημήτρης Μπάσης, Νένα Βενετσιάνου, Γιάννης Μπέζος, Λαϊκή Ορχήστρα Μίκης Θεοδωράκης υπό την διεύθυνση του Συνθέτη.
Ποίηση: Μποστ. Έτος σύνθεσης 1960, Λονδίνο.
Ηχογράφηση: 1961 Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Μανώλης Χιώτης, εξώφυλλο από τον Μποστ. Studio Columbia. Ηχολήπτης ο Νίκος Κανελλόπουλος.
Ποίηση: Τάσος Λειβαδίτης, Δημήτρης Χριστοδούλου.
Έτος σύνθεσης 1960 – 61 Παρίσι.
Πρώτη Ηχογράφηση: Οκτώβριος 60 & Οκτώβριος του 1961. Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Στέλιος Καζατζίδης, Μαρινέλα. Studio Columbia. Ηχολήπτης: Νίκος Κανελλόπουλος.
Εξώφυλλο από τον Μποστ.
ΕΠΙΦΑΝΙΑ – 1960/1961 – ΑΣΤ 137
Ποίηση: Γιώργος Σεφέρης
Έτος σύνθεσης: 1960. Παρίσι.
[ Διασκευή για μικρό οργανικό σύνολο με λαϊκά και κλασικά όργανα 1979]
[Διασκευή για μικτή χορωδία 1983 ΑΣΤ 260]
[Σε καινούργια και πιο εκτεταμένη επεξεργασία του 3 (Επιφάνια 1937) ως Επιφάνια Αβέρωφ 1968-69 ΑΣΤ 181]
Πρώτη εκτέλεση: 13.11.1961 Αθήνα Γρηγόρης Μπιθικώτσης Δ. Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη ηχογράφηση: Φεβρουάριος του 1962. Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Κώστας Παπαδόπουλος Λάκης Καρνέζης Μπουζούκι. Δ.Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Studio Columbia. Ηχολήπτης: Νίκος Κανελλόπουλος . Δίσκος 45 στροφών extended play. Εξώφυλλο από τον Μποστ.
1962 Γιώργος Μούτσιος σε ενορχήστρωση Κώστα Κλάββα. 45άρι δισκάκι extended play, Philips.
Άλλες ηχογραφήσεις: 1976. Taube, Pathe-Marconi ( France)
1979, Μαργαρίτα Ζορμπαλά. Lyra.
Ποίηση: Δημήτρη Χριστοδούλου, Ερρίκου Θαλασσινού, Μπόστ, Άκου Δασκαλόπουλου
Σύνθεση: 1961-62, Αθήνα Παρίσι.
Για την επιθεώρηση – θέατρο «Πάρκ», καλοκαίρι 1962 σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη κείμενα Μπόστ σκηνικά Βάσου Φωτόπουλου.
Ηχογράφηση καλοκαίρι 1962, Ντόρα Γιαννακοπούλου, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Ανδρέας Ντούζος (ΣΕΡΕΝΑΤΑ), Άννα και Μαρία Καλουτά (ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ)
Μουσικοί: Γιάννης Διδίλης Πιάνο. Κώστας Παπαδόπουλος Λάκης Καρνέζης Μπουζούκι. Σταύρος Πλέσσας Κιθάρα. Βαγγέλης Παπαγγελίδης Μπάσο.
Εύανδρος Κρουστάς. Χορωδία Συλλόγου Φίλων Ελληνικής Μουσικής (Σ.Φ.Ε.Μ) υπό την διεύθυνση του Μάνου Λοΐζου.
Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης θεοδωράκης
Studio Columbia. Ηχολήπτης: Νίκος Κανελλόπουλος. Πρώτη έκδοση 1962 σε δίσκο 33 στροφών. His master Voice: GCLP4.
Κύκλος τραγουδιών για φωνή και πιάνο.
[Διασκευή για φωνή και ορχήστρα ( Ενορχήστρωση για τον δίσκο 1962) ΑΣΤ 148
Ποίηση: Brendan Behan – μετάφραση Βασίλη Ρώτα
Σύνθεση: Οκτώβριος 1961, Παρίσι.
Πρώτη παρουσίαση του θεατρικού έργου Απρίλιος του 1962 στο Κυκλικό Θέατρο του Λ.Τριβιζά Τραγούδι: Ντόρα Γιαννακοπούλου. Κιθάρα: Δημήτρης Φάμπας.
Ηθοποιοί: Κώστας Μπάκας, Νέλλη Αγγελίδου, Μαρίκα Κοτοπούλη, Χρήστος Πάρλας, Τασώ Καβαδδία. Χορογραφίες: Μανώλης Καστρινός. Σκηνοθεσίας: Λεωνίδας Τριβιζάς. . Σκηνικά- κοστούμια του Γιάννη Τσαρούχη.
Πρώτη ηχογράφηση: 1962 Ντόρα Γιαννακοπούλου (ΤΟ ΓΕΛΑΣΤΟ ΠΑΙΔΙ), Δημήτρης Φάμπας (κιθάρα).
Studio Columbia, ηχολήπτης ο Νίκος Κανελλόπουλος.
Ολοκληρωμένη ηχογράφηση: 1962, Μίκης Θεοδωράκης, Lyra.
Εξώφυλλο ξυλογραφία του Α. Τάσσου.
1962, Μίκης Θεοδωράκης, Pathe-Marconi (France).
1962, Μίκης Θεοδωράκης, Polydor (France)
1972,Μαρία Φαραντούρη, Pathe-Marconi (France)
2008 Μαρία Φαραντούρη – Χρήστος Θηβαίος. (Του έρωτα και του Θανάτου) Ζωντανή ηχογράφηση συναυλίας – αφιερώματος στον Μίκη Θεοδωράκη, που δόθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στις 30 Ιανουαρίου και την 1η Φεβρουαρίου του 2008, και παρουσιάζει τέσσερεις κύκλους τραγουδιών του: Ένας Όμηρος (μαζί με την Μαρία Φαραντούρη τραγουδά και ο Χρήστος Θηβαίος), Η Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν, Οδύσσεια και Κύκλος Φαραντούρη. LEGEND.
Για την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη.
Έτος σύνθεσης: Μάιος – Ιούνιος 1963, Αθήνα.
Ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη εγγραφή: 1963 Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Διεύθυνση ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Columbia.
Μουσική Επιθεώρηση Μίκη Θεοδωράκη – Μάνου Χατζιδάκι.
Ποίηση: Μίκη Θεοδωράκη, Νότη Περγιάλη, Μιχάλη Κατσαρού, Ιάκωβου Καμπανέλλη
Σύνθεση: 1963, Αθήνα.
Πρώτη Εκτέλεση: 20.06.1963 Αθήνα Θέατρο Παρκ. Επιθεώρηση σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Τριβιζά. Χορογραφίες: Μανώλης Καστρινός. Σκηνικά: Μίνως Αργυράκης.
Ντόρα Γιαννακοπούλου, Γρηγόρης Μπιθικώτσης.
Πρώτη ηχογράφηση: 1963, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Μαίρη Λίντα, Κώστας Χατζής & Χορωδία. Μουσικοί: Γιώργος Ζαμπέτας, Μπουζούκι. Λάκης Καρνέζης Κώστας Παπαδόπουλος Μπουζούκι. Δημήτρης Βράσκος Μαντολίνο. Δημήτρης Φάμπας Κιθάρα. Δήμος Μούτσης Φυσαρμόνικα. Β’ Φωνή Ρία Κούρτη, Χριστάκης. Χορωδία Συλλόγου Φίλων Ελληνικής Μουσικής (Σ.Φ.Ε.Μ) υπό την διεύθυνση του Μάνου Λοΐζου.
Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης θεοδωράκης.
Studio Columbia. Ηχολήπτης: Νίκος Κανελλόπουλος. Πρώτη έκδοση 1963 σε δίσκο 45 στροφών.
Μουσικό Δράμα.
Ποίηση: Ιάκωβου Καμπανέλλη.
Σύνθεση; 1963, Αθήνα.
Πρώτη Εκτέλεση: 04.10.1963, Αθήνα Θέατρο Κοτοπούλη.
Γιάννης Πουλόπουλος, Γιώργος Ζαμπέτας κ.α
Ηθοποιοί: Τζένη Καρέζη, Νίκος Κούρκουλος, Αλίκη Ζωγράφου, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος. Χορογραφίες: Βαγγέλης Σειληνός. Σκηνικά: Βασίλης Φωτόπουλος
Σκηνοθεσία-στόχοι: Ιάκωβου Καμπανέλλη.
Ηχογραφήση: 1963, Τζένη Καρέζη, Νίκος Κούρκουλος, Γιάννης Πουλόπουλος, Γιώργος Ζαμπέτας. Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Studio Colunbia Ηχολήπτης ο Νίκος Κανελλόπουλος. 1977, Χρήστος Θεοδωρίδης, Gema.
Ποίηση: Οδυσσέα Ελύτη
Σύνθεση: 1963 Αθήνα.
Πρώτη Εκτέλεση: 23.12.1963 Αθήνα Συμπόσιο.
Τραγούδι: Ντόρα Γιαννακοπούλου. Κιθάρα: Νότης Μαυρουδής.
Ηχογραφήσεις: 1963, Ντόρα Γιαννακοπούλου. Studio Columbia
1964, Σούλα Μπιρμπίλη. Chant du Monde (France)
1973, Πέτρος Πανδής, Νίκος Μωραΐτης & Νίκος Μανιάτης στις Κιθάρες. MPM-Delta (France)
1974, Σούλα Μπιρμπίλη, Lyra.
Ποίηση Κώστα Βάρναλη, Δημήτρη Χριστοδούλου, Πάνου Κοκκινόπουλου, Νίκου Γκάτσου
Σύνθεση 1964, Παρίσι-Αθήνα.
Πρώτη ηχογράφηση 1964, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Μαρία Φαραντούρη, Αντώνης Κλειδωνιάρης, Μιχάλης Ιωαννίδης. Studio Columbia.
Μουσική & τραγούδια για το ντοκιμαντέρ του Χαρίλαου Παπαδόπουλου ‘’Το Νησί της Αφροδίτης’’
Στίχοι: Λεωνίδας Μαλένης, Νίκου Γκάτσου, Άντι Περνάρη, Μίκη Θεοδωράκη.
Έτος σύνθεσης: 1964, Αθήνα – Κύπρος.
Πρώτη εκτέλεση: 1965. Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Β: Λεωνίδας Μαλένης και Αντρέας Χρυστοφίδης. Σ: Χαρίλαος Παπαδόπουλος.
Πρώτη εγγραφή: 1965 Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Μαρία Φαραντούρη& Χορωδία. Γιάννης Διδίλης Πιάνο, Κώστας Παπαδόπουλος & Λάκης Καρνέζης Μπουζούκι. Βαγγέλης Παπαγγελίδης Μπάσο.
Ποίηση: Νίκος Γκάτσος, Δημήτρης Χριστοδούλου, Τάσος Λειβαδίτης, Γεράσιμος Σταύρου.
Έτος σύνθεσης: 1964 Αθήνα.
Πρώτη ηχογράφηση: 1964. Μαρία Φαραντούρη. Columbia.
Δεύτερη ηχογράφηση: 1965. Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Columbia.
2008 Μαρία Φαραντούρη. Ζωντανή ηχογράφηση συναυλίας – αφιερώματος στον Μίκη Θεοδωράκη, που δόθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στις 30 Ιανουαρίου και την 1η Φεβρουαρίου του 2008, και παρουσιάζει τέσσερεις κύκλους τραγουδιών του Παίζουν: οι Berliner Instrumentalist (Henning Schmiedt πιάνο, Caroline Siegers βιολί, Jens Naumilkat τσέλο, H.D. Lorenz κοντραμπάσο, Volker Schlott σαξόφωνο & φλάουτο, Kai Brouckner κιθάρα). Ενορχήστρωση: Henning Schmiedt.
Ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλλη
Σύνθεση 1965, Αθήνα.
Πρώτη ηχογράφηση 1965, Μαρία Φαραντούρη Studio Columbia
Ηχολήπτης: Νίκος Κανελλόπουλος.
Μουσικοί Γιάννης Διδίλης (πιάνο), Κώστας Παπαδόπουλος (μπουζούκι), Λάκης Καρνέζης (μπουζούκι), Σωτήρης Ταχιάτης (βιολοντέλο), Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντραμπάσσο), Σπύρος Ρέγγιος (φλάουτο).
Άλλες ηχογραφήσεις Gizela Mai (Amica), Liesbeth List (Philips), Iva Zanicchi (Music Box, Ri-Fi).
2008 Μαρία Φαραντούρη. Berliner Instrumentalist και ορχήστρα «Οι Σολίστ της Πάτρας» Ενορχήστρωση: Henning Schmidt. Διεύθυνση: Νίκος Τσόχλας. Αθήνα Μέγαρο Μουσικής.
Ποίηση Γιάννη Ρίτσου
Σύνθεση 1966, Αθήνα.
Ηχογραφήσεις 1966, Γρηγόρης Μπιθικώτσης Studio Columbia Ηχολήπτης ο Νίκος Κανελλόπουλος.
1977, Χορωδία Τρικάλων υπό τη διεύθυνση της Παπαστεφάνου, Olympia.
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών: Γιώργος Νταλάρας. Γιώργος Κιμούλης. Λαϊκή Ορχήστρα “Μϊκης Θεοδωράκης” Νεανική Χορωδία Λεοντίου Λυκείου Νέας Σμύρνης.
Ποίηση: Φώντα Λάδη.
Σύνθεση: 1966
Πρώτη εκτέλεση:
1966, Γιώργος Ζωγράφος , Λυκαβηττός,
Α΄ Μουσικός Αύγουστος.
Ηχογραφήσεις: 1975, Γιώργος Ζωγράφος, Άννα Βίσση, Γιάννης Θωμόπουλος
Ηχολήπτης ο Νίκος Κανελλόπουλος, Minos.
1975, Αντ. Καλογιάννης, Αφροδίτη Μάνου, Γιάννης Συρρής. Lyra.
Απαγορευμένα από την λογοκρισία της εποχής, κυκλοφόρησαν σε δίσκο 9 χρόνια μετά την σύνθεσή τους.
Ποίηση: Μιχάλης Παπανικολάου.
Έτος σύνθεσης: 1966 Αθήνα.
Πρώτη εκτέλεση: Δεκέμβριος 1966. Αθήνα. Τζάκι. Μαρίζα Κωχ, Αντώνης Καλογιάννης.
Γιάννης Διδίλης Πιάνο, Λάκης Καρνέζης Μπουζούκι, Βαγγέλης Παπαγγελίδης Μπάσο.
Ποίηση: Νίκου Γκάτσου
Σύνθεση 1967, Αθήνα.
Πρώτη ηχογράφηση: 1967, Βίκυ Μοσχολιού, Γρηγόρης Μπιθικώτσης Columbia.
Ο δίσκος κυκλοφόρησε την ίδια μέρα που επιβλήθηκε η Δικτατορία, 21 Απριλίου 1967, και ένα μήνα μετά απαγορεύτηκε μαζί με όλο το έργο του Θεοδωράκη.
Ποίηση: Federico Garcia Lorca. Απόδοση στα Ελληνικά: Οδυσσέας Ελύτης.
[Διασκευή για μέτζο, κιθάρα, χορωδία και ορχήστρα ως κονσέρτο για κιθάρα 1982 – ΑΣΤ 256]
Πρώτη εκτέλεση: Φθινόπωρο 1970, Ρώμη (Αρχή πρώτης Τουρνέ) Μαρία Φαραντούρη. Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη Εγγραφή: 1970 Μαρία Φαραντούρη. Polydor.
1971 Μαρία Φαραντούρη, John Williams Κιθάρα.
1978 Αρλέτα (φωνή-κλασική κιθάρα) Βασίλης Ρακόπουλος Ηλεκτρική & Ακουστική Κιθάρα.
Ποίηση: Μάνος Ελευθερίου.
Έτος σύνθεσης: Μάρτιος & Απρίλιος 1967 (6 τραγούδια) Αθήνα. Καλοκαίρι του 1968. Βραχάτι (6 τραγούδια).
Πρώτη εκτέλεση: 1970 Ρώμη. Αντώνης Καλογιάννης, Μαρία Δημητριάδη.
Πρώτη Εγγραφή: 1970 Γ. Καπερνάρος, Chranders ( Allemagne)
1971 Αντώνης Καλογιάννης, Μαρία Δημητριάδη. Μουσικοί: Mario Molini Δωδεκάχορδη κιθάρα, Νίκος Μωραΐτης Κιθάρα, Carl Arnold, Franco Corvasce, Guitre, Ernesto Brancucci Bass, Χρήστος Κωνσταντίνου Ανδρέας, Μιχαλάκης Μπουζούκι, Γιάννης Παρδαλάκης Πιάνο, Angelo Zappulla Percussion, Michele Musicco Batterie. Παρίσι. Polydor.
1974 Μανώλης Μητσιάς. ΕΜΙ
1978 Arja Saijonmaa, Metronome (Allemagne)
Ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης
Έτος σύνθεσης: Ιούλιος 1967 Αθήνα (Στην παρανομία)
Πρώτη εγγραφή: ‘’Το μέτωπο’’ 1970 NGM
Ποίηση: Γ. Δεληγιάννη – Αναστασιάδη, Νότης Περγίαλης, Μίκης Θεοδωράκης, Χωροφύλακας Σπύρος, Ν. Μπότσαρης, Αλέκος Παναγούλης, Μάνος Ελευθερίου.
Πρώτη Εκτέλεση: 1971, Λονδίνο, Λαϊκή Ορχήστρα (Μ.Θ) υπό την διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη.
Πρώτη Εγγραφή: Μίκης Θεοδωράκης, Μαρία Φαραντούρη, Μαρία Δημητριάδη, Λάκης Καραλής. Μουσικοί: Carl Arnold, Λάκης Καραλής, Rose Sipson, Ανδρέας Μιχαλάκης, Andy Preston, Μίκης θεοδωράκης. Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης.
Έτος Σύνθεσης: 17.10.1967 Αθήνα, Γενική Ασφάλεια (Μπουμπουλίνας), απομόνωση, κελί αρ.1
Πρώτη Εκτέλεση: Σεπτέμβριος 1967. Αθήνα (Γενική Ασφάλεια) Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη εκτέλεση σε κοινό: Σεπτέμβρης 1970, Παρίσι Palais de Chaillot.
Μαρία Φαραντούρη, Μαρία Δημητριάδη, Γιάννης Καλογιάννης, Πέτρος Πανδής.
Απαγγελία: Georges Wilson. Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη εγγραφή: 1971 (Ηχογράφηση της συναυλίας στο Παρίσι, Palais de Chaillot. Polydor.
1971 Γιώργος Καπερνάρος, Μαρία Δημητριάδη.
1977 Θέατρο Λυκαβηττού. Ενορχήστρωση & Διεύθυνση Ορχήστρας: Γιώργος Θεοδωράκης.
Σοφία Μιχαηλίδου, Μαργαρίτα Ζορμπαλά, Πετρος Πανδης, Νίκος Μητσοβολέας.
Απαγγελία: Μίκης Θεοδωράκης.
1999 Διασκευή Rainer Kirchmann. Ερμηνεύει η Μαρία Φαραντούρη. Παίζουν οι μουσικοί: R. Kirchmann πιάνο ηλεκτρ. κιθάρα φυσαρμόνικα μαντολίνο, Christain Sadè τρομπέτα τούμπα πιάνο programming, Γ. Ζώτος ακουστική κιθάρα ούτι ηλεκτρική κιθάρα μπουζούκι φωνητικά, Γ. Ψυρράκης σαξόφωνο κρουστά, Θ. Ζώτος κρουστά, φωνητικά.
[Διασκευή για μικρό οργανικό σύνολο με λαϊκά και κλασικά όργανα 1979]
[Διασκευή για μέτζο σοπράνο, χορωδία και ορχήστρα 1993 ΑΣΤ 295]
Ποίηση: Γιώργος Σεφέρης Έτος σύνθεσης 09.10.1968 Αθήνα Φυλακές Αβέρωφ.
Πρώτη εκτέλεση: Ιανουάριος 1968 Αθήνα (Φυλακές Αβέρωφ Μίκης Θεοδωράκης)
Πρώτη εκτέλεση σε κοινό: 1971, Τουρνέ Ιταλίας. Μαρία Φαραντούρη. Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη εγγραφή: 1971 Μαρία Φαραντούρη. Μουσικοί: Mario Molini Δωδεκάχορδη κιθάρα, Νίκος Μωραΐτης Κιθάρα, Carl Arnold, Franco Corvasce, Guitre, Ernesto Brancucci Bass, Χρήστος Κωνσταντίνου Ανδρέας, Μιχαλάκης Μπουζούκι, Γιάννης Παρδαλάκης Πιάνο, Angelo Zappulla Percussion, Michele Musicco Batterie.
Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης. Polydor.
1979 Διασκευή του 1979 στο δίσκο τρείς κύκλοι. Μαργαρίτα Ζορμπαλά. Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης. Έτος σύνθεσης: Απρίλιος & 22.06.1968 Βραχάτι.
Πρώτη εκτέλεση1970 Ρώμη. Αντώνης Καλογιάννης. Μουσικοί: Mario Molini Δωδεκάχορδη κιθάρα, Νίκος Μωραΐτης Κιθάρα, Carl Arnold, Franco Corvasce, Guitre, Ernesto Brancucci Bass, Χρήστος Κωνσταντίνου Ανδρέας, Μιχαλάκης Μπουζούκι, Γιάννης Παρδαλάκης Πιάνο, Angelo Zappulla Percussion, Michele Musicco Batterie. Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη εγγραφή: 1970 Ζορζ Μουστακί ( Η πρώτη ηχογράφηση του κύκλου πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 1970 με ερμηνευτή τον σπουδαίο Ελληνογάλλο τραγουδοποιό Georges Moustaki (1934-2013), ο οποίος ερμήνευσε το έργο στα γαλλικά σε δική του μετάφραση και υπό τη μουσική διεύθυνση του Hubert Rostaing.)
1971 Ρώμη. Αντώνης Καλογιάννης. Μουσικοί: Mario Molini Δωδεκάχορδη κιθάρα, Νίκος Μωραΐτης Κιθάρα, Carl Arnold, Franco Corvasce, Guitre, Ernesto Brancucci Bass, Χρήστος Κωνσταντίνου Ανδρέας, Μιχαλάκης Μπουζούκι, Γιάννης Παρδαλάκης Πιάνο, Angelo Zappulla Percussion, Michele Musicco Batterie. Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης. Polydor.
Ποίηση: Μάνος Ελευθερίου. Έτος σύνθεσης: 26.5 – 31.10.1968 Βραχάτι.
Πρώτη εγγραφή: 1974 Αντώνης Καλογιάννης. Ενορχήστρωση: Κώστας Κλάββας. Polydor.
Ποίηση: Μίκης θεοδωράκης. Έτος σύνθεσης: 30.12.1968 Ζάτουνα Αρκαδίας (Εξορία)
Πρώτη εγγραφή: 1973 Παρίσι. Ερμηνεύει ο Πέτρος Πανδής. Στις Κιθάρες Νίκος Μωραΐτης, Νίκος Μανιάτης.
Ποίηση: Μάνος Ελευθερίου. Έτος σύνθεσης: Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1969 Ζάτουνα Αρκαδίας. (Εξόριστος)
Πρώτη εκτέλεση: Ραδιόφωνο BBC.
Ηχογραφήσεις: 1973. Παρίσι, Chante le ballades de Mikis Theodorakis – Delta 50014. Πέτρος Πανδής,(τέσσερα τραγούδια)
1974. Νέα Υόρκη, New Songs – Paredon Records – PAR01021. Μίκης Θεοδωράκης
1974. Ολλανδία, Τα τραγούδια της Ζάτουνας – CNR 35059. Ντόρα Γιαννακοπούλου (επτά τραγούδια)
1974. Ολλανδία & Γαλλία, Songs from Zatouna (Chants de Zatouna), Christina Cunne (2 τραγούδια)
1976. Ελλάδα, Αρκαδία ΙΙ & ΙΙΙ – Lyra 3298. Μίκης Θεοδωράκης (τέσσερα μόνο τραγούδια)
Για την μάνα και τους φίλους.
Ποίηση: Μάνος Ελευθερίου. Έτος σύνθεσης: Ζάτουνα Αρκαδίας (Εξόριστος)
Ηχογραφήσεις: 1974. Νέα Υόρκη, New Songs – Paredon Records – PAR01021. Μίκης Θεοδωράκης
1976. Ελλάδα, Αρκαδία ΙΙ & ΙΙΙ – Lyra 3298. Μίκης Θεοδωράκης
Ποίηση: Ανδρέας Κάλβος. Έτος σύνθεσης: 11.02.1969 Ζάτουνα Αρκαδίας (Εξόριστος)
Πρώτη εκτέλεση: Ραδιόφωνο του BBC
Ηχογραφήσεις: 1971. Λονδίνο, Τα τραγούδια του αγώνα – Polydor 2393024. Μαρία Φαραντούρη, Μίκης Θεοδωράκης
1974. Ελλάδα, Τα τραγούδια του αγώνα – Minos MSM 217. Μαρία Φαραντούρη, Μίκης Θεοδωράκης.
Ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης. Έτος σύνθεσης: 22 & 23.09.1969 Ζάτουνα Αρκαδίας (Εξόριστος) 1) Ονομάζομαι Κώστας Στεργίου. (Andante) 2) Είχα τρεις ζωές. (Andante con motto)
Πρώτη εκτέλεση: 1975 Μενίδι, Θεσσαλονίκη στην πρώτη μετά την πτώση της δικτατορίας.
Ηχογραφήσεις: 1998. Ελλάδα, Άσματα. Μαρία Φαραντούρη (μόνο το “Είχα τρεις ζωές”)
Για λαϊκό τραγουδιστή, χορωδία, πιάνο και κρουστά.
Ποίηση: Νότης Περγιάλης Έτος σύνθεσης: Οκτώβριος 1969 Ζάτουνα Αρκαδίας (Εξόριστος)
Ανέκδοτος κύκλος.
Στη Μυρτώ.
Ποίηση: Leopold Senghor. Μετάφραση: Αλέξης Τραϊανός Έτος σύνθεσης: 23 & 24.03.1970 Στρατόπεδο Ωρωπού.
Πρώτη Εγγραφή: 1998 Άσματα (Peregrina) Μαρία Φαραντούρη. Ενορχήστρωση: Henning Schmidt.
2000 Margarita Love Songs. Jocelyn B. Blondell Productions – JBS (θα προφέρω τ’ όνομά σου)
1) Ύμνος του Νάσερ. «Εμπνευσμένο από θρήνο μιας νύχτας στο Κάϊρο» – Έτος σύνθεσης: Καλοκαίρι 1970, Κάιρο, Πρώτη εκτέλεση: 1974 Αθήνα (Θίασος Τιτίκας Νικηφοράκη)
2) LL est revenu – Marie-Noell Verbeque 25.04.1071 Παρίσι.
3) Ύμνος του φοιτητή – Αγωνιστή – Ανώνυμου. (Με το βούκινο του Ρήγα) Δεκέμβριος 1973. Πρώτη Εγγραφή: Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Στοίχοι: Ιωάννης Γρεβενιώτης. Δίσκος: Για τα 3 χρόνια του Πολυτεχνείου. 1976.
4) Onto the seashore – Georges Giannaris. Καλοκαίρι 1974. Παρίσι.
5) Το Μπλόκο της Καισαριανής. Νότης Περγιάλης. 1974. Αθήνα. Πρώτη Εγγραφή: 1975 Χάρις Αλεξίου. MINOS «24 Τραγούδια»
6) Ύμνος του σοσιαλιστικού κόμματος της Γαλλίας. (Changer la vier). Πρώτη Εκτέλεση: 17.06.1977 Παρίσι. Max. Paul Fouche. Πρώτη Εγγραφή: Uniteledis.
7) Ύμνος για την απελευθέρωση της Μάλτας για συμφωνική ορχήστρα, παραγγελιά του προέδρου της Μάλτας. – Karn Vassalo – 14.04.1977. Παρίσι. Πρώτη Εκτέλεση: 31.03.1979. Πρώτη μέρα της ανεξαρτησίας της Μάλτας, όταν αποχώρησαν τα Αγγλικά στρατεύματα. Διεύθυνση: Herbert von Karajan.
8) ‘’Το τρένο δεν ξεκίνησε ποτέ για Κατερίνη’’ – Μάνος Ελευθερίου. 27.08.1978. Βραχάτι. Πρώτη Εγγραφή: Μαρία Δημητριάδη. Δίσκος: Δελτίου Καιρού. CBS.
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος
Σύνθεση: 1971 – 1973, Παρίσι.
Πρώτη εκτέλεση: 17.01.1973 στο Albert Hall
Πρώτη ηχογράφηση: 1973, Παρίσι. Συμμετέχουν: Μίκης Θεοδωράκης, Μαρία Φαραντούρη, Πέτρος Πανδής, Αφρόδιτη Μάνου, Αχ. Κωστούλης.
Άλλες ηχογραφήσεις: 1973. Αθήνα. Ερμηνεύει ο Γιώργος Νταλάρας. Ενορχήστωση διεύθυνση ορχήστρας: Γιάννης Διδίλης. Μπουζούκι: Χρήστος Νικολόπουλος, Σπύρου, Βασίλης Ηλιάδης, Γιάννης Μπιθικώτσης. Μαντολίνο: Σωτήρης Μαρίνος. Κιθάρα: Μάριος Κώστογλου. Ντραμς: Φιλήμων Μεθυμάκης, Νίκος Λαβράνος. Τσέλο: Σωτήρης Ταχιάτης. Μπάσο: Παναγιώτης Ιατρού. Διονύσης Πανταζής. Κρουστά: Σιδηρόπουλος. Όμποε: Αργυρόπουλος. Σαντούρι: Τάσος Διακογιώργης. Πιάνο: Γιάννης Διδίλης. Συμμετέχουν η Άννα Βίσση και χορωδία.
1974: Μαρία Δημητριάδη, Ελένη Βιτάλη, Κώστας Καμένος, Σταύρος Παπασπαράκης, Σάνια Κρυστάλη. Ενορχήστρωση και διεύθυνση Λαϊκής Ορχήστρας: Τάσος Καρακατσάνης.
Αντώνης Καλογιάννης. Polydor
Γιώργος Νταλάρας. Metronome (Allemagne).
(Όλα τα τραγούδια , εκτός από το «Ίσκιοι βουβοί» έχουν συμπεριληφθεί στο έργο Μπαλάντες)
Ποίηση: Μανώλης Αναγνωστάκης.
Σύνθεση: Ιούλιος 1973 Dubrovnik
Πρώτη εγγραφή: 1975, Μπαλάντες, εκτός από το «Ίσκιοι Βουβοί» Minos.
Πέτρος Πανδής, Μαργαρίτα Ζορμπαλά, Μίκης Θεοδωράκης.
Το «Ίσκιοι Βουβοί» στον δίσκο Άσματα, Peregrina.
Μαρία Φαραντούρη, Μίκης Θεοδωράκης. Henning Schmiedt.
Για δύο φωνές, μπουζούκι, φλάουτο, όμποε, πιάνο, κιθάρα, βιολοντσέλο, κόντρα μπάσο και τρομπέτα.
Ποίηση: Μανώλης Αναγνωστάκης.
Σύνθεση: 1973 – 74 Dobrovnik, Παρίσι.
Πρώτη εκτέλεση: 08.11.1976. Μενίδι. Τρ. Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη Εγγραφή: 1975. Πέτρος Πανδής, Μαργαρίτα Ζορμπαλά. Συμμετέχουν: Γιάννης Διδίλης, Θανάσης Πολυκανδριώτης, Χρήστος Νικολόπουλος, Σωτήρης Ταχιάτης, Β. Τενίδης. Λάκης Παππας.
Διεύθυνση ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Δεύτερη ηχογράφηση: Ερμηνεύουν Μαρία Φαραντούρη, Πέτρος Πανδής. Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής. Ενορχήστρωση & διεύθυνση ορχήστρας Σταύρος Ξαρχάκος.
(Τα τραγούδια «Τα παραθύρια ορθάνοιχτα» & «Τα πατροπαράδοτα» έχουν συμπεριφερθεί στο έργο Στην ανατολή ΑΣΤ 215)
Ποίηση: Μιχάλης Κακογιάνης
Σύνθεση: 1973. Παρίσι.
Πρώτη εγγραφή: «Τα πατροπαράδοτα» «Άπονες εξουσιές» στον δίσκο Στην Ανατολή.
Τρ. Μίκης Θεοδωράκης, Στέλιος Καζαντζίδης, συμμετέχει η Χάρης Αλεξίου.
Ποίηση: Μιχάλης Κακογιάννης 1έως 3, Γιάννης Καλαμίτσης 4, Κώστας Στυλιάτης 5, Μίκης Θεοδωράκης 6 έως 11.
Σύνθεση: 1973 Καναδάς, ΗΠΑ, Μεξικό. Σε περιοδεία.
Πρώτη εγγραφή: Μίκης Θεοδωράκης, Στέλιος Καζαντζίδης συνοδεύει η Χάρης Αλεξίου. Μπουζούκι: Λάκης Καρνέζης, Χρήστος Νικολόπουλος. Λαϊκή Ορχήστρα υπό την διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη.
Ηχολήπτης: Νίκος Κανελλόπουλος. Studio Columbia. Minos.
Ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης, Πάνος Λαμψίδης, Γιάννης Νεροποντής, Μανώλης Αναγνωστάκης, Τάσος Λειβαδίτης.
Σύνθεση: 1943 – 1975
Πρώτη εγγραφή: 1976, Βασίλης Παπακωνσταντίνου.
Ηχολήπτης: Γιάννης Σμυρναίος. Minos.
Κύκλος τραγουδιών από το θεατρικό έργο Μαντώ Μαυρογένους του Γιώργου Ρούσσου.
Για φωνές, χορωδία και λαϊκή ορχήστρα.
Ποίηση: Βαγγέλης Γκούφας.
Σύνθεση: 15.09.1974 Παρίσι.
Πρώτη εκτέλεση: 1974. Αθήνα Θέατρο Αλίκη.
Ηθοποιοί: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Μάνος Κατράκης.
Σκηνοθεσία: Κώστας Μιχαηλίδης.
Πρώτη εγγραφή: 1974. Χάρις Αλεξίου, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Κώστας Σμοκοβίτης, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Μάνος Κατράκης. Μουσικοί: Γιάννης Διδίλης, Λάκης Καρνέζης. Λαϊκή ορχήστρα υπό την διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη.
Μεταγραφή 16 τραγουδιών του Sauspiel για φωνή και μικρή ορχήστρα ως Λυρικά 1976. ΑΣΤ 231. Μεταγραφή ορισμένων τραγουδιών ως Λειτουργία Νο2 1982 ΑΣΤ 254
Ποίηση: Martin Walser
Έτος σύνθεσης: 1975. Παρίσι.
Πρώτη εκτέλεση: 19.12.1975, Αμβούργο.
Ενορχήστρωση: Νίκος Μαμαγκάκης Σκηνοθεσία: Alfred Kirchner.
Ποίηση: Τάσος Λειβαδίτης, Δημήτρης Χριστοδούλου, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Γιάννης Θεοδωράκης, Ερρίκος Θαλασσινός.
Σύνθεση: Μάϊος 1976 – 1978 Αθήνα.
Πρώτη εγγραφή: 1978. Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Συμμετέχουν: Λάκης Καρνέζης, Κώστας Παπαδόπουλος. Λαϊκή ορχήστρα υπό την διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη.
Ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης.
Σύνθεση: 15.05.1976 Αθήνα.
1.Κόκκινο τριαντάφυλλο 2. Εκείνος ήταν μόνος.
Πρώτη εγγραφή: 1976. Γιώργος Νταλάρας. Minos.
Ποίηση: Γιάννης Θεοδωράκης, Μίκης Θεοδωράκης, Νίκος Μπότσαρης, Δημήτρης Κεσίσογλου.
Σύνθεση: 1976 – 78 Αθήνα, Ωρωπός, Τρίπολη.
Πρώτη εγγραφή: 1978. Μαργαρίτα Ζορμπαλά. Μπουζούκι Λάκης Καρνέζης. Διεύθυνση Ορχήστρας Μίκης Θεοδωράκης. Lyra.
Ποίηση: Τάσος Λειβαδίτης.
Σύνθεση: 1976. Αθήνα.
Πρώτη εκτέλεση: 20.10.1976. Αθήνα.
Τραγούδι: Μίκης Θεοδωράκης. Συμμετέχουν: Μαργαρίτα Ζορμπαλά, Σοφία Μιχαηλίδου, Πέτρος Πανδής. Μουσικοί: Σωτήρης Ταιάτης, Βασίλης Τενίδης, Σάντυ Παπαστεφάνου, Ανδρέας Ροδουσάκης, Σάκης Παληοθόδωρος, Γιώργος Θεοδωράκης.
Πρώτη εγγραφή: 1978 Ηχογράφηση της συναυλίας στον Λυκαβηττό. Minos.
Για μέτζο σοπράνο, χορωδία και ορχήστρα (έγχορδα, αγγλικό κόρνο, τρομπέτα, όμποε, φλάουτο, πιάνο, κιθάρες, μαντολίνο, ντραμς, και κρουστά).
Ποίηση: Αγγελική Ελευθυερίου, Γιάννης Θεοδωράκης, Μίκης Θεοδωράκης.
Σύνθεση: 1978 – 1981 Αθήνα, Βραχάτι, Παρίσι.
Πρώτη εκτέλεση: 1983. Βερολίνο.
Τραγ. Δήμητρα Γαλάνη. Χορωδία της Kreuzschule Δρέσδης. Διεύθυνση Ορχήστρας Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη εγγραφή: 1982. Δήμητρα Γαλάνη, χορωδία της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου.
Μουσικοί: Σπύρος Ρέγγιος Φλάουτο, Claude Sielle Όμποε, Χρήστος Αργυρόπουλος Αγγλικό Κόρνο, Κίμων Βασιλάς Βιμπράφωνο – Ακορντεόν, Κώστας Καρυώτης Τρομπέτα, Γιώργος Λαβράνος ντραμς – κρουστά, Γιώργος Τσουπάκης ντραμς, Στέλιος Καρύδας, Γιώργος Καλαργάρης, Βαγγέλης Μπουντούνης, Δημήτρης Παπαγγελίδης Κιθάρα. Παντελής Δεσποτίδης, Βασίλης Καψάλης, Σοφοκλής Πολίτης, Σπύρος Στεργίου, Άγγελος Τζιμόπουλος, Μαρία Τροϊάνού, Σπύρος Τσούτσος Βιολί, Νίκος Κάρδαρης, Α. Κιτσάκης, Γιώργος.Χ Μπουρίδης Βιόλα, Ανδρέας Ροδουσάκης Μπάσο,Δημήτρης Ντουφεξιάδης, Στέλιος Ταχιάτης, Τσέλο. Βαγγέλης Παπαγγελίδης Μαντολίνο, Τάκης Χαρίτος Πιάνο.
Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Ποίηση: Γιάννης Ρίτσος. Σύνθεση: 1978 Αθήνα & Ομσκ Σιβηρίας.
Πρώτη Εκτέλεση: 13.11.1978. Αθήνα.
Σύνθεση: 1978. Αθήνα.
Ηχογράφηση: 1979. Μαρία Φαραντούρη, Γιάννης Θωμόπουλος, Χορωδία Παπαστεφάνου, Απαγγελία Γιάννη Ρίτσου. – MINOS.
Τίτλος – Ποιητής – Έτος & Τόπος Σύνθεσης – Ηχογράφηση.
1) Μπελογιάννης. Γιάννης Θεοδωράκης 1980 Αθήνα – Ηχογράφηση: 1980 Μαργαρίτα Ζορμπαλά – ΛΥΡΑ.
2) Μολυβένια τα βουνά. Γιάννης Ρίτσος. 1980 Αθήνα.
3) Σκόλες και μεροκάματα. Γιάννης Ρίτσος.
4) Πως πιάσαν τον Αητό. Νότης Περγιάλης.
5) Σαν πιο πουλί.
6) Ύμνος της Οργάνωσης για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης – PLO. 1982.
7) Τραγούδι για τη φιλία ανάμεσα στον Ελληνικό και τον Τούρκικο λαό. 1986 Αύγουστος. Ελλάς.
8) Santiago. Federico Garcia Lorca, Ελεύθερη Απόδοση: Μιχάλης Μπουρμπόυλης. 1986 Ιούλης. 1986 Georges Moustaki. CBS.
9) Ύμνος των Μεσογειακών Αγώνων. Κ.Χ. Μύρης. 1991 Μάρτιος.
10) Καημένη Ελλάδα ( Μελωδία) 14.10.1992.
11) Χιονίζει μέσα στη νύχτα. Ναζίμ Χικμέτ. Μετάφραση: Γιάννης Ρίτσος. 03.03.1994. Αθήνα.
1997 Μίκης Θεοδωράκης (LP. Mikis) PEREGRINA.
12) Κερέμ. Ναζίμ Χικμέτ. Μετάφραση: Γιάννης Ρίτσος. 04.03.1994. Αθήνα. 1997. Μίκης θεοδωράκης & Zulfu Livaneli. (LP. Together) TROPICAL.
13) Χαρούμενο. Ιάκωβος Καμπανέλλης. 1994.
14) Το «Ναυκρατούσα» Μάνος Ελευθερίου 07.07.1994. Βραχάτι.
Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, IV (Σχέδιο)
15) Η κυρία πολιτεία. Λίνα Νικολακοπούλου. 18.07.1994 Αθήνα.
16) Τώρα που έσβησαν οι φωτιές. Λίνα Νικολακοπούλου. 03.09.1994.
17) Τα σεντόνια θέλουν άλλαγμα. Λίνα Νικολακοπούλου. 09.1994
18) Η σάρκα και η βάρκα. Λίνα Νικολακοπούλου. 09.1994.
19) Ερημιά. Λευτέρης Παπαδόπουλος. 1994.
20) Στο χρόνο της αλήθειας. Διονύσης Καρατζάς. 25.07.1995.
21) Ελληνικό τοπίο. Διονύσης Καρατζάς. 1995.
22) Ο πόνος του σώματος. Διονύσης Καρατζάς. 1995.
23) Μου ‘πες και εσύ πολλές φορές. Διονύσης Καρατζάς 1995.
24) Ο πύργος. Γιάννης Θεοδωράκης. 28.01.1997.
Για μέτζο σοπράνο, μπάσο, όμποε φλάουτο, κιθάρα ακουστική, κιθάρα κλασική, κιθάρα ηλεκτρική, μπαγλαμά, δύο βιολοντσέλα, ηλεκτρικό μπάσο, κρουστά για δύο κρουστούς, δύο μπουζούκια.
Ποίηση: Αγγελική Ελευθερίου. Μίκης Θεοδωράκης. Σύνθεση: 01.1980 Αθήνα.
Πρώτη Εκτέλεση: 18.02.1985. Αθήνα (Θέατρο Ορφέας)
Αλίκη Καγιαλόγλου, Πέτρος Πανδής. Διεύθυνση Ορχήστρας Μίκης Θεοδωράκης.
Ηχογράφηση: 1985. Αλίκη Καγιαλόγλου, Πέτρος Πανδής. Ορχήστρα: Λάκης Καρνέζης & Κώστας Παπαδόπουλος Μπουζούκι, Κλοντ Σιελιέ Όμποε, Παναγιώτης Δράκος Φλάουτο, Στέλιος Καρύδας Κιθάρα & Μπαγλαμά, Μπάμπης Λασκαράκης Κιθάρα ακουστική, Στέλλα Κυπραίου Κιθάρα κλασική, Γιάννης Σπάθας Κιθάρα Ηλεκτρική, Πλούταρχος Ρεμπούτσικας & Στέλιος Ταχιάτης Τσέλο, Αντώνης Τουρκογιώργης Μπάσο, Νίκος Αντύπας Κρουστά.
Ενορχήστρωση & διεύθυνση ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης. (ΣΕΙΡΙΟΣ Εταιρία Μάνου Χατζιδάκι)
Ποίηση: Κώστας Τριπολίτης. Σύνθεση: 1980-81 Αθήνα, Παρίσι.
Ηχογράφηση: 1981 Mαρία Φαραντούρη. Ορχήστρα: Λάκης Καρνέζης & Κώστας Παπαδόπουλος Μπουζούκι, Σαράντης Κασσάρας Πιάνο, Στέλιος Καρύδας & Γιώργος Καλαργάρης Κιθάρα, Γιώργος Φωστηρόπουλος Ηλεκτρική κιθάρα, Ανδρέας Ροδουσάκης Μπάσο, Γιώργος Λαβράνος Κρουστά. Στα τραγούδια 6 & 12 συμμετέχει μικρό Χορωδιακό Σύνολο. Ενορχήστρωση & Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης. MINOS
Δεύτερη ηχογράφηση: 27/03/2014. Φωτεινή Δάρα. Λαϊκή Ορχήστρα Μίκης Θεοδωράκης. COBALT MUSIC.
Ποίηση: Κώστας Τριπολίτης. Σύνθεση: 1981 Αθήνα, Παρίσι.
Ηχογράφηση: Γιώργος Νταλάρας. Ορχήστρα: Λάκης Καρνέζης & Κώστας Παπαδόπουλος Μπουζούκι, Σαράντης Κασσάρας Πιάνο, Μπάμπης Λασκαράκης Γιώργος Καλαργάρης Κώστας Νικολόπουλος Γιώργος Νταλάρας Κιθάρες, Στέλιος Καρύδας Μπάσο, Τόλης Πιπέρας Κρουστά, Κώστας Γανοσέλης Πιάνο, Synthesizer. Ενορχήστρωση & Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης. MINOS.
Ποίηση: Λευτέρης Παπαδόπουλος Σύνθεση: 1983, Αθήνα.
Ηχογράφηση: 1984. Δημήτρης Μητροπάνος Συμμετέχει η Χάρης Αλεξίου.
Ορχήστρα: Κώστας Νικολόπουλος, Στέλιος Καρύδας Κιθάρα Ακουστική, Στέλιος Καρύδας Μπαγλαμά, Κώστας Παπαδόπουλος & Χρήστος Ψαρρός Μπουζούκι, Μέμος Κυριαζής Κρουστά Περκάσιον, Νίκος Τσεσμελής Μπάσο, Κώστας Νικολόπουλος Ηλεκτρική Κιθάρα, Τάσος Διακογιώργης Σαντούρι, Βιμπράφωνο, Γιάννης Σμυρναίος Ηχολήπτης. Ενορχήστρωση & Διεύθυνση Ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.
Εξώφυλλο δίσκου: Έργο του Αλέκου Φασιανού. PHILIPS/POLYGRAM
Άλλες Ηχογραφήσεις: 1993. Αντώνης Γκάτας. Ορχήστρα: Γρηγόρης Τζιστούδης Μπουζούκι & Μπαγλαμά, Λευτέρης Αρμυράς Βιολί & Τσέλο, Γιάννης Καλλίας Πιάνο, Χρήστος Συκιώτης Τσέλο. «Gregoris Studiο» Γρηγόρη Τζιστούδη.
Η μίξη και το mastering έγιναν στο Klangfabrik στο Μόναχο από τον Gunther Bittmann. O δίσκος κυκλοφόρησε από την Τrick Music.
2001 Παναγιώτης Καραδημήτρης «Τα Πικροσάββατα και μια Σερενάτα»
Ενορχηστρώσεις: Στάθης Σαββίδης, Μανόλης Ανδρουλιδάκης. FM.RECORDS
Ποίηση: Λευτέρης Παπαδόπουλος. Σύνθεση: 1983 Αθήνα.
Ηχογράφηση: Σταμάτης Κόκοτας.
(Ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Βασίλης Τσιτσάνης κυκλοφορούν μαζί ένα LP που ερμηνεύει ο Σταμάτης Κόκοτας έξι τραγούδια για τον καθένα τους)
Διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης. MINOS
Για φωνή, δύο μπουζούκια, φλάουτο, όμποε, ηλεκτρική κιθάρα, ακουστική κιθάρα, κλασική κιθάρα, δύο τσέλα, κόντρα μπάσο, και κρουστά.
Ποίηση: Κώστας Καρυωτάκης. Σύνθεση: 10.12.1983 – Αρχές 1984 Αθήνα.
Ηχογράφηση: 1985 Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Κώστας Γανωσέλης: keyboards, Γιώργος Τσουπάκης Drumas, Γιώργος Ζηκογιάννης Bass. Ενορχήστρωση: Κώστας Γανωσέλης.
MINOS
Σύνθεση: Δεκέμβριος 1983 – φεβρουάριος 1984 Αθήνα.
Εγγραφή: 1998 Ορισμένα Τραγούδια στο Άλμπουμ Σερενάτες με την Μαρία Φαραντούρη.
Ενορχήστρωση διεύθυνση ορχήστρας: Γιάννης Σπάθας.
2005 Μαρία Φαραντούρη, Μανώλης Μητσιάς. LP Ερημιά. (Ορισμένα τραγούδια) Ερμήνευσαν: Τα μέλη της ΚΟΕΜ: Μανώλης Πάππος μπουζούκι, Ηρακλής Ζάκας Μπουζούκι – μπαγλαμά, Διαμαντής Σιδερίδης μπαγλαμά, Νίκος Σαμπαζιώτης κιθάρα, Νίκος Σακκάς κιθάρα, Βασίλης Δρογκάρης ακορντεόν, Σταύρος Καβαλιεράτος μπάσο, Αχιλέας Γουάστωρ πιάνο, Θανάζης Ζέρβας φλάουτο κλαρίνο, Νίνο Κιτάνι φλάουτο φλογέρα κλαρίνο. Ενορχήστρωση & διεύθυνση: Σταύρος Ξαρχάκος.
