Το Κείμενο του Μίκη Θεοδωράκη για την δημιουργία του Mikis Radio

Αναδημοσίευση με αφορμή το 1.500.000 και πλέον επισκέψεις ακροάσεις στο ραδιόφωνο από 92 χώρες…

Μίκης Θεοδωράκης, 19 Φλεβάρη 2018 Αθήνα:  Με αφορμή τη συμπλήρωση ενός εκατομμυρίου επισκέψεων και πλέον, ακροάσεων στο Mikis Radio, σκέφτηκα να θυμίσω στους ακροατές ακριβώς τι σημαίνει, αυτή η αίσθηση που έχω ότι ελευθερώθηκαν επιτέλους τα έργα μου που ήταν θαμμένα μέχρι τώρα και που τώρα ελεύθερα τελείως πετούν πάνω από μίση, από κόμπλεξ, από απαγορεύσεις.

Ελεύθερα πάνω από τον ουρανό της Αθήνας, από Μέγαρα Μουσικής και Νιάρχεια, που με το σταγονόμετρο παίζουν την μουσική μου, ενώ η υπόλοιπη έμενε κάτω στα υπόγεια του Μεγάρου, όπου φυλάσσεται το Αρχείο μου. Όσες φορές πήγα να δω το Αρχείο μου εκεί στο Μέγαρο, έβλεπα τα έργα μου εκεί και αναρωτιόμουν, γιατί άραγε δεν μπορούν να ανεβούνε δύο πατώματα, να φτάσουν στις Μουσικές Σκηνές των αιθουσών του Μεγάρου και να παιχτούν;

Κάτω εκεί μου φαινόταν θαμμένα, όπως θαμμένη μου φαινόταν και η τεράστια προσπάθεια, το τεράστιο έργο των ανθρώπων που εργάστηκαν επί τόσα χρόνια και εργάζονται ακόμα στο Αρχείο μου στην Βιβλιοθήκη Βουδούρη.

Έργο που μένει κατά το μεγαλύτερο μέρος του αναξιοποίητο, αν τα έργα αυτά δεν βγαίνουν στην επιφάνεια με συναυλίες. Θαμμένα 1000 έργα περιμένουν λες και η Ελλάδα έχει τόσα πολλά που δεν έχει ανάγκη τα δικά μου.

Εγώ σε όλη μου τη ζωή δούλεψα σαν το σκυλί χρόνια και χρόνια για την πατρίδα μου και στην πατρίδα μου αυτά που δημιούργησα είναι φυλακισμένα. Στο εξωτερικό ελεύθερα, στην πατρίδα μου φυλακισμένα.

Αισθάνομαι λοιπόν την ανάγκη να πω ορισμένα πράγματα για πρώτη φορά…

Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα με μια ιδιαιτερότητα: είμαι συγχρόνως συνθέτης και αγωνιστής.

Σαν αγωνιστής είμαι υποχρεωμένος σε καιρούς ειρηνικούς να συμμετέχω σε ιδεολογικούς πολιτικούς αγώνες που με φέρνουν σε μετωπική αντίθεση με κάθε είδους εξουσίες. Γιατί η δική μου ιδεολογία βασίζεται στην υπεράσπιση της Αρμονίας ενάντια στο Χάος. Αυτό στην πολιτική μεταφράζεται σε μια στάση Ελεύθερη, Ανεξάρτητη και βαθιά Αντιεξουσιαστική.

Με αποτέλεσμα να είμαι συνεχώς εκτεθειμένος στα λυσσαλέα χτυπήματα των εξουσιαστών που επειδή δεν μπορούν να με λυγίσουν στον τομέα της ιδεολογίας και της πολιτικής, πέφτουν σαν λυσσασμένοι λύκοι πάνω στην μουσική και το έργο μου. Αυτός είναι ο λόγος που το έργο μου είναι φιμωμένο τώρα, τουλάχιστον κατά τα οκτώ δέκατά του.