2017 Το τραγούδι ‘’Με το Αίμα’’ Μπέττυ Χαρλαύτη, Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ
Ενορχήστραωση – Διασκευή: Γιάννης Μπελώνης.
Ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης – Λευτέρης Παπαδόπουλος – Μιχάλης Γκανάς.
Πρώτη εκτέλεση: 1987 Χρησιμοποιήθηκαν εν μέρει για μουσική στο θεατρικό έργο WOYZECK του Georg Buchner στην Λάρνακα.
19.03.1996 Ασίκικο Πουλάκη (Στούντιο Νεφέλη) Βασίλης Λέκκας.
Πρώτη εγγραφή: 1985, 6 τραγούδια σε στίχους Μίκη Θεοδωράκη στο δίσκο Διόνυσος. Θανάσης Μωραΐτης. Διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης. ΣΕΙΡΙΟΣ (Δισκ.Εταιρία. Μάνου Χατζιδάκι)
Μουσικό Θρησκευτικό δράμα. Για βαρύτονο, χορωδία, ηλεκτρική κιθάρα, κλασική κιθάρα, 12χορδη κιθάρα, ηλεκτρικό μπάσο, φλάουτο, όμποε, δύο βιολοντσέλα, κρουστά, για δύο κρουστούς και δύο μπουζούκια.
Ποίηση: Μίκης Θεοδωράκης. Σύνθεση: 1984 Αθήνα.
Πρώτη εκτέλεση: 1985 Θέατρο Ορφέας. Θανάσης Μωραΐτης. Διεύθυνση Μίκης Θεοδωράκης.
Πρώτη εγγραφή: 1985 Θανάσης Μωραΐτης, Μικτή χορωδία σε διεύθυνση Αντώνη Κοντογεωργίου. Κώστας Παπαδόπουλος Λάκης Καρνέζης μπουζούκι, Στέλλα Κυπραίου κιθάρα, Νίκος Αντύπας κρουστά. Διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης. ΣΕΙΡΙΟΣ (Δισκ.Εταιρία. Μάνου Χατζιδάκι)
Ποίηση: Μάνος Ελευθερίου. Έτος σύνθεσης: 1985 Αθήνα.
Πρώτη Εγγραφή: 1986 Zulfu Livaneli, Sevingul Bahadir, Mikis Theodorakis (Ορισμένα τραγούδια μεταφρασμένα στα τούρκικα, κυκλοφόρησαν στην Τουρκία) Επίσης, δυο από τα τραγούδια αυτά, τα «Κόσμε άσωτε» και «Στο μπαρ» ακούστηκαν ζωντανά και από τον Γιώργο Νταλάρα στη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στο Αρχαίο Ωδείο της Πάτρας τον Ιούλιο του 1988.
Δεύτερη εγγραφή: 1991 Μαρία Δημητριάδη, Η παραγωγή έγινε από τη Βίκυ Γαλάτου. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο studio «ΘΗΤΑ» με ηχολήπτη τον Γιώργο Θεοδωράκη και το εξώφυλλο είναι ένας πίνακας του Γιώργου Σταθόπουλου. ΣΕΙΡΙΟΣ (Δισκ.Εταιρία. Μάνου Χατζιδάκι)
Ποίηση: Διονύσης Καρατζάς. Σύνθεση: 1986 Αθήνα & Βραχάτι.
Πρώτη εκτέλεση: 1987 Δημοτικό θέατρο Πειραιά. Βάνα Βερούτη.
Πρώτη εγγραφή: 1987 Βάνα Βερούτη, Πέτρος Πανδής, Βίκυ Σίμου, Θανάσης Μωραΐτης.
ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ. Εξώφυλλο Γιάννης Μεντζικώφ.
Το 1995, η Μαρία Φαραντούρη ηχογράφησε εκ νέου 5 από τα τραγούδια που είχε ερμηνεύσει η Βερούτη και τα συμπεριέλαβε στο δίσκο της POETICA που κυκλοφόρησε στη Γερμανία.
Κοινωνική Κωμωδία. Αζίζ Νεσίν. Μετάφραση: Ερμός Αργαίος.
Ποίηση: Στέφανος Ληναίος με την συνεργασία του Πάνου Σκουρολιάκου.
Έτος σύνθεσης: 1986 Αθήνα.
Πρώτη Εκτέλεση: 1986 Αθήνα. Θίασος Στέφανου Ληναίου & Έλλης Φωτίου.
Ηθοποιοί: Στέφανος Ληναίος, Έλλη Φωτίου, Παντελής Κοντογιάννης, βάνα Ζάκα.
Ενορχήστρωση: Θόδωρος Ξυδίας.
«Μελωδίες μέσα στο κενό» Για φωνή και πιάνο.
Διασκευή για φωνή, μεγάλη συμφωνική ορχήστρα και χορωδία (Σχέδια 1987) ΑΣΤ 283
Ποίηση: Διονύσης Καρατζάς, Μίκης θεοδωράκης.
Έτος σύνθεσης: 1987 Αθήνα Τελική μορφή 30.09.1987 Παρίσι.
Πρώτη εκτέλεση: 1983 Μαρία Φαραντούρη, Ντόρα Μπακοπούλου πιάνο, Φεστιβάλ Πάτρας.
Πρώτη εγγραφή: 1994 Μαρία Φαραντούρη Ντόρα Μπακοπούλου πιάνο.
2004 Μαρία Φαραντούρη Γιάννης Βακαρέλης πιάνο, ανέκδοτα.
Ποίηση: Μιχάλης Μπουρμπούλης
Έτος σύνθεσης: 1987 Αθήνα.
Πρώτη εκτέλεση: 1987 Δημοτικό Θέατρο Πειραιά. Θανάσης Μωραΐτης
Πρώτη εγγραφή: 1987 Θανάσης Μωραΐτης Μίκης Θεοδωράκης ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ
Ραψωδία για δύο φωνές και κουιντέτο (όμποε/αγγλικό κόρνο, τσέλο, κιθάρα, πιάνο, και κόντρα μπάσο)
Ποίηση: Διονύσης Καραντζάς
Έτος σύνθεσης: 1987 Βραχάτι & Αθήνα 14.04.1987 Τελική μορφή.
Πρώτη εκτέλεση: 1987 Μίκης Θεοδωράκης, Σοφία Μιχαηλίδου. Δημοτικό Θέατρο Πειραιάς.
Άλλες Εκτελέσεις: 1987 17 Δεκέμβρη Αθηναίων. Μίκης Θεοδωράκης, Σοφία Μιχαηλίδου. Μουσικοί: Christian Boissel (cor anglais, όμποε), Ντάνα Χατζηγεωργίου (βιολοντσέλο), Δημήτρης Παπαγγελίδης (κιθάρα), Λευτέρης Ψωμιάδης (πιάνο) και Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντρμπάσσο)
Πρώτη εγγραφή: 1987 Μίκης Θεοδωράκης, Σοφία Μιχαηλίδου. ΙΟΥΛΙΑΝΟΣ
Μουσικοί: Christian Boissel (cor anglais, όμποε), Ντάνα Χατζηγεωργίου (βιολοντσέλο), Δημήτρης Παπαγγελίδης (κιθάρα), Λευτέρης Ψωμιάδης (πιάνο) και Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντρμπάσσο)
Δεύτερη εγγραφή: 2018 Μπάμπης Τσέρτος, Ειρήνη Καραγιάννη. Μουσικοί: Δημήτρης Παπαγγελίδης, Μαριλίζα Παπαδούρη βιολοντσέλο, Τίνα Δεσύλλα όμποε cor anglai s, Γιάννης Τσέρτος πιάνο, Δημήτρης Τσεκούρας κόντραμπάσο. Ηχολήπτης Ηλίας Λιάκκας. Studio Odeon. ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ Μάνατζερ παραγωγής: Αλέξανδρος Θεοδωράκης Παπαγγελίδης. Εξώφυλλο δίσκου: Μιχάλης Πέρδικας.
ΕΑΡΙΝΟΣ ΑΝΕΜΟΣ / ΜΙΑ ΘΑΛΑΣΣΑ ΓΕΜΑΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ – 1987 – ΑΣΤ 282
Ποίηση: Δήμητρα Μαντά. Σύνθεση: 1987 Αθήνα & Παρίσι.
Πρώτη εκτέλεση: Πέτρος Πανδής, Σοφία Μιχαηλίδου, Φεστιβάλ Πάτρας.
Πρώτη εγγραφή: Angelique Ionatos. Christian Boissel piano, Renaud Garcia-Fons contrebasse, Helene Dautry violoncello.
Πρώτη εγγραφή: 1998 Μαρία Φαραντούρη. Ενορχήστρωση: Γιάννης Σπάθας. ΕΜΙ.
Ποίηση: Μάνος Ελευθερίου, Δημήτρης Κεσίσογλου, Λίνα Νικολακοπούλου.
Έτος σύνθεσης: 1994 Αθήνα.
Πρώτη εκτέλεση: 1994 Μανώλης Μητσιάς. Θέατρο Τζένη Καρέζη.
Πρώτη εγγραφή: 1994 Μανώλης Μητσιάς, Δήμητρα Γαλάνη. Διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης.
«…ιδού η γλυκιά Πολιτεία Δ’. Οι Πολιτείες, η μία μετά την άλλη, σηματοδοτούν τους σταθμούς της μουσικής μου πορείας. Κυρίως τους εσωτερικούς, τους ψυχικούς.»
Ποίηση: Μάνος Ελευθερίου, Σπύρος Τουπογιάννης.
Πρώτη εκτέλεση: 1996 Πέτρος Γαιτάνος, Μίκης Θεοδωράκης. Αθήνα.
Πρώτη εγγραφή: 1996 Πέτρος Γαιτάνος, Καλλιόπη Βέττα και μικρή χορωδία.
Ενορχήστρωση & διεύθυνση: Γιάννης Ιωάννου.
Ποίηση: Διονύσης Καρατζάς
Έτος σύνθεσης: 1994 – 25.06.1995 Τελική μορφή. Αθήνα & Βραχάτι.
Πρώτη εκτέλεση: 1996 Μαρία Φαραντούρη. Berliner Instrumentalist και ορχήστρα «Οι Σολίστ της Πάτρας» Ενορχήστρωση: Henning Schmidt. Διεύθυνση: Νίκος Τσόχλας. Αθήνα Μέγαρο Μουσικής.
Πρώτη εγγραφή: 1996 Μαρία Φαραντούρη. Ενορχήστρωση: Henning Schmidt. Διεύθυνση: Μίκης Θεοδωράκης.
Ποίηση: Γιάννης Θεοδωράκης. Σύνθεση: 1995 Αθήνα.
Πρώτη εκτέλεση: 1996 Βασίλης Λέκκας Ηρώδειο.
Πρώτη εγγραφή: Μαρία Φαραντούρη. Ενορχήστρωση: Henning Schmidt. Άσματα CD PEREGRINA.
Ποίηση: Μιχάλης Γκανάς. Σύνθεση: 1994 – 1995 Αθήνα & Βραχάτι.
Εγγραφή: 1995 Βασίλης Λέκκας. Ενορχήστρωση: Γιάννης Σπάθας. Γιάννης Τσουμπρής Τύμπανα, Πέτρος Κούρτης κρουστά, Νίκος Πολίτης μπάσο, Βασίλης Μούστος πιάνο, Θύμιος Παπαδόπουλος Κλαρινέτο σοπράνο σαξόφωνο ηλεκτρικό αυλό κρουστά μπάσο, Πλούταρχος Ρεμπούτσικα βιολοντσέλο ακορντεόν, Σπύρος Ιωαννίδης μπουζούκι τζουράς μπαγλαμάς μπάντζο, Γιάννης Σπάθας ακουστική & ηλεκτρική κιθάρα λαούτο τζουρά μπαγλαμά μπαντζο, Έφη Μηνακούλη Σταύρος Μπαρής Τάσος Αλούπης Γιώργος Κωνστάντζας Φωνητικά.
Ποίηση: Λευτέρης Παπαδόπουλος.
Έκδοση: Μαρία Φαραντούρη. Ενορχήστρωση Διεύθυνση Ορχήστρας: Γιάννης Σπάθας.
Μουσικοί: Γιάννης Σπάθας (Κιθάρες, μαντολίνο, μπαγλαμά) Νίκος Πολίτης (Ηλεκτρικό και ακουστικό μπάσο) Θανάσης Γκιουλέτζης (Βιολί, βιόλα) Πλούταρχους Ρεμπούτσικας (Τσέλο) Θύμιος Παπαδόπουλος ( Κλαρίνο, Φλάουτο, Σοπράνο) Βασίλης Γκίνος (Keyboards) Τάκης Φαραζής (Πιάνο Keyboards) Σπύρος Παναγιωτόπουλος (Κρουστά, ντραμς) Φωνητικά: Ιρίνα Καρπουχίνα.
Minos – Emi 1998.
Ποίηση: Λευτέρης Παπαδόπουλος.
2005 2005 Μαρία Φαραντούρη, Μανώλης Μητσιάς. Ερμήνευσαν: Τα μέλη της ΚΟΕΜ: Μανώλης Πάππος μπουζούκι, Ηρακλής Ζάκας Μπουζούκι – μπαγλαμά, Διαμαντής Σιδερίδης μπαγλαμά, Νίκος Σαμπαζιώτης κιθάρα, Νίκος Σακκάς κιθάρα, Βασίλης Δρογκάρης ακορντεόν, Σταύρος Καβαλιεράτος μπάσο, Αχιλέας Γουάστωρ πιάνο, Θανάζης Ζέρβας φλάουτο κλαρίνο, Νίνο Κιτάνι φλάουτο φλογέρα κλαρίνο. Ενορχήστρωση & διεύθυνση: Σταύρος Ξαρχάκος.
Ποίηση: Γιάννης Θεοδωράκης, Ερρίκος Θαλασσινός, Κώστας Βίρβος, Τάσος Λειβαδίτης, Μάνος Ελευθερίου, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Ελένη Ζιώγα, Δημήτρης Χριστοδούλου.
Έτος έκδοσης: 2001 Δημήτρης Μπάσης. Λαϊκή Ορχήστρα Μίκης Θεοδωράκης.
Warner Music Greece.
Ποίηση: Κώστας Καρτελιάς
Έκδοση: 2006 Μαρία Φαραντούρη. Το τραγούδι ‘’Στον κάτω κόσμο’’ Ερμηνεύει ο Μίκης Θεοδωράκης και είναι η τελευταία φορά που μπαίνει στο στούντιο για ηχογράφηση. Συντελεστές: Conductor – Irina Valentinova, Bass – Κωνσταντίνος Κωνσταντίνου, Cello, Percussion – Γιώργος Καλούδης, Clarinet – Γιάννης Σαμπραβαλάκης, Electric Guitar – Γιάννης Σπάθας, Interviewer – Γιάννης Λογοθέτης, Mandolin – Βιβή Γκίκα, Percussion – Χρήστος Γκοτσίνας, Piano – Irina Valentinova, Saxophone, Guitar – Δημήτρης Τσάκας, Trombone, Euphonium – Αντώνης Ανδρέου, Trumpet – Σωκράτης Άνθης, Violin – Διονύσης Βαρβιτσιώτης. LEGEND.
Έρευνα Αρίθμηση: Αστέρης Κούτουλας.
Kείμενα, έρευνα: Νίκος Θεοδωράκης.
Κείμενα: Κατερίνα Ψαράκου.
Προεδρείο:
Ιουλίτα Λαζαρίδου Ελμαλόγλου, μουσικολόγος.
Γιάννης Μεντζελόπουλος Καλλιτεχνικός Δ/ντής Ωδείου Χανίων & Δ/ντής Χορωδίας.
Μιχάλης Αεράκης Καλλιτεχνικός Δ/ντής Δημοτικού Περιφερειακού Θεάτρου Κρήτης
Στο βήμα η Gail Holst-Warhaft
Το μπαλέτο «Ζορμπάς» παίχτηκε στο αρχαίο θέατρο της Βερόνας τον Αύγουστο του 1988. Ο Θεοδωράκης ένιωσε περήφανος, όταν το βράδυ της πρεμιέρας που θα διηύθυνε την ορχήστρα, είδε σε πανό να γράφεται το όνομά του δίπλα στους γίγαντες της ιταλικής όπερας. Μετά το θρίαμβο του μπαλέτου, και αφού είχε πιει δύο-τρία ποτηράκια κρασί, έδωσε μια υπόσχεση στο διευθυντή του φεστιβάλ: «Θα γράψω τρεις όπερες» είπε, «μια για το Βέρντι, μια για τον Πουτσίνι, και μια για το Μπελίνι.»
Για ένα συνθέτη που πλησίαζε τα εβδομήντα και που δεν είχε γράψει καμιά όπερα μέχρι τότε, η πιθανότητα να εκπληρωθεί η υπόσχεση φάνηκε στον Ιταλό ελάχιστη. Αλλά δεν επρόκειτο ούτε για ματαιόδοξη επιθυμία, ούτε για επαναστατική ενέργεια ενός ανθρώπου που μια ζωή γράφει μουσική για φωνή και για ορχήστρα, και που για σαράντα χρόνια εξακολουθεί να γράφει μουσική για θέατρο, για μπαλέτο και για κινηματογραφικές ταινίες.
Ανάμεσα στα 1984 και 1986 ο Θεοδωράκης είχε ήδη γράψει την όπερα «Κώστας Καρυωτάκης ή οι Μεταμορφώσεις του Διονύσου». Πρόκειται για ένα έργο που χαρακτηρίζεται ως «όπερα μπούφα» και βασίζεται στη ζωή και στο θάνατο του ποιητή. Ο Θεοδωράκης την εμπνεύστηκε από την αηδία που ένιωθε για τη σύγχρονη κυβερνητική πολιτική. Στον «Καρυωτάκη», στην πραγματικότητα, ο συνθέτης έβαλε μέσα σ’ ένα πλαίσιο πικρής σάτιρας λυρικά στοιχεία. Το αποτέλεσμα είναι μια σκόπιμα γκροτέσκα, μαύρη κωμωδία, ένας μπρεχτικός εφιάλτης, από τον οποίο κανείς δεν μπορεί να γλιτώσει την κριτική και ο αυτόχειρας ποιητής θεωρεί τους πάντες υπεύθυνους όχι μόνο για το θάνατό του αλλά και για το θάνατο του έθνους του. Η όπερα «Κώστας Καρυωτάκης» είναι ένα σχόλιο του συνθέτη για τη δεκαετία του ’80. Πιστεύει ότι και αυτή η δεκαετία είναι άλλη μια περίοδος στιγματισμένη από την κατάχρηση της εξουσίας σε μια χώρα που στην ιστορική πορεία της έχει καταδυναστευτεί από ξένους και ντόπιους.
Η «όπερα» αυτή ήταν ένα θυμωμένο, χωρίς απόγνωση όμως, ξέσπασμα του συνθέτη. Ο υπότιτλος της όπερας δένει το έργο με μια άλλη σύνθεση, τον κύκλο τραγουδιών για λαϊκό τραγουδιστή, χορωδία και τη λαϊκή ορχήστρα «Διόνυσος», που παρουσιάστηκε το 1985 στο θέατρο «Ορφέας» στην Αθήνα. Ο Θεοδωράκης ονόμασε αυτόν τον κύκλο «σύγχρονο θρησκευτικό δράμα», τονίζοντας ότι ο σκοπός του ήταν να ξαναφέρει, όπως λέει, «στην μνήμη του λαού, αρχαίους και σύγχρονους μύθους, ελπίζοντας να τον βοηθήσω να δει μέσα από τα σύμβολα, την ουσία της ζωής του, που έχω την γνώμη ότι χάνεται όλο και πιο πολύ».
Η επιστροφή του θεού Διόνυσου δίνει μια συμβολική και μυθική διάσταση στη τραγωδία της σύγχρονης Ελλάδας. Μετά από χρόνια ξένης παρέμβασης, πολέμους και κατοχές η χώρα υποφέρει από την κατάχρηση εξουσίας και την οργιαστική κατανάλωση που μπορεί να νικήσει, φαίνεται, ακόμη και το Διόνυσο. Αλλά με τέτοιο θεό, ποιος ξέρει τι μπορεί να γίνει; Ο Διόνυσος, το σύμβολο του ελληνικού παρελθόντος, είναι που ενώνει το κοσμικό με το ιερό και αφήνει χώρο για ελπίδα. Στις όπερες που θα συνθέσει ο Θεοδωράκης την επόμενη δεκαετία, θα επιστρέψει στην πηγή έμπνευσής του, στο μυθικό και συμβολικό κόσμο της αρχαίας Ελλάδας και θα δημιουργήσει μια τριλογία τραγωδιών μ’ ένα νέο λυρισμό, ένα λυρισμό που υπερβαίνει την πικρία του παρελθόντος και καταφάσκει στη δύναμη της ανθρώπινης αγάπης και του έρωτα.
Ο Θεοδωράκης πιστεύει ότι οι σύγχρονοι Έλληνες έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με το τραγικό. Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι αυτό οφείλεται στην ιστορία της χώρας τους ή ακόμη στο ότι το έχουν στο αίμα τους που τους ευχαριστεί η ακραία έκφραση του πόνου στη λογοτεχνία. Εν πάση περιπτώσει, ο Θεοδωράκης πάντοτε ταυτιζόταν με τις τραγικές μορφές της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας και ιδιαίτερα με τις τρεις ηρωίδες που στέκονται μόνες και χωρίς φόβο στο κέντρο των λεγόμενων «λυρικών τραγωδιών»: Μήδεια, Ηλέκτρα και Αντιγόνη. Το πρόβλημα για το συνθέτη ήταν πώς να μετουσιώσει αυτή την ιδιαίτερη έλξη που ασκούσε πάνω του η τραγωδία σε μουσική μορφή. Η λύση ήταν, όπως έχει συμβεί με όλα σχεδόν τα έργα του, να βασιστεί στον ποιητικό λόγο, ώστε αυτός να του εξασφαλίσει τη μουσική έμπνευση. Ο συνθέτης ένιωθε ότι ο Ευριπίδης τον οδηγούσε πιο κοντά στον άνθρωπο και στην ανθρώπινη κοινωνία παρά ο Αισχύλος, ο οποίος έβλεπε τον άνθρωπο ως όργανο της θεϊκής θέλησης.
Ο σεβασμός του Θεοδωράκη για το κείμενο του Ευριπίδη τον οδήγησε όχι μόνο να ακολουθήσει το πρωτότυπο λέξη προς λέξη και στίχο προς στίχο, αλλά να δημιουργήσει μια μοναδική μελωδική γραμμή που αρχίζει με την πρώτη φράση της τροφού και τελειώνει με το τελευταίο χορικό. Δεν σημαίνει όμως ότι μια μόνο μελωδία κυριαρχεί στο έργο, αλλά η μελωδία, το μέλος, είναι το κυρίαρχο στοιχείο που θα επηρεάσει τις άπειρες αντιθέσεις και μεταβολές των χαρακτήρων. Όπως θα περίμενε κανείς, με τέτοια εμμονή στη μελωδία, δεν υπάρχει στην πραγματικότητα ρετσιτατίβο, ακόμη και οι πιο γρήγοροι διάλογοι τραγουδιούνται σε μια μελωδική μορφή.
Η εστίαση του συνθέτη στη μελωδία σημαίνει ότι κάθε μελωδική γραμμή είναι φορτωμένη με συμβολικό βάρος. Το εναρκτήριο θέμα της Μήδειας θυμίζει τη μουσική που έγραψε ο Θεοδωράκης για τη ταινία «Ηλέκτρα» του Κακογιάννη. Δημιουργεί μια μελαγχολική, απειλητική ατμόσφαιρα που θα ανακαλείται σε κρίσιμες στιγμές της όπερας αλλά και στις δυο επόμενες των «λυρικών τραγωδιών» του. Τέτοιες οικείες μελωδίες και ρυθμοί αποδεικνύουν τη συνέχεια μεταξύ αρχαίας και σύγχρονης Ελλάδας υπογραμμίζοντας ότι αυτό το δράμα συμβαίνει σ’ ένα τόπο που κατοικείται ακόμα από Έλληνες.
Η Μήδεια είναι πρόσφυγας από τον Πόντο. Ο Ευριπίδης με το τέχνασμα της τροφού, που κάνει έκκληση ευθέως στους θεατές για συμπόνια, μας καλεί να καταλάβουμε την τρομερή θέση της Μήδειας ως ντροπιασμένης εξόριστης. Ο Θεοδωράκης αποδίδει αυτή την έκκληση για κατανόηση με μια μουσική γλώσσα που υπογραμμίζει ότι η Μήδεια δεν είναι εντελώς ξένη, αλλά πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία. «Νιώθω πόνο στη καρδιά κι ήρθα να κλάψω… Να πω τα πάθη της κυράς μου σε ουρανό και γη» μας λέει η τροφός σε μια άρια που θα μπορούσε να ενορχηστρωθεί ξανά ως ένα μικρασιάτικο ρεμπέτικο τραγούδι.