Όμως, εδώ και δυο χρόνια που το Mikis Radio πήρε την πρωτοβουλία να το απελευθερώσει οριστικά, έχω την ίδια αίσθηση τώρα, στα ενενήντα πέντε μου χρόνια με κείνη που είχα και στα δεκαεννέα μου χρόνια, που γιόρταζα με όλους τους Έλληνες την απελευθέρωση της πατρίδας μου.

Πρέπει να ξέρετε, ότι ο Συνθέτης μοιάζει με την μάνα που θέλει τα παιδιά της να είναι ελεύθερα και να χαίρονται το ήλιο και την δωρεά της ζωής και όχι να είναι φυλακισμένα, όπως γίνεται με τα έργα μου…

Νίκο, σε ευχαριστώ για το μεγάλο δώρο που μου πρόσφερες αποδεικνύοντας ότι τα έργα μου είναι ικανά να συγκινούν τους ανθρώπους ανεξάρτητα από σύνορα. Μέσα στους δύο πρώτους μήνες, ένα εκατομμύριο σαράντα χιλιάδες ακροατές, ένα τσουνάμι πραγματικό. Μέσα σε λίγες μέρες με ανακάλυψε και αγκάλιασε την μουσική μου ένα τεράστιο πλήθος.

Τους χαιρετώ όλους με αγάπη και χαίρομαι ιδιαίτερα που θα ακουστούν για πρώτη φορά αδικημένοι τραγουδιστές και αγαπημένοι μου κύκλοι τραγουδιών… Ο Πέτρος Πανδής ο δικός μου Καλογιάννης, ο δικός μου Πουλόπουλος, ο δικός μου Μητροπάνος, η Βερούτη, η Σίμου, ο Μωραΐτης, ξεχωριστοί κύκλοι όπως οι «Χαιρετισμοί» με την Γαλάνη η «Φαίδρα» με την Καγιαλόγλου και τον Πανδή, οι «Μπαλάντες» με τον Πέτρο και την Ζορμπαλά, το «Ραντάρ» με τον Νταλάρα, ο «Επιβάτης» με την Φαραντούρη, ο άγνωστος κύκλος «Ο Ήλιος και ο Χρόνος» που τον έγραψα στα 1967, στην απομόνωση της Μπουμπουλίνας πριν από πενήντα ένα χρόνια… Πενήντα ένα χρόνια περίμενε για να ακουστεί για πρώτη φορά.

Κι ακόμα, ο Θωμόπουλος, ο Ζωγράφος και ο Καλογιάννης στα άγνωστα «Γράμματα από την Γερμανία».

Τα «Πρόσωπα του Ήλιου» του ποιητή Διονύση Καρατζά.

Το «Μήπως ζούμε σε άλλη χώρα» του Μάνου Ελευθερίου με την Μαρία Δημητριάδη.

Το «Ασίκικο, Πουλάκη» με τον Βασίλη Λέκκα του ποιητή Μιχάλη Γκανά.

Η «Μνήμη της πέτρας» του ποιητή Μιχάλη Μπουρμπούλη με τον Θανάση Μωραϊτη.

Τα «18 Λιανοτράγουδα» με τον Νταλάρα, με την Βιτάλη και τόσους άλλους ερμηνευτές.

Η «Νύχτα Θανάτου» του Μάνου Ελευθερίου με τον Αντώνη Καλογιάννη.

Ο καταπληκτικός Μπιθικώτσης στον «Οκτώβρη 78» των Λειβαδίτη, Παπαδόπουλου, Χριστοδούλου.

Η «Συνάντηση» του Λευτέρη Παπαδόπουλου με τον Σταμάτη Κόκοτα.

Η «Ερημιά» του Λευτέρη Παπαδόπουλου με την Μαρία Φαραντούρη και τον Μανώλη Μητσιά σε ενορχήστρωση Σταύρου Ξαρχάκου.

Η «Πολιτεία Γ΄» της Λίνας Νικολακοπούλου και του Μάνου Ελευθερίου με τον Μανώλη Μητσιά και την Δήμητρα Γαλάνη, τα «Επιφάνια Αβέρωφ» με τον Αντώνη Καλογιάννη.

Η ‘’Πολιτεία Δ΄’ με τον Πέτρο Γαϊτάνο, ο κύκλος «Μια Θάλασσα γεμάτη μουσική» σε ποίηση Δήμητρας Μαντά που κυκλοφόρησε στο Παρίσι πριν από 25 χρόνια από την εκπληκτική Ιονάτος και τρεις κορυφαίους Γάλλους με επικεφαλής τον Christian Boissel, μια δουλειά που έμεινε άγνωστη στην Ελλάδα.

Σταματώ εδώ, δεν τα θυμάμαι όλα, όλα τα φυλακισμένα έργα που τώρα πετάνε ψηλά, ελεύθερα και άπιαστα από όλους αυτούς που τα φίμωσαν για όλα αυτά τα χρόνια. Μου φτάνει που με γνωρίζουν οι απλοί πολίτες μαζί με τα βουνά, τους βράχους, τα νησιά και τις θάλασσες της πατρίδας μου. Τώρα που το έργο μου διασχίζει τους αιθέρες όλου του κόσμου αλλά και της πατρίδας μου, είμαι επί τέλους κι εγώ ελεύθερος.
Γι’ αυτό στέλνω ένα μεγάλο «Ευχαριστώ».
Μίκης Θεοδωράκης 18 Φλεβάρη 2018

Το Κείμενο του Μίκη Θεοδωράκη για την δημιουργία του Mikis Radio

Mikis Radio – Personal

Mikis Radio | Mikis Theodorakis – Composer – Philosopher – Politician

 

 

Μίκης Θεοδωράκης: Στην Ανατολή.
Ποίηση: Μιχάλη Κακογιάννη, Γιάννη Καλαμίτση, Μίκη Θεοδωράκη, Κώστα Στυλιάτη.
Έτος σύνθεσης 1973. Ερμηνεύει ο Στέλιος Καζαντζίδης. Φωνητικά: Χάρης Αλεξίου.
Μπουζούκι: Λάκης Καρνέζης, Χρήστος Νικολόπουλος.
Λαϊκή Ορχήστρα υπό την διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη.

ΤΑ ΠΑΤΡΟΠΑΡΑΔΟΤΑ
ΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΙΑ ΟΡΘΑΝΟΙΧΤΑ
ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ
ΜΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΒΕΡΝΑ
ΑΣΤΑΤΟ ΠΟΥΛΙ
ΚΑΙ ΔΕ ΜΙΛΗΣΕ ΚΑΝΕΙΣ
ΑΠΟΝΕΣ ΕΞΟΥΣΙΕΣ
Μ’ ΕΝΑ ΚΑΡΑΒΙ ΟΝΕΙΡΑ
ΦΩΤΙΕΣ ΦΩΤΙΕΣ
ΔΕΚΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ
ΒΟΥΝΑ ΣΑΣ ΧΑΙΡΕΤΩ

 

1. ΤΑ ΠΑΤΡΟΠΑΡΑΔΟΤΑ
Μιχάλη Κακογιάννη

Βάρα πενιά να τιναχτούν
τα λόγια από τα στήθια
να γίνουν
τα σημερινά τραγούδια
παραμύθια.

Και τα πατροπαράδοτα
να γίνουν παραμύθια
και τα πατροπαράδοτα
να γίνουν πάλι αλήθεια.

 

2. ΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ ΑΝΟΙΧΤΑ
Μιχάλη Κακογιάννη

Ποιός είν’ αυτός
που τριγυρνά
τις νύχτες στα στενά
και που στο χέρι του κρατεί
‘βαγγέλιο και σπαθί

Τα παραθύρια ορθάνοιχτα
προσμένουν τα μεσάνοιχτα
το παλληκάρι να φανεί
να μάθουν τ’ όνομά του

Αη-Γιώργη
άλλοι τον είπανε
κι άλλοι Θανάση Διάκο
κι άλλοι παιδί πως ήτανε
των είκοσι και κάτω