Αντί για συμπόνια από τους Κορίνθιους η Μήδεια αντιμετωπίζει τον ίδιο εθνικισμό με τον οποίο οι Έλληνες υποδέχτηκαν τους πρόσφυγες το 1922. Όταν ο Ιάσονας διαλαλεί ότι πρέπει να είναι ευγνώμων που ζει τώρα στην Ελλάδα και ο χορός των ανδρών επαναλαμβάνει «ζεις στην Ελλάδα. Οι Έλληνες σε επαινούν», ενοχλούμαστε για το σωβινισμό τους. Ο χορός των γυναικών μας θυμίζει ότι αυτά είναι κούφια λόγια, λόγια που λέγονται πολύ καθυστερημένα προς αντίπαλο πιο ισχυρό από τον ίδιο. Σε τέτοιες περιπτώσεις βλέπουμε πόσο υπολογίζει ο Θεοδωράκης στην ιδιότητα του ανδρικού χορού. Η ύπαρξη αντρικού και γυναικείου χορού επιτρέπει στο συνθέτη να τονίσει τη διαφορά μεταξύ της αρσενικής και θηλυκής στάσης απέναντι στη συμπεριφορά της Μήδειας. Ενώ οι άνδρες φοβούνται τη Μήδεια, οι γυναίκες, τουλάχιστον στην αρχή, είναι με το μέρος της.
Αντίθετα με τις ηρωίδες στις επόμενες όπερες – Ηλέκτρα και Αντιγόνη – η Μήδεια είναι μια άστατη γυναίκα, που βασανίζεται ανάμεσα στην επιθυμία της για εκδίκηση και στην αγάπη της για τα παιδιά της. Μουσικά οι διαθέσεις της αποκαλύπτονται με γρήγορες αλλαγές μελωδικής γραμμής, τέμπο και ρυθμού. Από την πρώτη της κιόλας εμφάνιση μοιάζει σαν μια δύναμη της φύσης, σαν ένα ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί.
Στη μουσική του Ιάσονα βρίσκουμε μια επινόηση του Θεοδωράκη που θα τη χρησιμοποιήσει σ’ όλη την τριλογία: τα χάλκινα όργανα θα γίνουν σύμβολο κοσμικής εξουσίας, εξουσίας που ωστόσο φοβάται τον αντίπαλο. Ο Ιάσονας δίνει τις διαταγές του με μουσική γρήγορη και εκρηκτική.
Οι γυναίκες του χορού καταγγέλλουν όχι μόνο τον Ιάσονα, αλλά και την τύχη των γυναικών. Η κορυφαία μας θυμίζει τι θυσίασε η Μήδεια αφήνοντας το πατρικό της σπίτι και ταξιδεύοντας με το μικρό σκάφος του Ιάσονα στην Ελλάδα. Η άριά τους έχει ένα απαλό, λικνιστικό ρυθμό που μιμείται την κίνηση του σκάφους του Ιάσονα, αλλά φτάνει σε δραματική κορύφωση, όταν ο χορός μαζί με την κορυφαία κάνουν μια επίθεση στην ελληνική ηθική, επίθεση που δεν αφήνει αδιάφορο το σύγχρονο ελληνικό κοινό. «Ω Ελλάδα! Ελλάδα δοξασμένη! Ποιος σέβεται σήμερα όρκους και τιμή; Στους ουρανούς πέταξαν και χάθηκε η ντροπή!»
Στη λογομαχία Ιάσονα – Μήδειας η Μήδεια θυμίζει τον άνδρα της ότι αυτή ήταν που τον έκανε ήρωα προδίδοντας και σκοτώνοντας τους συγγενείς της. Η τραγουδιστή απάντηση του Ιάσονα, που συνοδεύεται από συνεχή αρπίσματα, μας υπενθυμίζει ότι αυτός που μιλάει είναι ένας ναύτης που αντιλαμβάνεται τη φουρτούνα που δημιούργησαν τα λόγια της. Αλλά ο λόγος του, άλλοτε σωβινιστικός άλλοτε πραγματικός, καταφέρνει μόνο να μετατρέψει τη φουρτούνα σε κυκλώνα.
Όταν η Μήδεια πείθει τον Αιγέα να ορκισθεί μπροστά στους θεούς – στη Γη, στον Ήλιο, στο Δία, στον ‘Αδη και στη Μοίρα – ότι θα την προστατέψει, η μεγαλοπρεπής μελωδία του χορού διακόπτει την πράξη και ο ιερός χαρακτήρας της προσευχής ενισχύεται μουσικά. Η προσευχή στο τέλος της πρώτης πράξης ξαναπιάνεται από το χορό των γυναικών στη δεύτερη πράξη, που ζητούν τη βοήθεια του Ερμή να οδηγήσει τον Αιγέα με ασφάλεια στο παλάτι του. Η Μήδεια επίσης επικαλείται τους θεούς πριν ανακοινώσει τα τρομαχτικά της σχέδια. Από δω και πέρα η Μήδεια βρίσκεται στην επίθεση, αλλά ο θρίαμβός της είναι πιο πικρός από οποιαδήποτε αποτυχία.
Ανηλεής από τη μανία της ετοιμάζεται να σκοτώσει τα παιδιά της, ενώ ακούμε τη δυσοίωνη μουσική της αρχής της όπερας. Αλλά ξαφνικά αρχίζει μια εκπληκτική άρια. Η μελωδία βασίζεται σ’ ένα τραγούδι του Θεοδωράκη του 1969 με τίτλο «Ο χρησμός» σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου. Σ’ αυτό το περιβάλλον, η γλυκιά και μελαγχολική μελωδία μεταμορφώνει τη γυναίκα, που μόλις σκότωσε δύο ανθρώπους με βάρβαρο τρόπο και ετοιμάζεται να σκοτώσει τα δικά της παιδιά, σε τρυφερή μητέρα.
Ένα χαρακτηριστικό της τραγωδίας, όπως παρατηρεί ο Θεοδωράκης, είναι ότι όλοι οι πρωταγωνιστές έχουν δίκιο από την πλευρά τους, μέχρι και ο Ιάσονας, που ο συνθέτης του χαρίζει την λυτρωτική του στιγμή. Η άρια που τραγουδάει, όταν μαθαίνει για το θάνατο των παιδιών του είναι ο θρήνος ενός ανθρώπου που έχει λυγίσει από την απελπισία. Οι ρόλοι ανατρέπονται. Ο πόνος δίνει στον Ιάσονα μια καινούργια αξιοπρέπεια, ενώ η Μήδεια γίνεται μια θριαμβεύουσα ξένη. Εδώ η ορχήστρα τονίζει, πετυχημένα αυτή την ανατροπή. Τα χάλκινα όργανα, σύμβολο ανδρικής εξουσίας, συνοδεύουν τώρα τη Μήδεια.
Στις τελευταίες στιγμές της όπερας η σύντομη άρια της Μήδειας, με την οποία δηλώνει το σκοπό της να θάψει τα παιδιά της μακριά από την Κόρινθο στο Ναό της Ήρας, είναι ακόμα μια ιερή στιγμή που ο συνθέτης μάς βοηθάει να καταλάβουμε το λειτουργικό χαρακτήρα της τραγωδίας και την πεποίθηση του Θεοδωράκη ότι όλοι έχουν δίκιο. Αν υπάρχει απόλυτο κακό, αυτό βρίσκεται στην κοσμική εξουσία και στην κατάχρησή της.
Είναι πολύ σημαντικό που ο Θεοδωράκης έχει διαλέξει αντί ήρωες ηρωίδες, που και οι τρεις στέκονται μόνες μπροστά στην εξουσία του κράτους. Όπως η Μήδεια έτσι και η Ηλέκτρα του Σοφοκλή είναι μια τραγωδία, στην οποία μια καταφανώς αδύναμη γυναίκα νικάει τις δυνάμεις που την καταπιέζουν. Και όπως η Μήδεια, έτσι και η Ηλέκτρα είναι το αδυσώπητο όργανο της εκδίκησης. Όπως εξηγεί ο συνθέτης, η Ηλέκτρα είναι η «Εκλεκτή» από τους Νόμους της Παγκόσμιας Αρμονίας. Ο χορός μας δίνει τα κλειδιά του χαρακτήρα της. Είναι πρώτ’ απ’ όλα μόνη. Συνέχεια θρηνεί τον πατέρα της, αλλά ταυτόχρονα καταφρονεί το θάνατο. Η μοίρα της μπορεί να είναι μαύρη αλλά στο τέλος θα δοξαστεί και θα θεωρηθεί σοφή και ενάρετη επειδή υποστήριξε τους νόμους της αρμονίας και της φύσης και σεβόταν το Δία.
Από την τριλογία, η Ηλέκτρα είναι μάλλον η πιο δραματική όπερα και η πιο δύσκολη. Πώς, τότε, εκπληρώνεται η ενόραση του συνθέτη και εκφράζει όχι μόνο ολόκληρη την κλίμακα των ανθρώπινων αισθημάτων, αλλά και αντιπροσωπεύει παράλληλα τους νόμους της αρμονίας και της φύσης; Σε ποια μουσική γλώσσα μιλάει ο συνθέτης, όταν απευθύνεται στον ακροατή της «κλασικής» όπερας;
Εδώ ο χορός παίζει σημαντικό ρόλο. Όπως στη Μήδεια έτσι και στην Ηλέκτρα γυναίκες και άνδρες τραγουδάνε ξεχωριστά. Στο πρώτο χορικό οι γυναίκες έχουν μια αιθέρια μελωδία σε 6/8 που ταιριάζει με την προσπάθειά τους να γαληνέψουν το άγριο πένθος της Ηλέκτρας. Σ’ ένα δραματικό πέρασμα μπαίνουν οι άνδρες και μιλάνε για το φόνο του Αγαμέμνονα, αλλά και εδώ οι σοπράνοι και τενόροι τραγουδάνε ομόφωνα, όπως και οι άλτοι και οι μπάσοι, για να μπορέσουμε ν’ ακούσουμε καθαρά τα λόγια τους.
Πριν ακόμα ακουστεί η φωνή της Ηλέκτρας αιθέρια μέσα από το παλάτι, οι Μυκήνες έχουν καθιερωθεί μουσικά ως ιερός τόπος. Στην αρχή της όπερας ο Ορέστης και η Ηλέκτρα προσεύχονται στους θεούς. Η μουσική του Θεοδωράκη τονίζει την κεντρική αντίθεση της όπερας μεταξύ της κοσμικής αρμονίας της φύσης και της ασυμφωνίας μέσα στο παλάτι.
Μετά από την προσευχή στο φως ακολουθεί μια προσευχή στους θεούς του Κάτω Κόσμου και στον Ερμή, που ενώνει τους δυο κόσμους. Ο χορός υποστηρίζει την Ηλέκτρα και η μουσική του όχι μόνο θυμίζει την αρχή της όπερας, αλλά μας βοηθάει να καταλάβουμε ότι και αυτός εμπλέκεται στο ιερό καθήκον να αποκαταστήσει την χαμένη αρμονία του παλατιού.
Ο ρόλος του αλλάζει στην επομένη σκηνή. Στη αρχή της διαμάχης των δυο αδελφών προσπαθεί να γαληνέψει την οργή τους, αλλά η μουσική γλώσσα δείχνει ότι οργίζεται με τους πρωταγωνιστές. Στη κορυφή της διαμάχης η Ηλέκτρα παρακαλεί την αδελφή της να πετάξει τις προσφορές της μητέρας της και να μην τις βάλει στον τάφο του πατέρα τους. Σ’ αυτό το σημείο έχουμε την πιο χαρακτηριστική μελωδική, ρυθμική ενορχήστρωση της όπερας. Πάνω σ’ ένα σχεδόν χορευτικό ρυθμό η Ηλέκτρα προφέρει τα σύμφωνα σαν πολυβόλο. Η έκρηξη τελειώνει, χαμηλώνει η ένταση, αλλά η θεϊκή γαλήνη δεν διαρκεί.
Στη αρχή της επομένης σκηνής («Αν δεν είμαι μάντισσα τρελή») ο Θεοδωράκης υπογραμμίζει το διπλό χαρακτήρα του χορού. Απ’ τη μια πλευρά αντιπροσωπεύει τις Μυκήνες, μια ματωμένη πόλη. Απ’ την άλλη πλευρά, λυρικά, ο χορός μας θυμίζει την ομορφιά του ελληνικού τοπίου. Τώρα ο ρόλος του είναι να ετοιμάσει την είσοδο της Κλυταιμνήστρας. Η διαμάχη της Ηλέκτρας με την Κλυταιμνήστρα είναι η πιο αμείλικτη της τραγωδίας. Είναι γραμμένη στη μορφή ενός ιδιότυπου Βυζαντινού ρετσιτατίβου που χαρακτηρίζεται από τη χρήση σύμφωνων συγχορδιών. Αλλά και πάλι, όταν η βασίλισσα, ανίκανη να συνεχίσει τη στιχομυθία, ζητάει την άδεια να κάνει τις θυσίες στον τάφο, ο συνθέτης τής χαρίζει τη στιγμή της. Όταν απευθύνεται στους θεούς, ιδιαίτερα στον Απόλλωνα, η μουσική γίνεται η γέφυρα, ο μεσολαβητής με την Παγκόσμια Αρμονία και η άριά της μας μεταφέρει από το σκοτάδι στο φως.
Στην περίφημη σκηνή όπου ο παιδαγωγός εξιστορεί το θάνατο του Ορέστη, η μουσική μεταμορφώνει το φανταστικό ψέμα σ’ ένα μεθυστικό χορό. Εδώ η μουσική καταφέρνει κάτι που δεν μπορούν να κάνουν τα λόγια. Στη διάρκεια της αφήγησής του, ακούμε τα άλογα να καλπάζουν έξαλλα. Ο χορός θρηνεί τον Ορέστη μ’ έναν ύμνο που είναι ριζίτικο τραγούδι. Τουλάχιστον στην Ελλάδα ο ακροατής καταλαβαίνει τη σημασία ενός τέτοιου τραγουδιού.
Η δεύτερη πράξη αρχίζει, όπως και η πρώτη, με μια σκηνή την αυγή, όπου η σύγκριση μεταξύ της χαράς της Χρυσόθεμης και της απελπισίας της Ηλέκτρας δίνεται από το τονικό ύψος των φωνών τους, η μια σοπράνο, η δεύτερη μέτζο. Στην επόμενη σκηνή είναι ο Πυλάδης, και όχι ο Ορέστης που υπερέχει. Ο Ορέστης προσπαθεί να μείνει ουδέτερος, ενώ ο Πυλάδης τραγουδάει μια σχεδόν δημοτική μελωδία με την οποία φαίνεται να υπερνικά τον πόνο. Ο Ορέστης λυπάται την Ηλέκτρα και πείθει τον Πυλάδη να της δώσει την τεφροδόχο. Τώρα τραγουδάει η Ηλέκτρα μια λυρική μελωδία. Σε τέτοιες στιγμές φαίνεται καθαρά ο ιερός χαρακτήρας της όπερας. Από δω και πέρα η ένταση ανεβαίνει, αλλά παρά τη φριχτή αναπόφευκτη πράξη που θα γίνει, υπάρχει ένας λυρισμός που μας οδηγεί σ’ ένα ανώτερο κόσμο. ‘Αλλη μια παρόμοια στιγμή συνοδεύει την αναγνώριση του παιδαγωγού. Μουσικά, αυτή η δεύτερη αναγνώριση είναι μια από τις κορυφαίες στιγμές της όπερας. Για λίγο η Ηλέκτρα εγκαταλείπει την οργή και το πένθος της. Ο Ορέστης τώρα προωθεί την πράξη, αλλά πριν συνεχίσουν, πρέπει να απευθύνουν στον Απόλλωνα μια προσευχή. Ο παραλληλισμός μεταξύ αυτής της σκηνής και της ιερής ατμόσφαιρας της αρχικής σκηνής υπογραμμίζεται με μια επιστροφή στο θέμα των Μυκηνών.
Ήδη ακούστηκε η μουσική γλώσσα της όπερας και όπως προχωρεί στο φοβερό τέλος και η Ηλέκτρα σαν σκύλα ουρλιάζει για εκδίκηση, αναγνωρίζουμε τους ρυθμούς και την ενορχήστρωση που συνδέονται με την ένταση, με τη μανία, αλλά και με τη φύση και την αρμονία του κόσμου. Για παράδειγμα τη στιγμή που ο Αίγισθος πλησιάζει το παλάτι, μετά από τη σφαγή της Κλυταιμνήστρας, ο Θεοδωράκης επικαλείται τη βασιλεία της φύσης και του ουρανού ως μια διαμαρτυρία για τις φριχτές πράξεις των ανθρώπων. Παρά τα θετικά λόγια του χορού, το τέλος του έργου είναι τόσο βίαιο που δεν μπορούμε εύκολα να πιστέψουμε ότι η Ηλέκτρα έχει κάνει «ένα βήμα προς τη λευτεριά». Και η μουσική, που καλπάζει άγρια μέχρι το τέλος, μας αφήνει με την εντύπωση ότι και ο συνθέτης απορεί.
Κανένας που δε γνωρίζει το λαϊκό έργο του Θεοδωράκη δεν θα συνδέσει την όπερα Αντιγόνη με το θεατρικό έργο του που στηρίζεται στον ίδιο μυθικό υλικό, Το τραγούδι του νεκρού αδελφού δηλαδή, γραμμένο όταν οι πληγές του εμφύλιου ήταν ακόμα ανοιχτές. Για να τονιστεί πάλι ο παραλληλισμός με την σύγχρονη ελληνική ιστορία, ο συνθέτης έπρεπε να επεκτείνει την όπερα πέρα από την Αντιγόνη του Σοφοκλή και να γράψει το δικό του λιμπρέτο, φτιάχνοντας ένα κολάζ από πέντε αρχαία έργα που αναφέρονται στον κύκλο της Θήβας. Χρειάζεται μια Ιοκάστη που σπαράσσεται ανάμεσα στους δυο γιους της και έναν Οιδίποδα ως σύμβολο αυτοκαταστροφής. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο Θεοδωράκης μπόρεσε να τονίσει τον κυκλικό χαρακτήρα της ανθρώπινης σύγκρουσης και την αμηχανία των αθώων να παρέμβουν. Ο Ετεοκλής και ο Κρέοντας έχουν το ίδιο πάθος για εξουσία, ενώ ο Οιδίποδας και η Αντιγόνη καταφέρνουν να γίνουν κοινωνοί των «νόμων της παγκόσμιας αρμονίας».
Η προσωπική ερμηνεία του Θεοδωράκη για την Αντιγόνη του δίνει τη δυνατότητα να ενώσει τη μουσική με τη φιλοσοφική ενόρασή του για την αναπόφευκτη, παγκόσμια ανθρώπινη τραγωδία, αλλά και για την ιδιαίτερη τραγωδία της χώρας του. Δραματικά η όπερα πληρώνει το κόστος του ετερόκλητου χαρακτήρα του υλικού της. Η μακροσκελής άρια του Οιδίποδα στην αρχή της όπερας βαραίνει την πράξη πριν αρχίσει. Ως «alter ego» του συνθέτη ο Οιδίποδας επηρεάζεται από το νόμο της παγκόσμιας αρμονίας, κάτι που υπάρχει πέρα από τη μεταφυσική αναζήτηση και τον τελικό προορισμό του.
Η εμφάνιση του Ετεοκλή, ο διάλογός του με το χορό και οι προετοιμασίες για πόλεμο είναι στοιχεία από τους Επτά επί Θήβας. Η εισαγωγή του Οιδίποδα ως αφηγητή ανοίγει το δρόμο για την τρίτη σκηνή, που βασίζεται στις Φοίνισσες του Ευριπίδη με τις γρήγορες στιχομυθίες ανάμεσα στον Κορυφαίο, στον Κρέοντα και στην Αντιγόνη. Σ’ αυτό το έργο οφείλεται και η εμφάνιση της Ιοκάστης και η προσπάθειά της να συμφιλιώσει τους δυο αδελφούς. Η σύγκρουση σπαθιών και λόγων καταφέρνει να δημιουργήσει μια δραματική ένταση που φτάνει στην κορύφωσή της, όταν η Ιοκάστη τραγουδάει την καταπληκτική της άρια «Η πιο δύστυχη μητέρα». Οι πηγές αυτής της άριας είναι δυο τραγούδια γραμμένα το 1942 στην Τρίπολη σε μια τραυματική εποχή για το έθνος αλλά και αθώας εφηβείας. Αυτές οι μελωδίες ανακαλούνται σε στιγμές που τονίζουν την καθαρότητα της αγάπης της Ιοκάστης για τα παιδιά της και της Αντιγόνης για τον Αίμωνα.
Όπως στις προηγούμενες όπερες, ο χορός της Αντιγόνης τραγουδάει συχνά ομόφωνα ή σε δυο φωνές και η μουσική του είναι πιο απλή ώστε να λειτουργεί ως σχολιαστής που επικοινωνεί με τους ακροατές. Και όπως είδαμε στις άλλες όπερες, ο συνθέτης χρησιμοποιεί τριπλούς ρυθμούς ή ένα συνδυασμό 2 με 3 στα πιο δραματικά μέρη της πράξης.
Στην αρχή της δεύτερης σκηνής ακούμε ένα μελωδικό μοτίβο που θα κυριαρχήσει στην υπόλοιπη πράξη. Η σύγκρουση του Οιδίποδα με το χορό τονίζεται όχι μόνο από την ακατέργαστη μουσική, αλλά και από τη σύγκρουση ανδρικών φωνών. Κάτι παρόμοιο συμβαίνει στη σύγκρουση των δυο αδελφών, όπου ο γεμάτος αυτοπεποίθηση βαρύτονος Ετεοκλής διαφέρει φανερά από τον έντρομο τενόρο Πολυνείκη. Η αντίθεση των μελωδικών θεμάτων της πρώτης και δεύτερης πράξης υπογραμμίζει τη μεγάλη διαφορά μεταξύ τους. Όπου η πρώτη πράξη της Αντιγόνης συμπυκνώνει υλικό από διαφορετικές αρχαίες τραγωδίες σ’ ένα κολάζ που διακινδυνεύει την ενότητά της, η δεύτερη συνεπάγεται άλλη μια μορφή συμπύκνωσης, όπου το πρωτότυπο συγκεντρώνεται σε με μια μοναδική φράση, η οποία επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά στα αρχαία και στα νεοελληνικά.. «Έρως ανίκατε μάχαν, δηλαδή έρωτα ανίκητε στη μάχη», ώσπου στο τέλος της όπερας γίνεται υπνωτική.
Αν η Ηλέκτρα είναι η πιο δραματική όπερα του Θεοδωράκη, ένα tour de force ρυθμικής έντασης και μεγάλων οπερατικών στιγμών, η τρίτη λυρική τραγωδία, η Αντιγόνη είναι η κατάλληλη επιλογή για τελευταίο έργο της τριλογίας. Το μπαλέτο Αντιγόνη ήταν η πρώτη διεθνής εντολή που πήρε ο συνθέτης και το έργο είναι κάτι που πάντοτε τον τραβούσε. Για το Θεοδωράκη η Αντιγόνη αντιπροσωπεύει «ένα ολοκληρωμένο, κλειστό κύκλο ανθρώπινης τραγωδίας. Συμβολίζει το αιώνιο κακό, το επαναλαμβανόμενο δράμα που σαν κατάρα συνοδεύει το ανθρώπινο γένος: από τη μια πλευρά υπάρχουν οι θύτες, από την άλλη τα θύματα. Οι Θεοί του Κακού συμβολίζουν το βασικό ένστικτο της κυριαρχίας, της δίψας για δύναμη και εξουσία.»
Μια ολόκληρη πόλη καταστρέφεται από αυτό το ένστικτο, αλλά μέσα από τις στάχτες ξεπηδούν η Αντιγόνη και ο Αίμων, «τα δύο απαραίτητα θύματα της κοινωνίας που θα θυσιαστούν για να εξευμενίσουν το Κακό..» Έτσι δίνουν την ευκαιρία στο συνθέτη να τελειώσει την τριλογία του όχι απαισιόδοξα αλλά με θριαμβευτικό λυρισμό.
Ξέρω καλά ότι παρέλειψα από τη σημερινή εισήγησή μου την κωμική όπερα «Λυσιστράτη». Δεν ήταν μόνο για λόγους χρόνου, αλλά κυρίως επειδή μας οδηγεί σε πολύ διαφορετικό μουσικό και πνευματικό περιβάλλον. Η τριλογία βασισμένη σε αρχαίες τραγωδίες τελειώνει εύστοχα μ’ ένα έργο που έχει απασχολήσει το συνθέτη στη διάρκεια της καριέρας του, έργο που έχει ιδιαίτερη απήχηση όχι μόνο σε κείνον, αλλά και σε όλους τους Έλληνες που έζησαν την Κατοχή και τον Εμφύλιο. Ο θρίαμβος της Αντιγόνης είναι ο θρίαμβος του ανθρώπινου πνεύματος, του έρωτα, της μουσικής, του λυρισμού και του συνθέτη που έχει γίνει για τόσους ανθρώπους σε τόσες χώρες ζωντανό σύμβολο αυτού του θριάμβου.
Γκέιλ Χολστ-Βάρχαφτ (Gail Holst-Warhaft)
Γεννήθηκε στην Αυστραλία. Από τότε που επισκέφτηκε δύο φορές την Ελλάδα, το 1965 και το 1967, η Ελληνική μουσική και ο ελληνικός λαός τράβηξαν αμέσως το ενδιαφέρον της και έγινε ενεργό μέλος του Ελληνικού αντί-δικτατορικού κινήματος στο Sydney. Εκεί σπούδασε άρπα και έγινε δημοσιογράφος.
Το 1970 γνώρισε τον Μίκη Θεοδωράκη στο Sydney. Θρυλική φιγούρα τότε, πρόσφατα αποφυλακισμένος, είχε γίνει διεθνές σύμβολο της αντίστασης κατά της δικτατορίας. Το 1974, όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, ο Θεοδωράκης την κάλεσε να παίξει μαζί του σε μια από τις πρώτες περιοδείες του στην Ελληνική περιφέρεια. Αργότερα εμφανίστηκε ξανά με τον Θεοδωράκη σε μια παραγωγή του Αριστοφανικού έργου «Ιππής» στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου. Η Χολστ-Βάρχαφτ εμφανίστηκε επίσης με άλλους Έλληνες συνθέτες κατά την δεκαετία του 1970, μεταξύ των οποίων ο Διονύσης Σαββόπουλος και η Μαρίζα Κοχ.
Το 1975, η Χολστ-Βάρχαφτ γράφει το πρώτο της βιβλίο για την Ελληνική μουσική, Road to Rembetika: Music of a Greek Sub-culture, το οποίο έχει μεταφραστεί στα Ελληνικά (Δρόμος για το ρεμπέτικο), Γερμανικά, Γαλλικά και Τούρκικα. Λίγο αργότερα, εκδίδει ένα βιβλίο για την μουσική του Θεοδωράκη, Theodorakis: Myth and Politics in Modern Greek Music (1980), το οποίο έχει επίσης μεταφραστεί στα Ελληνικά (Θεοδωράκης: Μύθος και πολιτική στη σύγχρονη ελληνική μουσική). Την δεκαετία του 1980, μετακομίζει στις Ηνωμένες Πολιτείες όπου σπουδάζει αρχαία Ελληνικά και ολοκληρώνει την διδακτορική της διατριβή στο Πανεπιστήμιο Cornell. Έκτοτε διδάσκει Ελληνικά και ελληνική λογοτεχνία (σύγχρονη και της αρχαίας Ελλάδας), και εργάζεται ως ανεξάρτητος συγγραφέας, μεταφράστρια και ποιήτρια. Μεταξύ των δημοσιευμένων μεταφράσεών της, είναι The Collected Poems of Nikos Kavadias, Achilles’ Fiancée (Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα) του ‘Αλκη Ζέη, Mauthausen του Ιακώβου Καμπανέλλη, και The Suppliants (Οι Ικέτιδες) του Αισχύλου. ‘Αλλα βιβλία της: Dangerous Voices: Women’s Laments and Greek Literature (1995), The Classical Moment (1999), The Cue for Passion: Grief and its Political Uses (2000), και I had Three Lives: Selected Poems of Mikis Theodorakis (2004). Η Χολστ-Βαρχαφτ πήρε το Ελληνικό Βραβείο Ποίησης το 2001. Η πρώτη της συλλογή ποιημάτων, Penelope’s Confession, εκδόθηκε στη Νέα Υόρκη το 1975.
Είναι μητέρα δύο παιδιών. Επίκουρος καθηγήτρια στο Τμήμα Συγκριτικής και Κλασσικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Cornell και Διευθύντρια της Μεσογειακής Πρωτοβουλίας στο Ινστιτούτο Ευρωπαϊκών Σπουδών. Η σχέση της με το έργο του Μίκη Θεοδωράκη συνεχίστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας της. Συμμετείχε στην παραγωγή της όπερας Ηλέκτρα του Μίκη Θεοδωράκη στο Μέγαρο Carnegie το 2000, και έδωσε διαλέξεις για τη μουσική του στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η μετάφραση των ποιημάτων του στα αγγλικά (I had Three Lives) άνοιξε νέο κεφάλαιο στη σχέση της με τον συνθέτη, ένα κεφάλαιο που τη συνέδεσε μέσω της ποίησης αλλά και της μουσικής, με μια προσωπικότητα της οποίας η δημιουργική μεγαλοφυΐα και το αλύγιστο πνεύμα υπήρξαν σημαντικές πηγές έμπνευσης στη ζωή της.
Μουσική: Μίκης Θεοδωράκης.
Όπερα σε δύο πράξεις σε κείμενο του συνθέτη &
στίχους Κώστα Καρυωτάκη και Κώστα Βάρναλη.
Μεταφορά: Χριστίνα Δασκούλια.
Τα Πρόσωπα :
ΔΙΟΝΥΣΟΣ, μπάσος
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ, κοντράλτο
ΠΟΙΗΤΗΣ, βαρύτονος
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ, τενόρος
ΦΑΙΔΡΑ, σοπράνο
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ, τενόρος
ΒΑΣΙΛΙΑΣ, τενόρος
ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ, σοπράνο
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ, βαρύτονος
ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΣ, τενόρος
ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ, ΛΑΟΣ.
ΕΠΟΧΕΣ : 1928 – 1942 – 1850 – 1948 – 1980
ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ
Σκηνή 1
ΣΚΗΝΙΚΟ: Παραλία της Πρέβεζας στον Αμβρακικό. Αριστερά, η θάλασσα.
Στο κέντρο, η ακτή.
Δεξιά, ένας στενός, χωμάτινος, επαρχιακός δρόμος, πλάι στη θάλασσα.
Στη δεξιά πλευρά του δρόμου, ένα μικρό καφενείο. Ο «Ουράνιος Κήπος».
Στο πεζοδρόμιο μερικά σιδερένια τραπέζια με ψάθινες καρέκλες.
Μάντρες με μεγάλες πόρτες κρύβουν μερικά διώροφα σπίτια πίσω από φοίνικες, δέντρα, λουλούδια. Αριστερά από το δρόμο, σε μια μικρή λουρίδα γής, ένα τραπέζι και λίγες καρέκλες. Πάνω στο κύμα.
Στο βάθος δεξιά, μόλις διακρίνονται τα σπίτια της πόλης.
Η παραλία. Ίσως και κανένα βαπόρι.
Στο βάθος της θάλασσας, αριστερά, το ακρωτήρι του Άκτιου και στο κέντρο, η έξοδος προς το Ιόνιο. Ο ουρανός χάλκινος. Ουρανός του Ιουλίου από τις 5 το απόγευμα και μετά. Έχει λίγα σύννεφα λευκά, για να παίξει μαζί τους το φώς του ήλιου.
Είκοσι δευτερόλεπτα περίπου, πριν αρχίσει η μουσική, απόλυτο σκοτάδι. Πρέπει οι πρώτες νότες να παιχτούν μέσα σε νεκρική σιωπή.
Στο δεύτερο μέτρο, ανοίγει η αυλαία. Το σκηνικό σε ημίφως. Εξωπραγματικό. Και στο μέλλον θα υπάρχει αυτή η εναλλαγή : εξωπραγματικό – ρεαλιστικό.
Βγαίνει ο Διόνυσος από τα δεξιά.
Είναι ντυμένος με μακριά πορφυρή χλαμύδα. Και τραγουδά απευθυνόμενος προς το κοινό. Η Ρωμιοσύνη και ο Ποιητής έρχονται από το βάθος στο κέντρο της σκηνής. Οι φιγούρες τους πρέπει να συγχέονται με τις σκιές.
Η Ρωμιοσύνη φυσιολογική (δηλαδή, δεν είναι έγκυος).
Όσο τραγουδούν η Ρωμιοσύνη και ο Ποιητής, ο Διόνυσος υπάρχει και δεν υπάρχει.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Είμαι ο Διόνυσος. Σας χαιρετώ. Στη σκηνή μας αυτή θα
αναπαραστήσουμε για σας το εύθυμο δράμα του τέλους του Ποιητή. Ας περάσει
το πρώτο πρόσωπο.
(Μπαίνει η Ρωμιοσύνη)
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Όλα τα πράγματα μου έμειναν όπως…
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Η Ρωμιοσύνη…
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : να’ χω πεθάνει πριν από καιρούς.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : …πληγωμένη πικραμένη…
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Σκόνη στη σκόνη εγέμισεν ο τόπος…
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : …Η Ρωμιοσύνη ορφανή.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : …και γράφω με το δάχτυλο σταυρούς.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Ήρθε στον Αμβρακικό να συναντήσει…
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Ήταν ευτυχισμένη τότε η ώρα
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : …τον Ποιητή…
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : …ήταν ένα δείλι ζωγραφιστό
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : …που με μια σφαίρα στην καρδιά…
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Έχω πεθάνει τόσα χρόνια τώρα…
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : …ήλιους εκτυφλωτικούς…
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : …κι έμεινε το παράθυρο κλειστό.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : …εσκόρπισε μες στα σκοτάδια.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Έχω πεθάνει τόσα χρόνια τώρα…
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Το δράμα αυτό…
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : …κι έμεινε το παράθυρο κλειστό
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : …σε λίγο θα ξετυλιχτεί μπροστά σας.
(Μπαίνει ο Ποιητής.Ο Ποιητής εμφανίζεται από τα βάθος. Προχωρεί αργά προς το κοινό καθώς τραγουδά. Ντυμένος σε στυλ 1928. Κουστούμι. Γραβάτα. Ψαθάκι. Ο Διόνυσος χάνεται.)
ΠΟΙΗΤΗΣ : Δέντρα μου, δέντρα μου,
δέντρα μου ξέφυλλα στη νύχτα του Δεκέμβρη,
στη σκοτεινή, βαθιά δεντροστοιχία,
μαζί πηγαίνουμε, μαζί και η μέρα θα μας έβρει,
ω ερημικά, θλιμμένα μου στοιχεία.
Δέντρα μου, δέντρα μου, δέντρα.
Αύριο, μεθαύριο, σύντροφο θα μ’ έχετε και φίλο,
τα μυστικά σας θέλω να μου πείτε,
μα όταν, αργότερα, φανεί το πρώτο νέο σας φύλλο,
θα πάω μακριά, το φως για να χαρείτε.
Κι αφού ταιριάζει, ω δέντρα μου, να μένω απ’ όλα πίσω
τα θαλερά και τα εύθυμα στην πλάση,
εγώ λιγότερο γι’ αυτό δε θα σας αγαπήσω,
όταν θα μ’ έχετε κι εσείς ακόμη προσπεράσει.
( Εμφανίζεται διακριτικά ο Διόνυσος. Ο Ποιητής κάθεται σε μια ψάθινη καρέκλα, πλάι στην ακτή. Βγάζει το περίστροφο και το ακουμπά προσεκτικά πάνω στο τραπέζι. Μπαίνει ο Δημοσιογράφος από το κέντρο της σκηνής. Είναι ντυμένος σύγχρονα. Καλοκαιρινά. Φορά μαύρα γυαλιά ήλιου και ασχολείται συνεχώς με το κασετόφωνο. Καθώς πλησιάζει με γρήγορα βήματα τον Ποιητή, το φως γίνεται εκτυφλωτικό. Τα πράγματα παίρνουν τη ρεαλιστική τους όψη.)
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Μπαίνει ο Δημοσιογράφος της RET.
(και πάλι εξαφανίζεται)
Σκηνή 2
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Καλημέρα σας κύριε Καρυωτάκη. Σας βλέπω να
κουβεντιάζετε με τα δέντρα.
ΠΟΙΗΤΗΣ : (σαν να μιλά στον εαυτό του) : Μόνο η ψυχή μου αυτοκτονεί. Μικρές
αυτοκτονίες καθημερινές.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Τι σύμπτωσις. Η εκπομπή μου ονομάζεται «Τα Καθημερινά».
ΠΟΙΗΤΗΣ : Η ζωή μου κρέμεται από μια κλωστή…
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : (κάνει πηδήματα γύρω από τον Ποιητή) : Αυτό ακριβώς με
φέρνει κοντά σας. Μιλήστε μου για την αυτοκτονία σας. Οι ακροατές αδημονούν
ν’ ακούσουν λεπτομέρειες…
ΠΟΙΗΤΗΣ : Το φως χάνεται…
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : (δοκιμάζει το μικρόφωνο) : Ένα, δύο, τρία… Αγαπητοί μου
ακροατές, σε απευθείας μετάδοση η ιστορική αυτοκτονία. (Προς τον Ποιητή)
Ομιλείτε, είσθε εις τον αέρα (του βάζει το μικρόφωνο μπροστά στο στόμα).
ΠΟΙΗΤΗΣ : Τι να πω;
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Πως αισθάνεσθε. Τι νιώθετε λίγα λεπτά πριν απ’ τον θάνατο…
ΠΟΙΗΤΗΣ : Θα πιείτε καφέ;
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Υπέροχο! Μου παραγγέλνει καφέ πριν απ’ το τέλος!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Ποιο το τέλος και ποια η αρχή; Το τίποτα γεννά το τίποτα…
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Ποιο είναι το τίποτα;
ΠΟΙΗΤΗΣ : (σηκώνεται) : Η Επαρχία. Η Πρέβεζα. Η Νομαρχία… Ο Άλλος! Αυτά τα
λευκά χαρτιά… Ο λευκός θάνατος…
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : (μιλά στο μικρόφωνο) : Αγαπητοί μου ακροατές. Στη συνέχεια
του προγράμματός μας, το ποίημα του αυτόχειρος για τους δημοσίους
υπαλλήλους αφιερωμένο εξαιρετικά στη Νίτσα, τη Στέλλα και το στρατιώτ
Μήτσο Βελούδη από την Κόνιτσα.
Σκηνή 3
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : (Προς το κοινό) : Οι υπάλληλοι όλοι λιώνουν και τελειώνουν
σαν στήλες δύο δύο μες στα γραφεία.
ΠΟΙΗΤΗΣ : (Το βλέμμα ανάμεσα στο κοινό, τον Αμβρακικό και τον ορίζοντα) :
Αυτή την ώρα η Σελήνη δεν με βλέπει…
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Ηλεκτρολόγοι θα’ ναι η Πολιτεία
κι ο Θάνατος, που τους ανανεώνουν.
ΠΟΙΗΤΗΣ : …αυτή μονάχα μαντεύει το χάος που βλέπω να με τυλίγει.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Κάθονται στις καρέκλες, μουτζουρώνου
αθώα λευκά χαρτιά, χωρίς αιτία.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Τώρα πεθαίνουν οι Θεοί, πεθαίνουν οι σκέψεις σα φύλλα ξερά.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : «Συν τη παρούση αλληλογραφία
ΠΟΙΗΤΗΣ : Κι εγώ πρέπει το μυστικό μου….
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : έχομεν την τιμήν» διαβεβαιώνουν.
ΠΟΙΗΤΗΣ : …να πάρω μαζί μου. Ίσως σε λίγο να είμαι κοντά σου Σελήνη.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Και μοναχά η τιμή τους απομένει,
όταν ανηφορίζουνε τους δρόμους,
το βράδυ στις οχτώ, σαν κουρντισμένοι.
ΠΟΙΗΤΗΣ : (προς το κοινό) : Σ’ αυτή τη χώρα του Διονύσου Τιτάνες και πόρνες
Λερναίες Ύδρες και Εφιάλτες θα κυβερνούν…
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Παίρνουν κάστανα,
ΠΟΙΗΤΗΣ : Ο Ποιητής…
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : σκέπτονται τους νόμους,
ΠΟΙΗΤΗΣ : …καταραμένος…
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : σκέπτονται το συνάλλαγμα,
ΠΟΙΗΤΗΣ : …εξόριστος
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : τους ώμους σηκώνοντας
ΠΟΙΗΤΗΣ : θα’ ναι για πάντα…
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : οι υπάλληλοι οι καημένοι.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Γι’ αυτό κι εγώ θα σ’ ανταμώσω, Αμβρακικέ, φίλε πιστέ…
(Ξαναβγαίνει ο Διόνυσος. Τραγουδά προς τον Ποιητή που κάθεται στην καρέκλα και βυθίζεται στον εαυτό του. Το φώς χαμηλώνει. Δημοσιογράφος και Ποιητής μπερδεύονται με τις σκιές.)
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Κάνε τον πόνο σου άρπα. Και γίνε σαν αηδόνι, και γίνε σα λουλούδι.
Πικροί όταν έλθουν χρόνοι, κάνε τον πόνο σου άρπα και πέ τονε τραγούδι.
(Η Φαίδρα βγαίνει μέσα από το σκοτάδι. Φορά λεπτό ποδήρη χιτώνα. Έρχεται από το βάθος, υπνωτισμένη, χαμένη αλλά ήρεμη. Στέκεται στο κέντρο με μέτωπο προς το κοινό. Ο Διόνυσος «διαλύεται» διακριτικά.)
Σκηνή 4
ΦΑΙΔΡΑ : Για τη ζωή σου μου’ λεγες,
για το χαμό της νιότης,
για την αγάπη μας που κλαίει
τον ίδιο θάνατό της,
κι ενώ μια ογρή στα μάτια σου
περνούσε αναλαμπή,
ήλιος φαιδρός απ’ τ’ ανοιχτό
παράθυρο είχε μπεί.
(Το φώς ξανάρχεται. Η Φαίδρα βλέπει τον ποιητή που εξακολουθεί να κοιτάζει ακίνητος τη θάλασσα, σα να κοιμάται. Τον πλησιάζει.)
ΦΑΙΔΡΑ : Ο Ποιητής είναι βυθισμένος σε παράξενες οπτασίες. Εγώ όμως τον
αγαπώ… Ίσως η αγάπη μου θα τον θεραπεύσει.
(Πλησιάζει ακόμα πιο πολύ τον Ποιητή και στέκεται ακίνητη από πάνω του. Βλέποντας ο Δημοσιογράφος αυτό το ερωτικό πλησίασμα τρίβει τα χέρια με επαγγελματική ευχαρίστηση. Πλησιάζει.)
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Ένα ερωτικό ρεπορτάζ σίγουρα θα μαλακώσει την ψυχή του.
Όμως για τις τηλεοράσεις του μέλλοντος είδηση είναι μόνο
αυτοκτονία.
ΦΑΙΔΡΑ : (Ενεργοποιείται. Κάνει κύκλους γύρω από τον Ποιητή για να κινήσει την
προσοχή του) : Τον Ποιητή, η Φαίδρα καλεί!
ΠΟΙΗΤΗΣ : (Συνέρχεται από το λήθαργο και συνειδητοποιεί την πραγματικότητα.
Βλέπει τη θάλασσα, τον Δημοσιογράφο, το πιστολί. Τέλος το βλέμμα του
σταματά πάνω στη Φαίδρα. Ευχάριστη έκπληξη! Όμως το φώς το ήλιου τον
τυφλώνει. Δε διακρίνει καλά, και βάζει το χέρι του μπροστά για να κάνει σκιά.
Είναι πάντα καθισμένος.) : Ώ, Γλυκιά Φαίδρα, που είσαι;
Σκηνή 5
ΦΑΙΔΡΑ : (Με μικρές κινήσεις, για να μπορέσει να την δει) : Εδώ, δίπλα σου! Δε με
βλέπεις;
ΠΟΙΗΤΗΣ : (σαν να διακρίνει επιτέλους κάτι) : Είσαι μόνη;
ΦΑΙΔΡΑ : Περίπου…Με συνοδεύουν τα μέσα της μαζικής ενημέρωσης!
ΠΟΙΗΤΗΣ : (σηκώνεται) : Αχ! Σκοτάδια προαιώνια.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : (Τον πλησιάζει με ενδιαφέρον) : Τι άλλο βλέπετε, κύριε
Καρυωτάκη;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Βλέπω το Χορό του Ζαλόγγου να τον χορεύω με τα ψάρια… (προς το
κοινό)
Τι νέοι που φτάσαμεν εδώ, στο έρμο νησί, στο χείλος
του κόσμου, δώθε απ’ τ’ όνειρο και κείθε από τη γη!
Όταν απομακρύνθηκεν ο τελευταίος μας φίλος,
ήρθαμε αγάλι σέρνοντας την αιωνία πληγή.
(Από τη δεξιά πλευρά μπαίνει τρέχοντας η Ρωμιοσύνη. Φορά σύγχρονα ρούχα και είναι έγκυος, τουλάχιστον οχτώ μηνών. Κρατά την κοιλιά της. Πίσω της έρχεται ο Πουνέντες, υφυπουργός ντυμένος άψογα με την τελευταία λέξη της μόδας. Ο Δημοσιογράφος μένει έκπληκτος. Δεν περίμενε τέτοια συνάντηση. Ο Ποιητής και η Φαίδρα υποχωρούν αμήχανα.)
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Ο Κύριος Υφυπουργός!
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : (κρατώντας την κοιλιά της) : Από την πολλή τρεχάλα θα μου πέσει
το παιδί.
ΠΟΙΗΤΗΣ : (προς τη Ρωμιοσύνη. Κάνει πως δεν την ξέρει, θυμωμένος γιατί τη
βλέπει έγκυο και κυνηγημένη…) : Σας γνωρίζω κυρία; Καθίστε!
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : (Με τραυματισμένο τον εγωισμό της) : Ονομάζομαι Ρωμιοσύνη! Κι
αυτός ο τύπος με κυνηγά.
ΠΟΙΗΤΗΣ : (Δεν ανέχεται η αγαπημένη του να είναι σ’ αυτό το χάλι) : Ρωμιοσύνη!
(Βάζει το περίστροφο στον κρόταφο.)
ΦΑΙΔΡΑ : (που ζηλεύει, υποφέρει και ανησυχεί) : Μη! Τι πας να κάνεις;
ΠΟΙΗΤΗΣ : (προς τη Ρωμιοσύνη) : Άπιστη! Με ποιόν με απάτησες;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Σας ορκίζομαι κύριε Καρυωτάκη. Ούτε που μ’ άγγιξε!
ΦΑΙΔΡΑ : (ειρωνικά) : Ανεμογκάστρι!
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : (Μπαίνει μπροστά με τον αέρα της εξουσίας) : Ονομάζομαι κύριος
Πουνέντες! Υφυπουργός. Εσείς ποιος είστε;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Υπάλληλος της Νομαρχίας. Τι ζητάτε;
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : Από τα οράματα μας δραπέτευσε η Ρωμιοσύνη και κατ’ εντολή του
Σιρόκου την κυνηγώ.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Μα η Κυρία είναι δική μου!
ΦΑΙΔΡΑ : (που ζηλεύει) : Κώστα, τι λές;
ΠΟΙΗΤΗΣ : (προς τον Πουνέντε) : Φύγετε Κύριε! Πρίν να είναι αργά! (Τον
σημαδεύει με το περίστροφο)
ΦΑΙΔΡΑ : Δεν αξίζει ο κόπος! Άλλωστε σε λίγο θα μας συναντήσει ο Διόνυσος.
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : Αυτός, ποτέ!
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Μα δε θα μεταδοθεί στην RET second;
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : Όχι! Είναι εκτός κλίματος. Άλλωστε προξενεί αλλεργία στο Λαό!
ΠΟΙΗΤΗΣ : RET second; Τι είναι αυτό;
ΦΑΙΔΡΑ : Ο Σταθμός της Αλλαγής!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Τι είναι Αλλαγή;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Όραμα!
ΦΑΙΔΡΑ : Θεραπεύει πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Φάρμακον;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Λέξις.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Και ποιοι την τρώγουν;
ΦΑΙΔΡΑ και ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Οι Έλληνες!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Λεξιφάγοι;
ΦΑΙΔΡΑ και ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Αεροφάγοι!
ΠΟΙΗΤΗΣ : (προς τη Ρωμιοσύνη) : Αυτός σε κατέστησε έγκυο, Ρωμιοσύνη;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Με τι;
ΦΑΙΔΡΑ : Ερώτηση!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Τι ξηρασία Θεέ μου προβλέπεται για το μέλλον… Και τι στειρότης…
Πως φούσκωσες έτσι;
Σκηνή 6
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : Ένας ποιητής δεν θα μπορέσει να συλλάβει ποτέ την δύναμιν των
οραμάτων!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Μεσ’ από τους στίχους μου ανασταίνω το μέλλον. Το χτές του ποιητή
είναι το αύριο του κόσμου.