Τα παραθύρια ορθάνοιχτα
προσμένουν τα μεσάνοιχτα
το παλληκάρι να φανεί
να μάθουν τ’ όνομά του

 

3. ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΗ
Μίκη Θεοδωράκη

Στην ανατολή – στην ανατολή
στην ανατολή γλυκοκελαηδεί
Στην ανατολή γλυκοκελαηδεί
αχ το αηδονάκι, γλυκοκελαηδεί

Και μου λέει – και μου λέει με πικρό καημό
Και μου λέει – και μου λέει κάποιο μυστικό
Και μου λέει – και μου λέει με πικρό καημό
Και μου λέει – και μου λέει κάποιο μυστικό

Στην ανατολή – στην ανατολή
στην ανατολή μελαχρινό παιδί
Στην ανατολή μελαχρινό παιδί
δε μπορεί να κλάψει κι όλο τραγουδεί

Και μου λέει – και μου λέει με πικρό καημό
Και μου λέει – και μου λέει κάποιο μυστικό
Και μου λέει – και μου λέει με πικρό καημό
Και μου λέει – και μου λέει κάποιο μυστικό

Στην ανατολή – στην ανατολή
στην ανατολή ο γιός του Θοδωρή
Στην ανατολή ο γιός του Θοδωρή
την πόρτα μου ανοίγει κι είναι Κυριακή

Και μου λέει – και μου λέει με πικρό καημό
Και μου λέει – και μου λέει κάποιο μυστικό
Και μου λέει – και μου λέει με πικρό καημό
Και μου λέει – και μου λέει κάποιο μυστικό

Στην ανατολή – στην ανατολή
στην ανατολή κάνε μια ευχή
Στην ανατολή κάνε μια ευχή
το χελιδονάκι ήρθε στην αυλή

Και μου λέει – και μου λέει με πικρό καημό
Και μου λέει – και μου λέει κάποιο μυστικό
Και μου λέει – και μου λέει με πικρό καημό
Και μου λέει – και μου λέει κάποιο μυστικό

 

4. ΜΕΣ ΣΤΗΝ ΤΑΒΕΡΝΑ
Μίκη Θεοδωράκη

Μες στην ταβέρνα
τώρα κάθεσαι και δε μιλάς
μες στην καρδιά σου
στάλες-στάλες πέφτει ο σεβντάς
θυμάσαι τότε που πετούσες
με πλατιά φτερά
τώρα ο καθένας τη ζωή σου
την κλωτσοβολά.

Βγάλε πάλι την ψυχή σου
στο σεργιάνι μες στις γειτονιές
να γιομίσει η ζωή σου
γλυκές φωνές και με πασχαλιές.

Ήσουν ωραίος
σαν περνούσες μες στις γειτονιές
στα παραθύρια
σιγολιώναν χίλιες δυο καρδιές
μες στην καρδιά σου
κουβαλούσες όλες τις καρδιές
στα όνειρά σου
τ’ αηδονάκια χτίζανε φωλιές.

 

5. ΑΣΤΑΤΟ ΠΟΥΛΙ
Μίκη Θεοδωράκη

Ήρθες στο όνειρο μου
άστατο πουλί.
Μέσα στο σκοτάδι
η ανατολή.

Σ’ άπλωσα το χέρι
μου ‘πες δεν μπορώ.
Θέλω να πετάξω
σ’ άλλον ουρανό.

Έφυγαν τα χρόνια
έφυγες κι εσύ.
Γύρω μου σκοτάδι
Και ψιλή βροχή.

Τη δικιά μου αγάπη
δεν την εκτιμάς.
Στα ψηλά μπαλκόνια
πρόθυμα πετάς.

Μου ‘βαλες μαχαίρι
μέσα στην καρδιά.
Μα η δικιά μου η αγάπη
πάντα σε ζητά.

Κοίτα με στα μάτια
φίλα με γλυκά
κι άσε την καρδιά σου
να μου τραγουδά.