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : Αν έχεις δύναμη, ζήσε το μέλλον να δεις τη μοναξιά σου.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Θέλεις να καλέσω το μέλλον;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Μην το κάνεις. Θα σε πληγώσει.
ΦΑΙΔΡΑ : Κοίταξέ με. Εγώ μέσα απ’ τους αιώνες ήρθα να σε βρω σαν «αύριο».
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : Τόλμησε να δεις το είδωλό σου μέσα στους ανθρώπους.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : «Όταν βλέπω ανθρώπους, πέφτω πρηνής…»
ΠΟΙΗΤΗΣ : Καλώ τα λάβαρα της ποίησης, τις σημαίες του λυρισμού, τα εξαπτέρυγα
της θείας μέθης.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Τα άγια των αγίων καλείς, τις πληγές του κόσμου, τον πόνο του
ανθρώπου.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Γιατί;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Τότε μόνο ο άνθρωπος είναι άνθρωπος. Παίρνεις το ρίσκο; Οι
πύργοι και τα παλάτια του ονείρου, σκιές σκιών είναι.
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : Τόλμησε αν μπορείς!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Με ποιο τίμημα;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Το θάνατό σου!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Και η αγάπη;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Και την αγάπη φυσικά, είναι το μόνο που τους έχει απομείνει.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Είμαι έτοιμος.
Σκηνή 7
(Μπαίνουν κρατούμενοι άνδρες-γυναίκες-Εβραίοι;- με παιδιά στην αγκαλιά, όπως γινότανε μ’ αυτούς που μεταφέρανε γερμανικά στρατόπεδα. Γύρω τους φρουροί-στρατιώτες Ες-Ες.)
ΛΑΟΣ : Πρωί-πρωί χτύπησαν την πόρτα στο σπίτι. Μας δώσαν διορία μισή ώρα. Για
ταξίδι μακρινό ετοιμασθείτε, μας είπαν. Μπορεί να πάρετε μονάχα ένα δέμα.
Εκεί που πάτε θα τα έχετε όλα. Τροφή, ρούχα, κατοικία, εργασία, καθαριότητα.
Τώρα μας πηγαίνουν να κάνουμε ντούς. Πολύ το θέλω αυτό το ντους, θα με ανακουφίσει.
(Οι στρατιώτες σφυρίζουν)
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Καθίστε κάτω. Στάσις δέκα λεπτά.
(Κάθονται)
ΠΟΙΗΤΗΣ : Αδελφοί μου, είμαι ο Ποιητής!
(Ο λαός κινείται με αμηχανία και φόβο. Μερικοί σηκώνονται.)
ΠΟΙΗΤΗΣ : Μη φοβάστε τους φρουρούς. Δε με βλέπουν. Είμαι πνεύμα. Ζω πριν από
σας. Ταξίδεψα στον χρόνο να σας συναντήσω και να σας βοηθήσω.
(Τώρα είναι όλοι όρθιοι.)
ΛΑΟΣ : Τι μπορεί να κάνεις εσύ για μας;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Μπορώ λόγου χάρη να προβλέψω το μέλλον.
ΛΑΟΣ : Κι αυτό σε τι θα μας βοηθήσει;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Η γνώση μήπως δε βοηθά;
ΛΑΟΣ : Στη δική μας θέση σε τι θα μας βοηθήσει;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Γνωρίζετε τι σας περιμένει;
ΛΑΟΣ : Σε λίγο θα κάνουμε ντούς. Αυτό μόνο ξέρουμε, προς το παρόν.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Ποιοι σας έχουνε συλλάβει; Και γιατί;
ΛΑΟΣ : Γνωρίζεις το μέλλον και δεν ξέρεις το παρόν;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Μα τι έχετε κάνει;
ΛΑΟΣ : Αυτά που βλέπεις. Οικογένεια, παιδιά. Είμαστε άνθρωποι ήσυχοι.
Κοιτάζουμε το σπίτι και τη δουλειά μας.
Σκηνή 8
ΕΝΑΣ : Θα μας πάνε σε στρατόπεδο.
ΛΑΟΣ : Ψέματα. Διαδόσεις.
ΑΛΛΟΣ : Θα μας εξοντώσουν.
ΛΑΟΣ : Πέμπτη φάλαγγα. Είσαι Πέμπτη φάλαγγα.
ΓΥΝΑΙΚΕΣ : Θα σκοτώσουν τα παιδιά μας.
ΑΝΔΡΕΣ : Είναι ψέματα. Θέλουν να μας σπάσουν τα νεύρα.
ΑΛΛΟΣ : Θα μας δώσουν χτήματα στα ανατολικά εδάφη. Θα ξεκινήσουμε απ’ την
αρχή μια καινούρια ζωή.
ΟΛΟΙ (στον ποιητή) : Εσύ τι λές; Τι ξέρεις;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Σας βλέπω ανάμεσα σε καταπράσινα λιβάδια να ξαναχτίζετε τους
κήπους της Εδέμ.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Τους λες την αλήθεια Ποιητή;
ΛΑΟΣ : (σηκώνονται χαρούμενοι) : Ευλογημένος να’ σαι. Εσύ κι η γενιά σου!
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Πες τους για το ντους, αν τολμάς…
ΠΟΙΗΤΗΣ : Ακούω τρεχούμενα νερά να σας δροσίζουν!
ΛΑΟΣ : Το ντους! Το ντους! Ευλογημένος να’ σαι. Τώρα σε πιστεύω και σε
προσκυνώ. (Γονατίζουν μπροστά του.)
ΠΟΙΗΤΗΣ : Είστε το μέλλον του κόσμου. Σε λίγο θα είστε πιο καθαροί κι απ’ τα
σύννεφα. Πιο ελεύθεροι κι απ’ τον αέρα.
ΛΑΟΣ : Και πως τον λένε τον τόπο που μας πάνε;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Ουτοπία!
ΛΑΟΣ : Ουτοπία! Ουτοπία! Έχει κυβέρνηση, άρχοντα, βασιλιά, κυβερνήτη;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Τον Ποιητή!
ΛΑΟΣ : Είναι καλός; Τον ξέρεις;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Όνειρο ονείρου! Σκιά σκιάς!
ΛΑΟΣ : Τον αγαπώ…Νιώθω ότι μαζί του θα είμαι ευτυχισμένος. Νομοταγής και
εργατικός.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Θα χτίσετε ένα νέο κόσμο. Μια καινούρια πατρίδα.
ΛΑΟΣ : Την Ουτοπία!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Την Ουτοπία.
ΛΑΟΣ : Πως λέγεσαι, ξένε;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Ψεύτης!
ΛΑΟΣ : Όνομα ευγενικό! Σε προσκυνώ!
(Οι φρουροί σφυρίζουν)
ΛΑΟΣ : Σ’ ευχαριστούμε κύριε Ψεύτη. Μας τα είπες καλά. Σε λίγο στο ντους θα
θυμόμαστε τα λόγια σου τα σοφά. Κι η ψυχή μας σε σε θα πετά.
(Βγαίνουν. Ο Ποιητής σκεπάζει με το χέρι του το πρόσωπο.)
Σκηνή 9
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : (προς το κοινό. Συγχρόνως και οι άλλοι σχηματίζουν γύρω της ημικύκλιο. Το φως χαμηλώνει.) : Τώρα μακραίνουνε πύργοι, παλάτια.
Κλαίνε μου οι θύμησες,
κλαίνε τα μάτια.
Τώρα θανάσιμη
νύχτα με ζώνει.
Μέσα μου ογκώνονται
οι άφραστοι πόνοι.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Μ’ είδαν, προσπέρασαν
όσοι αγαπάω.
Μόνος απόμεινα
κι έρημος πάω.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Πόσο τ’ ανέβασμα
του άχαρου δρόμου!
Στρέφω κοιτάζοντας
προς τ’ όνειρό μου:
Μόλις και φαίνονται
οι άσπρες εικόνες.
Τ’ άνθη, χαμόγελα
μες στους χειμώνες.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Μ’ είδαν, προσπέρασαν
όσοι αγαπάω.
Μόνος μου απόμεινα
κι έρημος πάω.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ – ΟΛΟΙ : Αεροσαλεύουνε
κρίνοι και χέρια.
Ήλιοι τα πρόσωπα,
μάτια τ’ αστέρια.
Είναι και ανάμεσα
σ’ όλα η Αγάπη:
στο πρωτοφίλημα
κόρη που εντράπη.
Κι όλο μακραίνουνε
πύργοι, παλάτια.
Κλαίνε μου οι θύμησες,
κλαίνε τα μάτια…
ΠΡΑΞΗ ΔΕΥΤΕΡΗ
Σκηνή 1
(Στα μέσα του περασμένου αιώνα, 1850. Τοπίο στην ορεινή Ελλάδα. Σε μια πλαγιά του βουνού πρέπει να υπάρχει μια σπηλιά. Δέντρα, θάμνοι, καλύβες από σβουνιές. Ένα μονοπάτι. Εποχή μάλλον φθινόπωρο, για να δικαιολογήσει τα κοστούμια των στρατιωτών, χωρικών κ.τ.λ. Μπαίνει ο Διόνυσος πηδώντας και χορεύοντας. Είναι ντυμένος με κοντή χλαμύδα ξεσχισμένη. Είναι στολισμένος με φύλλα αμπέλου και όλα τα σχετικά.)
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Μα την κνήμη του Δία που με φιλοξένησε! Και μα την κοιλιά της
μάνας μου της Σεμέλης! Και της Περσεφόνης τα σανδάλια που με οδήγησαν στο
βασιλιά των Ορχομενών! Και μα τις νύμφες που με νανούριζαν στον Ελικώνα! Και
μα την θείαν Άμπελον! Ποτέ, Ποιητή, δε βρέθηκα σε τέτοιο χάλι! Ούτε όταν με
κομμάτιαζαν οι Τιτάνες! Αιώνες τώρα βαδίζω μόνος. Συντροφιά μου, παλιά
σκουριασμένα όνειρα. Γύρω μου γη καμένη. Που πήγαν οι Έλληνες; Γυρεύω τη
Θήβα να προσκυνήσω τους τάφους των προγόνων μου και πέφτω πάνω στον
Όθωνα. «Την Ελλάδα τώρα την κατοικούν Βαυαροί», μου λέει. Ήρθα εδώ, να
κρυφτώ και να σκεφτώ.
Σκηνή 2
(Ακούγεται πρώτα η μουσική. Μπαίνουν στρατιώτες ντυμένοι άλλοι ευρωπαϊκά, άλλοι με φουστανέλες κι άλλοι ανάμικτα. Ακολουθούν Καραγκούνες που κρατούν στους ώμους δύο θρόνους, όπου κάθονται ο Όθων και η Αμαλία. Ίσως σε μια στιγμή να τους ακουμπήσουν στο χώμα. Γύρω από τις χωριάτισσες, οι αυλικοί και οι κυρίες της Αυλής ντυμένοι ευρωπαϊκά. Ο Αξιωματικός με τη στολή της εποχής : φουστανέλα.)
ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ : Το Μιχαλιό τον πήρανε στρατιώτη.
Καμαρωτά ξεκίνησε κι ωραία
με το Μαρή και με τον Παναγιώτη.
Δε μπόρεσε να μάθει καν το «επ’ ώμου».
Όλο εμουρμούριζε : «Κύρ Δεκανέα,
άσε με να γυρίσω στο χωριό μου».
Τον άλλο χρόνο, στο νοσοκομείο,
αμίλητος τον ουρανό κοιτούσε.
Εκάρφωνε πέρα, σ’ ένα σημείο,
το βλέμμα του νοσταλγικό και πράο,
σαν να’ λεγε, σα να παρακαλούσε:
«Αφήστε με στο σπίτι μου να πάω».
Κι ο Μιχαλιός επέθανε στρατιώτης.
Τον ξεπροβόδισαν κάτι φαντάροι,
μαζί τους κι ο Μαρής κι ο Παναγιώτης.
Απάνω του σκεπάστηκεν ο λάκκος,
μα του άφησαν απέξω το ποδάρι:
Ήταν λίγο μακρύς ο φουκαράκος.
Σκηνή 3
ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ : Μαρξιστές Λενινιστές στη Σιβηρία! Εδώ Οθωνική ελευθερία! Η
Ελλάδα ανήκει στον Ελευθερωτή! Αρματωλοί και Κλέφτες, όλοι! Στη φυλακή!
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : (προς τον Όθωνα) : Όμως ο Διόνυσος ζει! Ο Λαμπράκης ζει! Ο
Πέτρουλας ζει! Ο Παναγούλης ζει! Τι κάνουμε;
ΟΘΩΝΑΣ : Μια τρύπα στο νερό
ΑΜΑΛΙΑ : Να τον βρούμε και να τον κάνουμε υπουργό!
ΟΘΩΝΑΣ : Αμαλία, τι λές;
ΑΜΑΛΙΑ : Είναι η πιο δοκιμασμένη συνταγή! Ο περήφανος κολίγος θα ξεσηκωθεί,
αν ο Διόνυσος μπει στη φυλακή! Τον κάνεις υπουργό, κι έχεις το στόμα κλειστό!
ΚΥΡΙΕΣ ΤΗΣ ΑΥΛΗΣ : Σωστά, σωστά, πολύ σωστά!
ΧΩΡΙΑΤΕΣ (Ακούγονται από μακριά) : Μπρούντζινος γύφτος – τράλαλα! –
τρελά πηδάει κει πέρα,
χαρούμενος που εδούλευε
το μπρούτζον ολημέρα.
ΟΘΩΝΑΣ : Έρχεται ο Λαός μου!
ΑΜΑΛΙΑ : Ευκαιρία να διαφωτιστεί!
ΚΥΡΙΕΣ ΤΗΣ ΑΥΛΗΣ : Να διαφωτιστεί και να ξεψυριστεί!
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Μεγαλειότατε! Να τους διώξω τους γύφτους;
ΟΘΩΝΑΣ : Αγαπώ το γύφτο Λαό μου! Αγαπώ την κοπριά που βοηθά το θρόνο ν’
ανθοφορεί!
ΧΩΡΙΑΤΕΣ (Μπαίνουν χορεύοντας) : Μπρούτζινος γύφτος – τράλαλα! –
τρελά πηδάει κει πέρα,
χαρούμενος που εδούλευε
το μπρούτζον ολημέρα.
(Μόλις δουν τον Όθωνα, γονατίζουν)
ΟΘΩΝΑΣ : Λαέ μου, γιατί σταμάτησες το τραγούδι και το χορό;
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Μα είναι σωστό;
ΟΘΩΝΑΣ : Σ’ αρέσει να χορεύεις;
ΧΩΡΙΑΤΕΣ (σηκώνονται) : Ναι!
ΟΘΩΝΑΣ : Σ’ αρέσει να σκέφτεσαι;
ΧΩΡΙΑΤΕΣ : Όχι!
ΟΘΩΝΑΣ : Λαός ιδανικός! (προς τον Αξιωματικό) Γνωρίζουν τον Διόνυσο;
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Βρε ζαγάρια! Τι ξέρετε για τον Διόνυσο;
ΕΝΑΣ (πετάγεται μπροστά) : Είναι Θεός!
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Είσαι βαλτός! Ευθύς να συλληφθεί. (Τον πιάνουν). Υπάρχει
απειλή! Διόνυσος σημαίνει ληστής! (Προς το πλήθος). Θέλεις κι εσύ να
συλληφθείς;
ΧΩΡΙΑΤΕΣ : Όχι!
ΟΘΩΝΑΣ : Γύφτε Λαέ μου, με την άδεια κοιλιά χορεύεις ακόμα πιο καλά!
ΧΩΡΙΑΤΕΣ (τραγουδούν και χορεύουν) : Μπρούτζινος γύφτος – τράλαλα! –
τρελά πηδάει εδώ πέρα.
Έχοντας πίστη στο βασιλιά
και πίστη στην Πατρίδα.
Έχω σαν τούμπανο την κοιλιά
πρησμένη από την πείνα
κομμουνιστές κι αναρχικούς
τους κόβω κρομμυδάκια.
Είμαι ατσίδας, μυρίζομαι!
του Μάρξ τα παιχνιδάκια.
Είμαι στο Σύνταγμα πιστός
την ψήφο μου τη δίνω
στην Εξουσία την καλή
στον Αρχηγό το φίνο.
Μπρούτζινος γύφτος – τράλαλα! –
τρελά πηδάω εδώ πέρα,
χαρούμενος που εδούλευα
το μπρούτζον ολημέρα.
Ελευθερία και προκοπή σημαίνει πληρώνεις
ό, τι σου πουν οι άρχοντες
κι έτσι να καμαρώνεις!
Μπρούτζινος γύφτος – τράλαλα! –
μην πλησιάζεις έχω ακούσει πολλά
τρελά πηδάω εδώ περά!
Μια η αλήθεια! Ο δυνατός νικά!
Χαρούμενος που εδούλευα
γι’ αυτό κι εγώ πηγαίνω με τον δυνατό!
το μπρούτζον ολημέρα!
Γι’ αυτό φωνάζω «Ζήτω ο Βαυαρός»!
Της πατρίδας μου φύλακας είναι!
Μόνο οι ξένοι μας αγαπούν!
Και γι’ αυτό κι εγώ :
Στο Βασιλιά μου τον καλό
στο θρόνο και στα ράσα
στο δυνατό θα’ μια πιστός
ως να ‘μπω μές στην κάσα!
(Βγαίνουν οι Χωριάτες)
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Ώ, Βασιλεύ! Διά τον Διόνυσον, τι να πράξω;
ΟΘΩΝΑΣ : Ψάξτε να τον βρείτε και να του πείτε ότι η Βαυαρία, της Ελλάδος η
καρδιά, του συγχωρεί τη βρωμερή του καταγωγή!
(Βγαίνουν ο Όθωνας – Αμαλία και η συνοδεία τους.)
Σκηνή 4
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Βασιλική διαταγή και τα σκυλιά δεμένα
ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ : Δεμένα; Λυμένα;
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Λυμένο δεμένο, όρθιο ή ξαπλωμένο θέλω τον Διόνυσο τον
ξακουστό! Μακάρι να μπορούσα να βάλω την κεφάλα του σε παλούκι μυτερό και
να το στήσω στη Λαμία!
ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ : Στη Λαμία, στη Λαμία δοξάζεται η Βαυαρία!
(Ψάχνουν. Τελικά τον βρίσκουν.)
ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ : Νάτος! Νάτος! Κρυμμένος σα γάτος!
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Της Άρτεμης ο πάτος! Είμαι ο Διόνυσος! Κι ήρθα να προσκυνήσω τη
γή την πατρική.
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Εξοχώτατε, έχετε τύχη βουνό! Ο Όθωνας σας θέλει υπουργό.
(Μπαίνουν Αντάρτες του ΕΛΑΣ. Εποχή 1944. Οι στρατιώτες και ο Αξιωματικός τα χάνουν.)
ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΣ (προς τον Διόνυσο) : Σύντροφε, φτάσαμε στην ώρα! Ο Τσώρτσιλ
χτυπάει την Αθήνα. Πρέπει να τρέξουμε όλοι εκεί! Η μάχη προβλέπεται
σημαντική!
(Φεύγουν όλοι. Μένει μόνο ο Διόνυσος. Το φως λιγοστεύει.)
Σκηνή 5
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Η Μάχη δεν θα τελειώσει ποτέ! Θα νικάμε πάντα και πάντα απ’ την
αρχή… Η Μοίρα αυτού του τόπου τραγική. Αν δε χυθεί αίμα Θεού θα κυβερνούν
πάντα οι Βαυαροί! Ήρθα λοιπόν το χώμα της Θήβας να φιλήσω.
Στου Μακρυγιάννη με το Λαό θα πολεμήσω. Όμως η σφαίρα δεν μπορεί να με σκοτώσει.
Η Πυραμίδα μόνο θα με τσιμεντώσει.
(Ημίφως. Μπαίνει η Ρωμιοσύνη, ντυμένη όπως στην αρχή.)
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Πάρε τα δώρα της ψυχής σου να’ ρτεις.
Σου ετοίμασα τη μαύρη κάμαρά μου.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Όμως η σφαίρα δεν μπορεί να με σκοτώσει!
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Στον κήπο μας αρρώστησεν ο Μάρτης,
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Στου Μακρυγιάννη με το Λαό θα πολεμήσω!
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : και αρρώστησεν ο Μάρτης στην καρδιά μου.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Το γιοφύρι της Άρτας πάνω στο πτώμα μου θα θεμελιωθεί.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Πάρε του πόνου σου τη σμύρνα κι έλα.
Όλα θέ να σ’ αρέσουν∙ έχω κόψει το ρόδο…
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Κι όταν περάσει κι ο τελευταίος Βαυαρός απ’ την απέναντι μεριά
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : …που εγέλα την αυστηρή μου βλέποντας την όψη.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Τότε κλεφτόπουλά μου εσείς τραγούδια και βιολιά.
(Ρωμιοσύνη και Διόνυσος χάνονται. Μπαίνει η Φαίδρα.)
Σκηνή 6
ΦΑΙΔΡΑ : Δροσούλα το ιλαρό το πρόσωπό της
κι εγώ ήμουν το κατάξερο ασφοδίλι.
Πως μ’ έσεισε το ξύπνημα μιας νιότης,
πως εγελάσαν τα πικρά μου χείλη!
Ο Διόνυσος πηγαίνει τώρα στον Αμβρακικό
να συναντήσει τον Ποιητή.
Το νερό θα σιωπήσει.
Οι Ατρείδες δεν σκοτώνουν πιά.
Προπαγανδίζουν.
Η φάρσα θα γίνει Τραγωδία.
Και η Τραγωδία Φάρσα…
(Η Φαίδρα φεύγει.)
Σκηνή 7
(Ξαναρχόμαστε στο σκηνικό της Πρώτης Πράξης. Το φως εκτυφλωτικό. Μπαίνει ο Διόνυσος, όπως πριν, με τις ίδιες κινήσεις. Ο Ποιητής κάθεται στο καφενείο.)
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Μα την κνήμη του Δία που με φιλοξένησε! Και της Περσεφόνης τα
σανδάλια που με οδήγησαν στο βασιλιά των Ορχομενών! Και μα τις Νύμφες που
με νανούριζαν στον Ελικώνα! Και μα τη θείαν Άμπελον! Ποτέ, Ποιητή, δε
βρέθηκα σε τέτοιο χάλι. Ούτε τότε που με κομμάτιαζαν οι Τιτάνες. Όσο τη μέρα που με δίκαζαν στην Πνύκα αυτοί που η ιστορία θα ονομάσει οι Εραστές της Εξουσίας!
ΠΟΙΗΤΗΣ (Με ενδιαφέρον) : Τι μορφή έχουν;
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Συγκεχυμένη!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Και ποία η σχέσις τους με την Άμπελον;
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Άμπελος στη χώρα των Φαραώ;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Η Ελλάς χώρα των Φαραώ;
(Μπαίνουν διακριτικά η Φαίδρα, η Ρωμιοσύνη, ο Δημοσιογράφος και ο Πουνέντες.)
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Χώρα ερήμου!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Με πυραμίδας;
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Πυραμίδας της Εξουσίας!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Ώ! Μοίρα σκληρή!
ΦΑΙΔΡΑ : Διόνυσε! Μήπως υπερβάλλεις;
ΠΟΙΗΤΗΣ (προς τον Διόνυσο) : Και ποια η θέση του Ποιητή;
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Ο Ποιητής είναι νεκρός…
ΠΟΙΗΤΗΣ (κοιτάζοντας πότε προς την άκρη του ορίζοντα και πότε προς το κοινό.
Το φως χαμηλώνει, παίρνοντας ποιητικούς χρωματισμούς.) :
Μαυροντυμένοι απόψε, φίλοι ωχροί,
ελάτε στο δικό μου περιβόλι,
μ’ έναν παλμό το βράδυ το βαρύ
για να το ζήσουμ’ όλοι.
Είναι το βράδυ απόψε θλιβερό
κι εμείς θα το γλεντήσουμε το βράδυ.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : (προς το κοινό) : Νυχτώνει…
ΠΟΙΗΤΗΣ : Αμβρακικέ! Δέξου με στην αγκαλιά σου…
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : (όλοι κάνουν κύκλο γύρω από τον Ποιητή) : Με αυτοκτονίες και με
δολοφονίες
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Με οράματα και ανεμογκαστρώματα
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Με προγράμματα, συνθήματα και διεθνείς πρωτοβουλίες
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Με πληγωμένα όνειρα
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ: Με αυταπάτες…
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Με ψεύτικες αλήθειες που σε κοιμίζουν…
ΠΟΙΗΤΗΣ : Κατάλαβα! Κατάλαβα! Το Έθνος βουλιάζει υπερηφάνως… Κι εγώ τι να
κάνω; Να πνιγώ ή να τινάξω τα μυαλά μου;
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ (που πετάγεται προς τον Ποιητή. Το φως δυναμώνει στιγμιαία) :
Απευθυνθείτε στο Υπουργείο των Αέρηδων δια να ανανεωθείτε!