 

6. ΚΑΙ ΔΕΝ ΜΙΛΗΣΕ ΚΑΝΕΙΣ
Γιάννη Καλαμίτση

Είχαμ’ αναμμένα φώτα
και γλεντούσαμε,
είχαμ’ ανοιχτή την πόρτα
και γελούσαμε.

Tο τραπέζι ήταν στρωμένο
με το πιάτο σου,
όταν ήρθε το σταλμένο
το μαντάτο σου.

Και δε μίλησε κανείς.
Tέτοιες ώρες τι να πεις;

Κάποιοι τρέξανε στην πόρτα
και την κλείσανε
κι άλλοι σβήσανε τα φώτα
και δακρύσανε.

Ένας πως θα πάει να μάθει
μας ψιθύρισε,
κι έφυγε για να ξανάρθει,
μα δε γύρισε.

Και δε μίλησε κανείς.
Tέτοιες ώρες τι να πεις;

 

7. ΤΑ ΠΑΤΡΟΠΑΡΑΔΟΤΑ (Β)
Μιχάλη Κακογιάννη

Βάρα πενιά να τιναχτούν
τα λόγια από τα στήθια
να γίνουν
τα σημερινά τραγούδια
παραμύθια.

 

8. ΑΠΟΝΕΣ ΕΞΟΥΣΙΕΣ
Μιχάλη Κακογιάννη

Μια νύχτα
που βουλιάζανε
τα σπίτια μες στο χιόνι
καρδούλα μου
στον κάτω δρόμο του χωριού
καρδούλα μου
σκοτώσαν τον Αντώνη
Αντώνη μου

Μάνα σε ξεκληρίσανε
άπονες εξουσίες
ψυχή δε σου αφήσανε
μόνο φωτογραφίες

Ο ένας γιος της
μπάρκαρε
κρυφά από τη Μεθώνη
καρδούλα μου
τον άλλο τον συλλάβανε
καρδούλα μου
γιατί ήταν γιος του Αντώνη
Αντώνη μου

Μάνα σε ξεκληρίσανε
άπονες εξουσίες
ψυχή δε σου αφήσανε
μόνο φωτογραφίες

9. Μ’ ΕΝΑ ΚΑΡΑΒΙ ΟΝΕΙΡΑ
Κωσταντίνου Στυλιάτη

Μ’ ένα καράβι όνειρα
κι ένα παλιό σακάκι
με τους καημούς μου συντροφιά
ξεκίνησα βραδάκι.

Κόσμε κι αν δεν μας χώρεσες
γι’ άλλον θα πάω να ψάξω
κι αν δεν τον βρω δεν νοιάζομαι
καινούργιο εγώ θα φτιάξω.

Στ’ αμπάρι κρύβω τ’ όνειρο
σημαία το σακάκι
πιάστε παιδιά το πόστο σας
σηκώνει βοριαδάκι.

 

10. ΦΩΤΙΕΣ – ΦΩΤΙΕΣ
Μίκη Θεοδωράκη

Φωτιές φωτιές
μες στα φύλλα της καρδιάς
πονάς πονάς κανακάρη μου.
Φωτιές φωτιές γιατί ξέρεις να μιλάς
πονάς πονάς παλικάρι μου.

Σε πηγαίνουν για ταξίδι
το καράβι βούλιαξε
σε πηγαίνουν στα πελάγη
κι η θάλασσα μαράθηκε.

Ήσουν ήλιος ήσουν μέρα
ήσουν γλυκοχάραμα
τώρα τά ‘σκιασ’ η φοβέρα
και τ’ άσπρο μαύρο γίνηκε.

Τα πουλάκια με ρωτούνε
τι να δω και τι να πω
μόνο συ παιδί μου ξέρεις
της καρδιάς μου τον καημό.

 

11. ΔΕΚΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ
Μίκη Θεοδωράκη

Δέκα παλικάρια
από την Αθήνα πάνε, βάρκα γιαλό
πάνε για του ήλιου τα μέρη, βάρκα έι γιαλό.

Ξεκινήσανε
με την αυγούλα, βάρκα γιαλό
αρμενίσανε στο γαλανό νερό, βάρκα έι γιαλό.

Μάυρα μάτια,
μαύρα φρύδια και στα χείλη, βάρκα γιαλό
και στα χείλη τους λουλούδια, βάρκα έι γιαλό.

Κεραυνοί
τώρα τους ζώνουν και μια σπάθα, βάρκα γιαλό
και μια σπάθα τους θερίζει, βάρκα έι γιαλό.

Τραγουδούσαν
και γελούσαν δέκα ήταν, βάρκα γιαλό
δέκα ήταν οι λεβέντες, βάρκα έι γιαλό.

Με τα τανκς
τώρα τους ζώνουν και μια κάννη, βάρκα γιαλό
και μια κάννη τους θερίζει, βάρκα έι γιαλό.

 

12. ΒΟΥΝΑ ΣΑΣ ΧΑΙΡΕΤΩ
Μίκη Θεοδωράκη

Βουνά, βουνά σας χαιρετώ φεύγω για μακριά
για ταξίδι μεγάλο δίχως πηγαιμό
δίχως γυρισμό.

Βουνά, βουνά σας χαιρετώ
φεύγω για μακριά.
Δεν κιότεψα, δεν λύγισα
και τη ζωή αψήφησα.

Μονάχα μια καρδιά πονώ
μόνο μια καρδιά αυτή μόνο θα νιώσει
το σκληρό καημό απ’ το χωρισμό
μονάχα μια καρδιά πονώ
μόνο μια καρδιά.

Μίκης Θεοδωράκης: Κατάσταση Πολιορκίας 1967 ’68 Σε ποίηση Ρένας Χατζηδάκη.
Ηχογράφηση: 1969 από το Roundhouse του Λονδίνου.
Μαρία Φαραντούρη, Αντώνης Καλογιάννης.
Ενορχήστρωση: Γιάννης Μαρκόπουλος. Διεύθυνση Ορχήστρας: Εύδωρος Δημητρίου.

Ι. (Καθώς το παιδί )

Καθώς το παιδί, που σημαδεύεται απ’ την πρώτη γνώση της μοναξιάς,
ο καιρός κι η απαντοχή θα κάνουνε συντρίμμια την καρδιά μου
και θα ‘χω χάσει για πάντα τους δρόμους, τους δρόμους μου,
σα θα μ’ αφήσουνε να βγω από δω.
Θα γυρίζω γυρεύοντάς σε παντού,
στα ισοπεδωμένα τοπία,
στα κομματάκια εκείνου του καθρέφτη,
στις σπαταλημένες ματιές,
να βρω ξανά το πρόσωπό σου,την καρδιά μου γυρεύοντας

και θα μιλώ και θα μιλώ τη γλώσσα,
που ήταν κάποτε δική μας,
που ήταν κάποτε το μόνο δικό μας που μας είχε απομείνει
μέσα στους ίσκιους των νεκρών χρωμάτων
των νεκρών εικόνων
όταν οι νύχτες μας ήταν απλά επεισόδια
της μεγάλης νύχτας που άρχισε πριν -πόσον καιρό;

Πώς να μετρήσω τον καιρό εδώ μέσα,
τις σεληνιακές σου διαλείψεις,
τ’ αστρικά σου πηδήματα.
Πώς να μετρήσω την πορεία μου τεθλασμένη,
την απρόβλεπτη τροχιά της απουσίας σου,
μέσα σε τούτο το αμείλικτο διαστημόπλοιο,
μες στην καρδιά της πόλης που ήταν κάποτε δική μου
και τώρα την διαγουμίζουνε τα τανκς;

Εφτάπυλο το χάος,
στεγανό πολιορκημένο μέσα κι έξω από το φόβο με τα χίλια πρόσωπα.
Οι φωνέςτων ανιάτων κοπάζουν κάθε αράδυ στις πεντέμισι.
Οι σειρήνες λεηλατούν κάθε βράδυ τη σιωπή.
Οι κοιμισμένοι κάθε βράδυ ανεξιχνίαστοι νεκροί.
Και πάλι, πάντα πού είναι τα χέρια σου;
Η φωνή σου πού;
Θ’ αντέξουν και απόψε τα τοιχώματα; Ή θα χιμήξει το σκοτάδι;
Πώς να μετρήσω;