Σκηνή 8
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Ησυχία! Ακούστε τη Ρωμιοσύνη! Τραγουδά το στερνό τραγούδι μαζί
με τους Έλληνες!
(Το φως στο χρώμα της Εσπέρας. Ο Λαός μπαίνει διακριτικά. Φοράνε μαύρες εσάρπες.)
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Η σκέψη μου νοσταλγικά ενυχτώθη
στον κήπο, στη λιμνούλα και στη σέρα…
ΛΑΟΣ : Νοσταλγικά ενυχτώθη κι η ψυχή
Νοσταλγικά η εσπέρα ανοίγει τα φτερά της…
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : που εσβήνανε τριαντάφυλλα σαν πόθοι
κι επέθαινε στα τζάμια πάνω η μέρα…
ΣΟΛΙΣΤ : Το φως λιγοστεύει. Νυχτώνει.
ΦΑΙΔ. – ΡΩΜ. – ΔΗΜ. – ΠΟΥΝ. – ΠΟΙΗΤΗΣ – ΔΙΟΝ.: Έτσι προχθές ήταν γλυκιά η
εσπέρα.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Ένας καημός που ακόμα δεν εδόθη
γινόταν άστρο. Σύννεφο από πέρα
ΛΑΟΣ : Είναι η ώρα που πεθαίνουν οι Ποιητές
γίνονται άστρο, σύννεφο από πέρα
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Μεγάλωνε (ίδιο σάβανο που κλώθει
με μοχθηρή σπουδή μοίρα μητέρα).
ΣΟΛΙΣΤ : Το φως λιγοστεύει, νυχτώνει
ΛΑΟΣ : Έτσι προχθές ήταν γλυκιά η εσπέρα.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Όταν το δέος μου αξήγητον απλώθη,
το στερνό ρόδο θα’ χανεν η σέρα
ΛΑΟΣ : Το στερνό ρόδο, η Ρωμιοσύνη, χάνεται μες στον αέρα…
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Και η λίμνη με νεκρόφυλλα θα εστρώθη.
Τ’ άστρα ζυγώνανε, καημοί, από πέρα.
ΣΟΛΙΣΤ : Το φως λιγοστεύει. Νυχτώνει.
ΛΑΟΣ : Έτσι προχθές ήταν γλυκιά η εσπέρα.
(Φεύγει η Ρωμιοσύνη και ο Λαός)
Σκηνή 9
( Μπαίνουν οι Στρατιώτες ντυμένοι, όπως στον Εμφύλιο – 1948. Ο Αξιωματικός – λοχαγός – με στολή εκστρατείας. Ακολουθούν Καραγκούνες που κρατούν στους ώμους δύο θρόνους – τους ίδιους – με τον Παύλο, στολή ναυάρχου, και τη Φρειδερίκη, ντυμένη Βλάχα. Αυλικοί και Κυρίες της Αυλής – 1948)
ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ : Μαρξιστές – Λενινιστές στη Σιβηρία!
Εδώ Γλυξεμπουργκική δημοκρατία!
Η Ελλάδα ανήκει στον καταπιεστή!
Αντιστασιακοί λεχρίτες! Όλοι! Στη φυλακή!
(βλέπουν τον Διόνυσο)
Νάτος! Νάτος! Ζαρωμένος σαν γάτος!
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Του Γανυμήδη ο πάτος!
ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ : Δέστε τον καλά να μην το ξανακάνει. Θέλω μια δίκη σαν του
Μπελογιάννη.
ΠΑΥΛΟΣ : Ο Στρατός όμως άλλα ζητεί!
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Το παλούκι στη Λαμία έχει στηθεί.
ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ : Στη Λαμία, στη Λαμία δοξάζεται η Γλυξεμπουργκία!
ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ : Δεν θέλω άλλη υπόθεση Λαμπράκη! Η Πυθία υπήρξε
κατηγορηματική! Για να υπάρξει λύση οριστική ο Διόνυσος θα δικαστεί από
εξουσία Πυραμιδική! Λοιπόν, υπομονή!
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Στη φυλακή!
ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ : Στη φυλακή!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Σταθείτε! Να κρίνει ο Λαός!
ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ : Ποιος είναι αυτός αναιδής;
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Αργόσχολος, τουτέστιν ποιητής!
ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ : Υπάρχουν ακόμα ποιητές; Προς τι οι φυλακές;
ΠΑΥΛΟΣ : Ο Λαός ευθύς να προσαχθεί, ευκαιρία μοναδική η αλήθεια να λάμψει, η
ιστορική!
(Μπαίνει ο Λαός ντυμένος σχεδόν όπως στα 1850 οι χωρικοί. Υπάρχουν όμως και προλετάριοι με φτηνά ρούχα.)
ΛΑΟΣ : Ελιά! Ελιά! Και Παύλο βασιλιά!
Βάντε κλήρο – ρίχτε ζάρι
– θα σε πάρει να σε πάρει.
Το μαντρί του ποιος θα πάρει
– με καρότσια και παπά –
θα σου πάρω και μια δούλα
– πίσκοπε του Δαμαλά –
να τη λένε Σπυριδούλα
– τώρα το’ παθες καλά.
Πληρώνω τα δοσίματα
στο κράτος και δε μνήσκω
και τα στερνά μου τα όβολα
στης Εκκλησιάς το δίσκο
– θα τα βρώ ψηλά ένα-ένα
και τη Βαγγελιώ παρθένα.
Το μάθημα που δώσαμε
για πάντα θα φωτίζει.
Μελίσσι ο Λαός και θα χυμά
σ’ όποιον τον ερεθίζει.
ΠΟΙΗΤΗΣ (βγαίνει αποφασιστικά. Προς το Λαό, που τον κοιτάζει με απορία) :
Όραμα σου δίνω δυνατό! Ο κόσμος είναι δικός σου! Γίνε της Μοίρας σου τ’
αφεντικό! Το φως βρίσκεται εντός σου!
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Μιλάς αναρχικά μπροστά στο βασιλιά. Τιμωρία σου πρέπει
παραδειγματική.
(Πάει να τον πιάσει.)
ΠΑΥΛΟΣ : Όχι! Σταθείτε! Την απόφαση θα πάρει ο Λαός!
ΛΑΟΣ (που ξαναζωντανεύει) : Ελιά! Ελιά! Και Παύλο βασιλιά!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Σου δίνω όραμα! Σου δίνω την αλήθεια!
ΛΑΟΣ : Μια μονάχα υπάρχει αλήθεια – μαχμουρλίκι και συνήθεια –
ΠΑΥΛΟΣ : Λαέ μου, αποφάσισε εσύ!
ΛΑΟΣ : Στη Λαμία! Στη Λαμία! Δοξάζεται η Γλυξεμπουργκία!
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Έρχεται η Ρωμιοσύνη!
ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ : Η Ρωμιοσύνη; Εφτάψυχη είναι;
ΠΑΥΛΟΣ : Εδώ δεν πρέπει να μας βρεί. Άλλωστε το μέλλον της έχει διαγραφεί!
Πρέπει να φύγουμε ευθύς…
ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ : Εμπιστευόμαστε στην ιστορία! Αυτή θα δώσει τη λύση την
τελειωτική! Ποιητή! Μη ζητάς να σε δοξάσει τιμωρία βασιλική!
ΠΑΥΛΟΣ : Μοναχός σου τιμωρία θα δώσεις, αφού πρώτα σε φτύσει ο Λαός.
ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΣ : Λαέ! Γλείφε και φτύνε! Γλείφε και φτύνε! Να μη μας βρει η
Ρωμιοσύνη. Όταν τη βλέπω μου τη δίνει!
(Βγαίνουν οι βασιλείς, ακόλουθοι, Αξιωματικός, Στρατός, Λαός. Μπαίνει η Ρωμιοσύνη. Ακολουθούν οι υπόλοιποι σολίστ.)
Σκηνή 10
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ (Κάνει κύκλους γύρω από τα πρόσωπα.) : Υπήρξα πάντα ευτυχής!
Είχα συντροφιά πάντοτε ανθρώπους που τραγουδούσαν και χόρευαν ωραίους
σκοπούς της πατρίδος μου, νοσταλγικούς. Που γοητεύουν και σταλάζουν
βάλσαμο στην καρδιά και γυμνάζουν το νού!
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : (που την πλησιάζει. Με νοσταλγία) : Η Πατρίς σου, πατρίς μου. Χώρα
ευλογημένη. Κατοικία των Θεών!
ΦΑΙΔΡΑ (συναρπάζεται από τις αναμνήσεις) : Ποτέ η Αθήνα δεν υπήρξε ωραιότερη
από τις μέρες της μάχης του Δεκέμβρη! Σε παρακολουθούσα, Διόνυσε, από το
λόφο του Φιλοπάππου!
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Δεν σε εφόβιζαν οι εκπυρσοκροτήσεις;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Στις δέκα του Δεκέμβρη άρχισε η πομπή…
Αγόρια και κορίτσια σκοτωμένα
στην Άνοιξη περνούν αγκαλιασμένα
ΦΑΙΔΡΑ – ΠΟΙΗΤΗΣ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Και μετά; Και μετά;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Ανάβασις, κατάβασις και επί τα αυτά! Έως ότου…
ΦΑΙΔΡΑ – ΠΟΙΗΤΗΣ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Έως ότου;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Ήλθεν αυτός!
ΦΑΙΔΡΑ – ΠΟΙΗΤΗΣ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Ο Σιρόκος;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Στο σπίτι είχαμε πένθος. Οι κολονέλοι μας, βλέπετε, και η συμμορία
τους. Ο πατέρας εξορία και το σπίτι ορφανό. Η μητέρα μου μόνη. Τότε εχτύπησε η
πόρτα. «Ποιος είναι;» ρωτά η μητέρα…
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ (που πετάγεται μπροστά της) : Η Αλλαγή!
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ (με απορία) : Πως το μαντέψατε;
ΦΑΙΔΡΑ – ΠΟΙΗΤΗΣ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Λοιπόν; Λοιπόν;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Μα εσείς έχετε χοντρή φωνή. Θα έλεγε κανείς, φωνή αρκούδας.
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : Είχε βραχνιάσει από τις ψεύτικες αλήθειες…
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Ώστε αυτό ήταν;
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : Ένας απλός μεσάζων. Ερμηνεύω τη σκέψη των εκπροσώπων!
Οφείλω το μαύρο να το κάνω άσπρο. Το άσπρο πράσινο. Και το πράσινο κόκκινο!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Ώ! Ιδεολογία των χρωμάτων!
ΦΑΙΔΡΑ : Μα τη σκέψη της Ήρας! Αυτή η σούπα καταλήγει στο μαύρο!
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Και με εζήτησε επισήμως από την μητέρα μου: «Ο Σιρόκος την ποθεί.
Θα την κάνει δική του». Και τότε…
ΦΑΙΔΡΑ – ΠΟΙΗΤΗΣ : Και τότε; Και τότε;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Έβγαλε το κοχύλι και είπε: «Ακούστε τη φωνή του».
ΦΑΙΔΡΑ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ – ΠΟΙΗΤΗΣ – ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Και λοιπόν; Και
λοιπόν;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Φωνή ρωμαλέα. Ιστορική. Που την αισθάνομαι όλο και περισσότερο
μέσα μου. Όπως η Ευρυκόμη το βόρειο άνεμο! Κάτι σαν τρόμπα που φουσκώνει το
λάστιχό…
ΦΑΙΔΡΑ : Ώ, δύστυχη!
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Και με τύλιξαν τα οράματα που ηλεκτρίζουν τον υπερήφανο κολίγο.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Και η κοιλιά σου;
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Φούσκωνε!
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : (προς τον Πουνέντε) : Εσύ βρέ φούσκωσες την τρόμπα;
ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ : Εγώ σχολίαζα!
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Και ποιος φούσκωνε;
ΠΟΙΗΤΗΣ (προς τη Ρωμιοσύνη) : Μιλάς με γρίφους.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Η θάλασσα θα αδειάσει από την καρδιά του ανθρώπου.
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Το Αιγαίο θα γίνει Σαχάρα…
ΠΟΙΗΤΗΣ : Και ο Λαός;
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Κύμβαλον αλαλάζον!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Τα όνειρα σάπισαν
ΦΑΙΔΡΑ – ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ – ΠΟΙΗΤΗΣ – ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Θάψτε τα όνειρα!
Σκηνή 11
ΠΟΙΗΤΗΣ (βγαίνει μπροστά) : Η λιτανεία των λυγμών αρχίζει.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Τα όνειρα σαπίζουν.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Σ’ αυτή τη γη το αίμα μου θα χύσω.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ (προς τον Ποιητή) : Είσαι η ψυχή της γής.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : (προς τον Ποιητή) : Είσαι η φωνή του νερού.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Αφήστε με το βλέμμα μου να σεργιανίσω για μια στερνή φορά σ’
αγαπημένα μέρη.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Όλα θυμίζουν το ίδιο τραγούδι. Το τραγούδι αν σωπάσει, θα
σωπάσουν…
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Θα σωπάσουν, θα νυχτώσουν οι καημοί του κόσμου.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Τη μοναξιά μου τη σφραγίζουν τώρα όλα τα τραγούδια που θα
ξανανθίσουν.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ – ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Για ποια τραγούδια μιλάς, αφού μαζί σου θα πάρεις τη
φωνή των πουλιών, τη φωνή των νερών;
ΠΟΙΗΤΗΣ : Πάντα το τραγούδι θα ξαναγεννιέται.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ – ΠΟΙΗΤΗΣ – ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Όνειρο Ονείρου; Πόθοι του ανέμου.
Σκηνή 12
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ ( που βλέπει τον Αμβρακικό) : Φάνηκε μια βάρκα στη λίμνη.
Μας πλησιάζει.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Γλιστρά στα νερά.
ΦΑΙΔΡΑ : Δεν έχει κουπιά.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Έχει επιβάτη;
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Έναν μονάχα.
ΠΟΙΗΤΗΣ : Στα μαύρα ντυμένος.
(Εμφανίζεται η στενόμακρη βάρκα – για λιμνοθάλασσες. Όρθιος μπροστά ο Άγγελος. Ακίνητος σαν άγαλμα. Κοντά στην ακτή σταματά. Όλοι τον κοιτάζουν μαγνητισμενοί. Ο Δημοσιογράφος που βλέπει προς την Πρέβεζα τους βγάζει από την ακινησία τους. Τώρα στρέφουν τα βλέμματα προς το Λαό, που μπαίνει τρέχοντας από το βάθος. Είναι ντυμένοι με σύγχρονα ρούχα.)
ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ : Έρχεται ο Λαός!
ΦΑΙΔΡΑ : Τρέχει αλαφιασμένος!
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Φοβισμένος!
ΛΑΟΣ : Σηκώνονται οι ποταμοί! Αλλάζουν θέση τα βουνά!
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : (που γυρίζει τώρα το βλέμμα του προς τη βάρκα) : Απεσταλμένος του
Δία!
ΛΑΟΣ (προς τον Διόνυσο) : Ζούνε οι Θεοί;
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Ας τον ακούσουμε προσεχτικά!
ΛΑΟΣ (βλέπουν τον Άγγελο και ακινητοποιούνται) : Ποιος είναι ποιος;
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Άγγελος του Μέλλοντος! (προς τον Άγγελο) Πνεύμα, αν έχεις φωνή, πες
ό,τι έχεις να πεις!
ΑΓΓΕΛΟΣ : Διόνυσε, σε χαιρετώ. Απ’ τον αιώνιο ύπνο μου με πρόσταξε να βγω των
Ολυμπίων Θεών εντολή. Να εμποδίσω προσπαθώ το θάνατο του Ποιητή.
ΛΑΟΣ : Τα ζώα μιλούν. Τα νερά τραγουδούν. Τα δέντρα περπατούν.
ΦΑΙΔΡΑ : Σημάδια θεϊκά!
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Δαιμονικά!
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Πνεύμα! Μίλα καθαρά! Τα σημάδια αυτά τι σημαίνουν;
ΑΓΓΕΛΟΣ : Η Φύση δε συγχωρεί αυτό που πρόκειται να’ ρθει. Η σιδερένια αράχνη
ξεκινά…
ΛΑΟΣ : Μίλα καθαρά!
ΑΓΓΕΛΟΣ : Χιλιάδες πόδια φαρμακερά! Φτερά αγκυλωτά! Αίμα και θάνατο σκορπά!
ΛΑΟΣ : Στην Ελλάδα πότε θα’ ρθει;
ΑΓΓΕΛΟΣ : Ακρίδα πρώτα φαρμακερή!
ΛΑΟΣ : Από πού θα βγεί;
ΑΓΓΕΛΟΣ : Τιμωρία θεϊκή! Μέσα από την ξεραμένη γη…
ΠΟΙΗΤΗΣ (γίνεται πάλι το επίκεντρο της προσοχής) : Η λιτανεία των λυγμών αρχίζει.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Τα όνειρα σαπίζουν.
ΛΑΟΣ : Η λιτανεία…σαπίζουν…
ΠΟΙΗΤΗΣ : Τη μοναξιά μου…
ΛΑΟΣ : Θα σωπάσουν θα νυχτώσουν οι καημοί του κόσμου.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Θα σωπάσουν θα νυχτώσουν οι καημοί του κόσμου.
ΠΟΙΗΤΗΣ : …τη σφραγίζουν τώρα όλα τα τραγούδια που…
ΛΑΟΣ : Θα σωπάσουν θα νυχτώσουν
ΛΑΟΣ (προς τον Άγγελο) : Και μετά; Και μετά;
ΑΓΓΕΛΟΣ : Από την ξεραμένη γη
ΠΟΙΗΤΗΣ (και πάλι στο επίκεντρο) : Τη μοναξιά μου τη σφραγίζουν τα τραγούδια.
ΛΑΟΣ (προς τον Άγγελο) : Και μετά; Και μετά;
ΑΓΓΕΛΟΣ : Η σιδερένια αράχνη τούτη τη γη την ιερή καταχτά.
ΠΟΙΗΤΗΣ (συνέρχεται και ρωτά με ενδιαφέρον) : Και τι θα γίνει το ανθρώπινο γένος;
ΑΓΓΕΛΟΣ : Τη σιδερένια αράχνη βλέπω να πνίγει μέσα στο αίμα!
ΛΑΟΣ : Δόξα! Δόξα! Μεγάλη στιγμή!
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Πικρή για την Ελλάδα τη μικρή…
ΛΑΟΣ : Διόνυσε, τι λές;
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Το Πνεύμα ευθύς τώρα θα μας πει.
ΛΑΟΣ : Πρέπει να μας πεις!
ΑΓΓΕΛΟΣ : Ας σταματήσω εδώ. Μα σώσω θέλω τον Ποιητή…
ΠΟΙΗΤΗΣ : Πνεύμα, λέγε τι βλέπεις! Ζωή μου η αλήθεια!
ΑΓΓΕΛΟΣ : Όχι τόσο σκληρή… Δεν την αντέχει η καρδιά του ποιητή.
ΠΟΙΗΤΗΣ (και πάλι στο επίκεντρο) : Αφήστε με να σεργιανίσω για μια στερνή φορά σ’
αγαπημένα μέρη.
ΛΑΟΣ (προς τον Ποιητή) : Είσαι η ψυχή της γης. (προς τον Άγγελο) Τι βλέπεις; Τα
λόγια σου κρύβουν συμφορές φριχτές.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ : Τι πιο πολύ απ’ την αράχνη και την ακρίδα;
ΛΑΟΣ : Τι πιο πολύ απ’ την αράχνη και την ακρίδα.
ΠΟΙΗΤΗΣ (επίκεντρο της προσοχής – όλοι στρέφονται προς αυτόν) : Τη μοναξιά μου
τώρα τη σφραγίζουν όλα τα τραγούδια που θα ξανανθίσουν.
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ – ΔΙΟΝΥΣΟΣ (προς τον Ποιητή) : Για ποια τραγούδια μιλάς αφού
μαζί σου θα πάρεις τη φωνή των πουλιών και των νερών;
ΛΑΟΣ : Θα σωπάσουν θα νυχτώσουν οι καημοί.
ΑΓΓΕΛΟΣ (παρεμβαίνει και όλοι γυρίζουν προς αυτόν) : Σήμερα για στερνή φορά τα
ζώα μιλούν, τα δέντρα περπατούν, τα νερά τραγουδούν.
ΔΙΟΝΥΣΟΣ : Βλέπω τη μεγάλη σιωπή…
ΛΑΟΣ : Κι η καρδιά του ανθρώπου; Τι θα γίνει κι αυτή;
(Το φως αρχίζει και γίνεται κλιμακωτά κόκκινο)
ΑΓΓΕΛΟΣ : Καμένη γη…
ΠΟΙΗΤΗΣ : Άχ, αλί και τρισαλί.
ΑΓΓΕΛΟΣ : Γι’ αυτό Διόνυσε προσταγή θεϊκή! Πρέπει να φύγεις από τούτη τη γη!
ΠΟΙΗΤΗΣ : Και οι Θεοί;
ΑΓΓΕΛΟΣ : Θα πεθάνουν κι αυτοί…
ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ: Και το τραγούδι του νερού;
(Ο Ποιητής παίρνει από το τραπέζι το περίστροφο και σημαδεύει μ’ αυτό την καρδιά του)
ΑΓΓΕΛΟΣ : Σκιές σκιών θα περπατούν…
(Το φως γίνεται έντονα κόκκινο – Πυρκαγιά)
ΛΑΟΣ : Μη! Στάσου Ποιητή!
ΦΑΙΔΡΑ – ΟΛΟΙ : Μαζί σου σκοτώνεις τη ζωή!
(Σημαδεύει με το όπλο το κοινό. Αρχίζει το σκοτάδι. Λαός και πρωταγωνιστές χάνονται, σβήνουν. Μένει μόνο η φιγούρα του Ποιητή)
ΠΟΙΗΤΗΣ : Άλτ! Πυροβολώ το μέλλον…
(Σκοτάδι γενικό.)
Αυλαία
ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ
Όπερα σε δυο πράξεις και δέκα σκηνές σε λιμπρέτο του συνθέτη.
ΕΤΟΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ 2000
ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΩΤΗ
ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ MIKISRADIO ΣΠΥΡΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ
Λυσιστράτη σοπράνο
Κλεονίκη σοπράνo
Μυρρίνη σοπράνο κολορατούρα
Λαμπιτώ μετζοσοπράνο
Ποιητής τενόρος
Κορυφαίος βαρύτονος
Πρόβουλος τενόρος
Κινησίας βαρύτονος
Κήρυξ(Λάκων) μπάσος
Χορός Γυναικών-Χορός Αθηναίων-Χορός Λακώνων
A’ ΠΡΑΞΗ
(Μετά την Εισαγωγή μπαίνει δαφνοστεφής ο Ποιητής.
Υποτίθεται ότι είναι ο Αριστοφάνης, όμως σε ορισμένες περιπτώσεις
Εξωτερικά μοιάζει με τον συνθέτη.)
ΣΚΗΝΗ 1
ΠΟΙΗΤΗΣ
Στην Αθήνα κάποια φορά
στης Ακρόπολης τη σκιά
η Λυσιστράτη στρατηγός
κι ο στρατός της ερωτικός.
Με όπλα τα κάλλη των γυναικών
Τον Αρη καλά πολεμά
να φέρει την Ειρήνη.
Μες στο έργο μας το μουσικό
δίδαγμα έχουμε ηθικό:
από χιλιάδες αγαθά
την Ειρήνη φυλάξτε καλά.
Η πρώτη και πρωταρχική
αυτή που τιμά τη ζωή.
Αδέρφια,δώστε τα χέρια!
(Βγαίνει ο Ποιητής και μπαίνει η Λυριστράτη.)
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Αν τις καλούσες στη γιορτή του Βάκχου
η του Πάνα-απ΄το πλήθος,
απ΄το πλήθος τα ταμπούρλα
δεν θα μπορούσες να περάσεις.
Και τώρα μήτε μια δεν φάνηκε!
(Μπαίνει η Κλεονίκη.)
Μα να την η γειτόνισσα
Γεια σου Κλεονίκη!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Γεια σου Λυσιστράτη!
Ταραγμένη και κατσούφα σε βλέπω.
Μη σουφρώνεις τα φρύδια σου
σαν περισπωμένη!
Δεν σου πάει!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Μου καίγεται η καρδιά.
Τα ΄χω με τις γυναικούλες
κι ας πιστεύουν οι άντρες
πως είμαστε πανούργες.
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Τι δηλαδή,δεν είμαστε;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Τις κάλεσα κι αυτές κοιμούνται…
Αν και το ζήτημα είναι σπουδαίο!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Πώς να ξεπορτίσει μια γυναίκα…
Άλλη να φροντίσει τον άντρα της,
αλλη να ξυπνήσει τον δούλο,
αλλη να κοιμίσει το μωρό της,
να το ταίσει,
να το ξεσκατίσει.
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Πες μου!
(με νόημα)
Πόσο μεγάλο είναι
αυτο το σπουδαίο;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
(Δείχνει το μέγεθος.)
Πελώριο!Χοντρό!Ζουμερό!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Τότε γιατί δεν έρχονται;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Ο νους σου πάει στο πονηρό…
Δεν μιλάω γι΄αυτό…
Αν ήταν έτσι,όλες θα τρέχανε!
Άλλο έχω στο νου μου.
Σπουδαίο!
Νύχτα-μέρα αυτό σκέφτομαι.
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Το ΄χεις ψιλοδουλεμένο…
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Απ΄ τις γυναίκες κρέμεται
η σωτηρία της Ελλάδας!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
(κατ΄ιδίαν)
Αν ήταν έτσι,θα ΄πεφτε…
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Απ’ τις γυναίκες κρέμεται το Κράτος!
Χωρίς εμάς, χαμένοι οι Πελοποννήσιοι!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
(κατ΄ ιδιάν)
Καλύτερα χαμένοι!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Και οι Βοιωτοί!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Τι λες;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Όλες μαζί να συνταχτούμε!
Αθηναίες,Πελοποννήσιες,Βοιωτές
Να σώσουμε την Ελλάδα!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Τι καλό μπορεί να βγει απ’ τη γυναίκα;
Γυναίκα σημαίνει καθισιό,
Φουστάνια,στολίδια,αρώματα.
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Αυτά ακριβώς
Θα σώσουν την Ελλάδα!
Είναι τα όπλα μας!
Τα ξώπλατα,τα διάφανα,τα κουνιστά!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Μα πώς;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Έτσι που να μη σηκώνει όπλο πια ο άντρας!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Έτσι ευθύς-Έτσι ευθύς ξεβρακώνουμαι κι εγώ!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Μήτε ασπίδα!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Θα βάλω μίνι μπανιερό!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Μήτε σπαθί!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Γοβάκι κόκκινο.
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Δεν θα πρεπε λοιπόν όλες εδώ να ρθουν;
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Έπρεπε να ΄ρθουν πετώντας!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Οι Αθηναίες δεν κάνουνε ποτέ καλή δουλειά.
Μήτε από τα παράλια μάς ήρθε καμιά,
Μήτε απ’ τη Σαλαμίνα μάς ήρθε καμιά.
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Μα το ξέρω!Με καράβια ξεκινήσαν’χαράματα.
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Κι αυτές από τις Αχαρνές, που νόμιζα-
που νόμιζα πως θα ΄ρθουν πρώτες!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Να,έρχονται!΄Ερχονται!
ΣΚΗΝΗ 2
(Μπαίνουν γυναίκες από την Αθήνα,τις Αχαρνές
και την Σαλαμίνα, με επικεφαλής τη Μυρρίνη.)
ΜΥΡΡΙΝΗ
Αργήσαμε λίγο Λυσιστράτη.
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Θύμωσα,,Μυρρίνη,
Το θέμα είναι σοβαρό,κι εσείς με το πάσο σας.
ΜΥΡΡΙΝΗ
Τη βρακοζώνη μου έψαχνα μες στο σκοτάδι.
Όμως λέγε!Τι μας θέλεις;
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Κάλλιο να περιμένουμε
τις Πελοποννήσιες και τις Βοιωτές.
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Έχεις δίκιο…
Μα να, η Λαμπιτώ από τη Σπάρτη έρχεται.
(Μπαίνουν Κορίνθιες, Βοιωτές, Σπαρτιάτισσες,με επικεφαλής τη Λαμπιτώ.)
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
(προς τη Λαμπιτώ)
Χρυσή μου, καλώς όρισες!
Τι θάμπος! Τι ομορφιές!
Όλη αστράφτεις!
Τι κορμί γεροδεμένο!
ΛΑΜΠΙΤΏ
Γυμνάζομαι, κι όταν πηδάω
οι φτέρνες μου χτυπούν τον πισινό μου.
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Βρε τι βυζιά είναι τούτα!
ΛΑΜΠΙΤΩ
Μου τα μαλάζεις;
Θες να τ’ αγοράσεις;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Και τούτη η κοπελιά πουθέ μας έρχεται;
ΛΑΜΠΙΤΩ
Ρουμελιώτισσα! Κι από σόι μεγάλο!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Ωραία παχιά χωράφια έχουν στη Ρούμελη!
Και τούτη η σουσουράδα;
ΛΑΜΠΙΤΩ
Απ’ το στενό της Κορίνθου…
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Καθόλου στενό!
Πλούσιο από μπρός και από πίσω.
ΛΑΜΠΙΤΩ
Μου λέτε ποιος μας κάλεσε;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Εγώ!
ΛΑΜΠΙΤΩ
Τι μας θέλεις;
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Ναι! Μά τον Δία!
Φανέρωσε το μυστικό σου.
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Φυσικά! Όμως θέλω κάτι να σας ρωτήσω.
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Ό,τι θέλεις.
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Ποθείτε ή όχι των παιδιών σας τους πατεράδες;
Στον πόλεμο είναι όλοι!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Στη θράκη πέντε μήνες ο δικός μου
φυλάει τον πουλημένο στρατηγό του.
ΜΥΡΡΙΝΗ
Εφτά μήνες στην Πύλο είναι ο καλός μου.
ΛΑΜΠΙΤΩ
Κι ο δικός μου σαν τύχει και το σκάσει,
όσο να τον σφίξω, αρπάζει την ασπίδα και το δρόμο.
ΟΛΕΣ ΜΑΖΙ (σε τετραφωνία)
ΜΥΡΡΙΝΗ ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ ΚΛΕΟΝΙΚΗ ΛΑΜΠΟΤΏ
Είναι στον πόλεμο
οι πατεράδες
των παιδιών μας.
Έρημες, μόνες,
Μονάχες είμαστε.
Να σταματήσει
το κακό.
Οι άνδρες
να γυρίσουν
και τα σπίτια
να γεμίσουν
με γέλια
και χαρές.
Είναι στον πόλεμο.
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Ούτε στάχτη δεν απόμεινε
απ’ τους αγαπημένους μας
απ’τον καιρό που η Μίλητος μας πρόδωσε…
(Αλλάζει ύφος.)
Αχ να ΄χα μια πέτσινη λεγάμενη οχτώ πόντους
να βολευτώ.
Λοιπόν δεν έχω δίκιο;
Αν βρω τρόπο θα με βοηθήσετε;
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Θα πούλαγα το φόρεμά μου,
κι όσα πιάσω τα πίνω σε μια μέρα!
ΜΥΡΡΙΝΗ
Το κορμί μου σκίζω στα δυο
Και το μισό χαρίζω!
ΛΑΜΠΙΤΩ
Αν είν’ να δω Ειρήνη.
στην κορφή του Ταΰγετου σκαρφαλώνω!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Ιδού λοιπόν το μυστικό μου:
Αν θέλουμε Ειρήνη,
τους άνδρες πρέπει να τους αναγκάσουμε
να τα βρούνε.
Ένας τρόπος υπάρχει: ΑΠΟΧΗ!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ, ΛΑΜΠΙΤΩ, ΜΥΡΡΙΝΗ
Από τι; Μίλα!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Θα το κάνετε όμως;
ΜΥΡΡΙΝΗ, ΚΛΕΟΝΙΚΗ, ΛΑΜΠΙΤΩ
Μετά χαράς!
Και τη ζωή μας δίνουμε!
Αποχή;Από τι;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Απ’ αυτό! Απ’ αυτό που έχουν οι άντρες!
(Οι τρείς πάνε να φύγουνε.)
Πού πάτε; Γιατί κατσουφιάσατε;
Σας κόπηκε το χρώμα!
Τι στέκεστε σαν κούτσουρα; θα το κάνετε;
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Εγώ δεν θα το κάνω! Κάλλιο ο πόλεμος!
ΜΥΡΡΙΝΗ
Κι εγώ δεν το κάνω! Κάλλιο ο πόλεμος!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Δεν έλεγες πως το κορμί σου έσκιζες στα δύο;
ΜΥΡΡΙΝΗ
Ό,τι άλλο θες! Όχι αυτό!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Όχι αυτό! Όχι αυτό!
ΛΑΜΠΙΤΏ
Όχι αυτό! Όχι αυτό!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Να περπατήσω σε κάρβουνα αναμμένα,
Όμως να στερηθώ τη γλύκα του αντρός,
αυτό ποτέ.
ΜΥΡΡΙΝΗ ΛΑΜΠΙΤΩ
Ποτέ!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
(προς τη Μυρρίνη)
Κι εσύ!
ΜΥΡΡΙΝΗ
Κι εγώ στα κάρβουνα!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ , ΛΑΜΠΙΤΩ
Στα κάρβουνα! Στα κάρβουνα.
ΛΥΣΙΣΤΑΤΗ. Αχ !Αχ! Άχρηστες γυναίκες…Καλά μας κάνει ο Ευριπίδης
ηρωιδες στις τραγωδίες…Μόνο για καβάλα και για γέννες είμαστε…
(προς τη Λαμπιτώ)
Όμως εσύ καλή μου Σπαρτιάτισσα, αν έρθεις με το μέρος μου
Υπάρχει ελπίδα.
Δώσ’ μου την ψήφο σου!
ΛΑΜΠΙΤΩ
Δύσκολο το κρεβάτι δίχως άντρα…
Όμως για να ΄χεις άντρα χρειάζεσαι Ειρήνη!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Γειά σου λεβέντισσα! Άξια γυναίκα!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Αν κάνουμε αποχή…
ΟΛΕΣ
Κούφια η ώρα…
ΚΛΕΟΝΊΚΗ
Πες μας, πώς θα ’ρθει η Ειρήνη;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Θα σας πω ευθύς το σχέδιο μου.
Σαν έρθει ο άντρας
εμείς αρχίζουμε τα στολίδια,
τα βαψίματα και τα κουνήματα.
Τα μέρη τα κρυφά καλά αποτριχωμένα
Κάτω απ’ τα αραχνούφαντα πέπλα,
τα τουρλώνουμε μπροστά στα μάτια τους!
Έτσι που να τους ανάβουμε τον πόθο!
Κι όταν αυτοί χιμούν ορεξάτοι να μας πλακώσουν,
τοτε κι εμείς τους σπρώχνουμε πέρα φωνάζοντας:
«Σταματήστε τον πόλεμο! Αλλιώς δεν έχει από αυτό»…
Τότε θα τρέξουν να κλείσουν ανακωχή!
ΛΑΜΠΙΤΩ
Όπως κι ο Μενέλαος
που πέταξε το σπαθί
Μπροστά στης Ελένης τα στήθη τ’ αφράτα.
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Όμως αν κάνουνε οι άντρες αποχή
τότε τι γινόμαστε;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Ατομική παρηγοριά θα βρούμε.
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Ασε τα υποκατάστατα…
Όμως αν με το ζόρι στο στρώμα μάς σέρνουν;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Θα πιανόμαστε από την πόρτα.
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Κι αν μας βαράνε;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Θα τους χαλάμε όσο μπορούμε την ηδονή…
Αυτή η δουλειά με το στανιό δεν έχει γούστο.
Θα τους παιδεύουμε όσο να κουραστούν.
Αν η γυναίκα δεν θέλει, ο άντρας χαρά δεν έχει.
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Αν οι δυο σας αποφασίσατε, τότε συμφωνούμε κι εμείς.
ΛΑΜΠΙΤΩ
Εμείς οι Σπαρτιάτισσες
τους άντρες μας θα βάλουμε
να κάνουν Ειρήνη!
Μα τι θα γίνει με τον άστατο τον όχλο των Αθηναίων;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Δουλειά δική μας! Μη σε νοιάζει!
ΛΑΜΠΙΤΩ
Όσο έχει χρήμα ο Παρθενώνας
και τα καράβια τους στα πελάγη αρμενίζουν φοβάμαι!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Το πρόβλεψα κι αυτό!
Όσο εμείς κουβεντιάζουμε
οι γριές τρέχουν στην Ακρόπολη
το θησαυρό να πάρουν.
ΛΑΜΠΙΤΩ
Ωραία τα λές!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Λοιπόν; Όρκο ας πάρουμε.
Θεμέλιο ας βάλουμε.
ΜΥΡΡΙΝΗ, ΚΛΕΟΝΙΚΗ, ΛΑΜΠΙΤΩ
Λέγε!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Βάλε την ασπίδα ανάποδα.
Φέρε το σφαχτάρι για τη θυσία.
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Πως; Έτσι θα ορκιστούμε Λυσιστράτη;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Πώς αλλιώς;
Τι διδάσκει ο Αισχύλος στους Επτά επί θήβας;
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Για το θεό, Λυσιστράτη!
Πάνω σε ασπίδα πολέμου
Θα ορκιστούμε για την Ειρήνη;
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Σαν τις αμαζόνες
Θέλεις να κόψουμε
τα σπλάχνα άσπρου αλόγου;
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Τι άσπρα, τι πράσινα άλογα μας λές!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Επιτέλους! θέλεις να ορκιστούμε;
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Μά τον Δία! Αντίς αρνί
φερτε μια στάμνα με θασιώτικο κρασί
να το πράξουμε.
Και να ορκιστούμε
να μη βάλουμε ποτέ νερό στα σχέδιά μας.
ΟΛΕΣ
Μάνα μου Γης, μ’ αρέσει αυτός ο όρκος!
Τρέξτε και φέρτε την κούπα και το σταμνί!
ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ
Όρκο θα κάνω στους θεούς και τη Χρυσή Παλλάδα
Θα γίνω φως-φωτιά για την Ειρήνη.
ΜΥΡΡΙΝΗ
Εγώ που φέρνω τη ζωή
Θα βάλω τέλος στη σφαγή•
θα γίνω φως-φωτιά για την Ειρήνη.
ΟΛΕΣ
Παντοτινά Ειρήνη!
ΚΛΕΟΝΙΚΗ
Τον πόλεμο τον πολεμώ
με τα γλυκά μου κάλλη•
θα γίνω φως-φωτιά για την Ειρήνη.
ΟΛΕΣ
Παντοτινά Ειρήνη!
ΛΑΜΠΙΤΩ
Του ΄Αρη κοφτερό σπαθί
σε λιώνει το ζεστό κορμί•
θα γίνω φως-φωτιά για την Ειρήνη.
ΣΚΗΝΗ 3
(Μπαίνει δαφνοστεφής-όπως και στην αρχή-ο Ποιητής.)
ΠΟΙΗΤΗΣ
Ιερόν και άπλετον της Ειρήνης είναι το φως!
Μας τυφλώνει, στις φλέβες περνά.
Μήνυμα συμπαντικό, πρωτόφαντο, ιερό.
Η Λυσιστράτη στρατηγός
κι ο στρατός της ερωτικός!
Πάνε τώρα όλες μαζί•
το σχέδιο προβλέπει αγωνία θεατρική.
Χορός γερόντων τώρα ας μπει.
Σας προσφέρω διπλό Χορό,
γυναικείο και ανδρικό.
Ιδού ένα έργο μοναδικό!
Ένα έργο μοναδικό!
(Μπαίνουν οι γέροντες, φορτωμένοι με κούτσουρα
που τους κάνουν να παραπατούν.)
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Περπατά γερο-Δράκο γρήγορα!
Τα κούτσουρα σου τσάκισαν τον ώμο…
ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ
Πολλά ειν’ αυτά που βλέπουμε στο διάβα της ζωής.
Όμως ποιος θα το ‘λεγε, Στριμόδωρε,
να δούμε τις γυναίκες τις πανούκλες
που τρέφουμε στο σπίτι
να βάλουμε χέρι στα όσια και τα ιερά.
Στο ξόανο της Παρθένου!
Να πάρουν την Ακρόπολη
και να μας κλείσουν έξω!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Γρήγορα, Φιλώτα στο βράχο ν’ ανέβούμε.
Να στήσουμε κούτσουρα και να τις κάψουμε
ζωντανές!
Και πρώτη πρώτη τη Λυσιστράτη!
Ναι, μά τη Δήμητρα!
Όσο ζούμε, δεν θα τους περάσει.
Ένας βασιλιάς της Σπάρτης, ο Κλεομένης,
πάτησε την Ακρόπολη
και το μετάνιωσε σκληρά!
Τον πολιορκήσαμε,
τον κάναμε να το σκάσει βρόμικος και κουρελιάρης…
Και τώρα θ’ αφήσουμε τα γύναια
που μισεί κι ο Ευριπίδης;
Πάει χαράμι η δόξα της Αθήνας.
Τα κούτσουρα φορτώθηκαν
και γίνομαι γαϊδούρι
φωτιές ν’ ανάψω στις γριές
να τις ξεφορτωθώ.
Έχουν εισβάλει στο Ναό
το θησαυρό να κλέψουν.
Πώς τόλμησαν τέτοιο κακό
στην πόλη μας να κάνουνε;
Γι’ αυτό κι εγώ τις κυνηγώ! Αλλιώς θα με ξεκάνουνε.
ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ
Θα τις κάνουμε σουβλιστές,
σα σαρδέλες καπνιστές
και στα σπίτια μας σηκωτές
θα τις κλείσουμε σφαλιστές!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Λυσιστράτη λυσσασμένη,
πέος που σε περιμένει!
Σαν θα ΄ρθει τ’ αφεντικό
στο κρεβάτι θα στενάξεις
απ’ τ’ αρσενικό!
ΟΛΟΙ
(Καθώς ανάβουμε φωτιές με τις δάδες)
Δέσποινα Νίκη!
Βοήθα να υψώσουμε
ενα τρόπαιο!
Αφού τα θηλυκά κατατροπώσουμε
καθώς τους πρέπει!
(Μπαίνει ο Χορός των Γυναικών, κρατώντας στάμνες
γεμάτες με νερό.)
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Ντουμάνι βλέπω τον καπνό.
Φουντώνει η φωτιά! Βιαστείτε!
ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Πέτα, πέτα Νικοδίκη
πρίν καούνε κυκλωμένες απ’ τις φλόγες
η Καλλιόπη κι η Κριτούλα.
Στη βρύση έτρεξα
τις στάμνες να γεμίσω.
Φωτιές ανάψαν’ τα γερόντια
τις γριές να κάψουν.
Αθηνά!
Μπόδισέ τους! Και σώσε μας!
Την Ελλάδα κι εμάς απ΄ τον πόλεμο!
Κουβάλα κι εσύ νερό μαζί μας!
Ω προστάτη της Αθήνας!
ΣΚΗΝΗ 4
(Μπαίνει η Κορυφαία κυνηγημένη από τον Κορυφαίο που της αρπάζει το ρούχο.
Ακολουθεί γενικευμένο ανθρωποκυνηγητό.)
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Πρόστυχε, κάτω τα ξερά σου! Είστε αλήτες!
(κυνηγητό-όμως παιχνιδιάρικο)
Είστε αλήτες!
Τίμιος άντρας κανείς δεν φέρεται έτσι.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Όλα τα περιμέναμε,
όμως όχι κι έτσι.
Έρχονται κι άλλες να βοηθήσουν;
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Μπα, φοβηθήκατε;
Είμαστε χιλιάδες, αμέτρητες!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
(προς τον Φαιδρία)
Φαιδρία!Θα τις αφήσουμε να μας υβρίζουν;
Άρπα τον κόπανο και βάρα!
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Άντε να δούμε ποιος θα τολμήσει
ν’ απλώσει χέρι.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Ρε! Μά τον Δία!
Δεν βρίσκεται κανείς να τους αστράψει δυο χαστούκια.
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Χτύπα, δεν φοβάμαι
και βάρα αν σου βαστά.
Σα σκύλα τ’ αχαμνά σου θα δαγκώσω!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Σκασμός!
Σου μαδάω μια μια τις άσπρες τρίχες!
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Άπλωσε αν τολμάς!
Άπλωσε το δαχτυλάκι σου!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Θα σε λιώσω στις μπουνιές
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Με τα δόντια θα σου φάω το συκώτι!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Ω Ευριπίδη!
Πα-πα-πα…Πάωσοφε!
Που σιχαινόσουν τις γυναίκες!
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Ροδίπη! Σήκωσε τη στάμνα!
(Η Ροδίπη απειλή τον Κορυφαίο με τη στάμνα.)
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Θεομπαίχτρα! Τι σοφίζεσαι να κάνεις;
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Φωτιές κρατάς και θέλεις να κάψεις το τομάρι σου.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Φωτιές, φωτιές ν’ ανάψω,
τις φίλες σου να κάψω.
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Κι εγώ με το νερό μου θα τις σβήσω.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Τη φωτιά μου σε λίγο θα δεις! Θα σε κάψω!
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Γέρο, έχεις σαπούνι;
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Αι παλιόγρια!
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Γέρο, να σε σαπουνίσω!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Άιντε χάσου!
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Γαμπριάτικο λουτρό.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Κοίτα θάρρος!
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Είμαι λεύτερη γυναίκα!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Θα σ’ το βουλώσω τώρα!
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Είσαι χωροφύλαξ!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Στον κότσο της βάλε φωτιά.
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Πνίξ’ τον Αχελώε!
(Του ρίχνει νερό.)
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Ω, τι έπαθα ο δόλιος.
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Μήπως σε ζεμάτισα;
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Με περιπαίζεις.
ΚΟΡΥΦΑΙΑ
Σε ποτίζω να βλαστήσεις!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Σταμάτα! Τρέμω!
ΚΟΡΥΦΑΙΑ, ΓΥΝΑΙΚΕΣ (ΟΛΕΣ)
Σε ποτίζω να βλαστήσεις.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ, ΑΝΔΡΕΣ (ΟΛΟΙ)
Αχ! Αχ! Τρέμω!
ΟΛΕΣ
Γεροξεκούτη.
ΟΛΟΙ
Μη με βρέχεις.
ΟΛΕΣ
Σε ποτίζω να βλαστήσεις.
ΟΛΟΙ
Μη με βρέχεις, τρέμω.
ΟΛΕΣ
Θα δεις τι άλλο θα σου κάνω!
ΟΛΟΙ
Μη με καταβρέχεις
Είμαι γέρος και ξεκούτης.
ΟΛΕΣ
Να! Σε κατουρώ!
ΟΛΟΙ
Αχου!
ΣΚΗΝΗ 5
(Όλοι παγώνουν καθώς μπαίνει αργά ο Ποιητής.)
ΠΟΙΗΤΗΣ
Μπαίνει τώρα καμαρωτός
ο Πρόβουλος ο ξακουστός.
Τη Λυσιστράτη σε λιγο θα δει!
Συνομιλία θα έχουν σημαντική!
(Βγαίνει ο Ποιητής και μπαίνει ο Πρόβουλος
πάνω στη μουσική του «Viennen los pajaros».)
ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ
Todo era vuelo en nuestra tierra!
(Όλοι, επί σκηνής, όσο τραγουδά εκνευρίζονται.
Τέλος, θυμωμένοι του φωνάζουν ρυθμικά…)
ΟΛΟΙ
Τραγουδάς από άλλο έργο!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ!
Πρόβουλε! Αυτό είναι το Canto General.
(Βγαίνει ο Ποιητής με περούκα που
κάποιον θυμίζει. Κρατά μια ογκώδη
παρτιτούρα, σκίζει ένα φύλλο και το πετά
στην ορχήστρα. Μετά στρέφεται προς το
κοινό και λέει δυνατά: Συγνώμη!».
Πριν στρέψει την πλάκα του, η ορχήστρα
ξαναρχίζει την ίδια μουσική σε άλλο τόνο!)
ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ
Άλλος κανείς δε φταίει, μονάχα εμείς!
Εμείς τις κακομάθαμε με λούσα!
Πάμε στον χρυσοχόο και του λέμε:
«Μεγάλωσε την τρύπα στο κολιέ της.
Μεγάλωσε την τρύπα!
Θα λείψω για τη Σαλαμίνα.
Ευκαιρία να περάσεις απ’ το σπίτι
και να τη φαρδύνεις…»
Κάποιος άλλος πάει στον τσαγκάρη:
«Μάστορα, το λουράκι στο ποδαράκι
το λουράκι στο παπουτσάκι
της πονάει το δαχτυλάκι…
Όταν θα λείψω απ’ το σπίτι
πέρνα να το φαρδύνεις…
Να το φαρδύνεις όσο μπορείς…».
Αυτά λοιπόν μας φέρανε και τούτα.
Εγώ είμαι ο Πρόβουλος!
Και βρήκα ξυλεία
για να φτιαχτούν τα κουπιά.
Όμως το χρήμα βρίσκεται στον Παρθενώνα
και οι γυναίκες κλείσαν’ τις πύλες
και μας κλείσαν’ έξω!
Φέρτε τους λοστούς να ξεπλύνουμε την ντροπή!
ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ
Μπρος-μπρος-μπρος γρήγορα
να τις τσακίσουμε.
ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ
Τσου-τσου -τσου-τσου-τσου-τσου
θα σας τον φτύσουμε!
ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ
Φέρτε λοστούς
να ξεπλύνουμε την ντροπή!
(προς έναν τοξότη)
Τι κοιτάς σαν χαζός;
Εμπρός, ξήλωσε την πύλη!
ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