Καθώς η πρώτη γνώση της μοναξιάς
που σημαδεύει -έφηβο κιόλας το παιδί
η απουσία σου καρφώθηκε μαχαίρι κατακόρυφο στο χωροχρόνο μου
άνοιξε από παντού ξετρελαμένα στόματα
η ασχήμια, που ενεδρεύει να με κατααροχθίσει,
ο πληγωμένος χρόνος σπαρταράει,
μ’ αφύσικα τινάγματα
η μελλοθάνατη ειμ’ εγώ
Και γύρω μου παντού,
καταμεσίς κατάστηθα,
στο χάος, στην καρδιά μου,
αιμόσυρτες οι τροχιές
από την αθωότητα στο φόνο,
κι απ’ το φόνο στην τύψη,
στο μοιρολόι κι από κει στον άλλο φόνο.

Να σου τραγουδήσω;

Μα κι η φωνή μου, π’ αγαπούσες, μαχαιρωμένη.
Φύκια των ουρανών μες την αγρύπνια
τα μαλλιά μου, π’ αγαπούσες,
τα χέρια μου πλοκάμια απελπισμένα
κι όπου κι αν ψάξω δε σε βρίσκω πια.
Τετράγωνα κομμάτια σκοταδιού πίσω απ’ τα σίδερα.
Η ρωμιοσύνη προδομένη, προδοσιά μαχαίρι στην καρδιά.
Το πληγωμένο φως μετά τις δέκα,
οι θόρυβοι ανεξήγητοι, οι ανάσες.
Η δίχως νόημα θυσία,
η πολιορκία, η απουσία
το τσιγάρο του φρουρού.

Και θα μιλώ τούτη τη γλώσσα

«Πώς άλλαξε αυτό το παιδί, θα λένε οι άλλοι,
κοιτώντας με με το μοναδικό μάτι του τουρίστα Κύκλωπα
ζητώντας να τους μιλήσω για ήρωες
κοιμώντας, οι άλλοι, τις δαιδαλικές νύχτες,
που θα ουρλιάζει από παντού η προδοσία,
σκεπάζοντας τα τανκς, τα αεροπλάνα,
το φόβο, το βήμα του φρουρού,
τις νύχτες χωρίς εσένα
που θα ουρλιάζει η προδοσία από παντού
που θα ουρλιάζουνε τα συντρίμμια της καρδιάς μου,
τα συντρίμμια σαν τα παιδιά της Ζηνοβίας,
απ’ τα πέρατα της γης και της απόγνωσης.
Γιατί και σένα θα σ’ έχω χάσει
στο κινούμενο σκοτάδι όπως κι εμένα,
όπως και τον αγώνα,
που θα ‘ταν δύσκολος, αλλά ωραίος
κι ήρθε να γίνει σαπισμένο σταφύλι,

Χωρίς εσένα, πώς;

Σαν την πρώτη μοναξιά,
που η γνώση της χαράζει για πάντα το παιδί το σώμα μου θα διαλυθεί
τα κύτταρά μου ένα προς ένα θ’ αποσυνδεθούν,
πάνω σε τούτο το κρεβάτι του Προκρούστη, τον καιρό, το σώμα μου ηλιακή κηλίδα, θα εκραγεί,
γράφοντας τ’ όνομά σου σ’ όλους τους ουρανούς,
τα κύτταρά μου, ένα προς ένα θα κινήσουν να μπολιάσουν τους ανθρώπους
με την ηλικία της οδύνης, με το μαβί καπνό του δειλινού πίσω από τα σίδερα.
Θα στείλω τα όνειρά μου να ταράξουν το νοικοκυρεμένο ύπνο τους.
Θα στείλω το φόβο να φωλιάσει στις ανύποπτες καρδιές τους,
κι όταν θα ‘ρθει η υπάλληλος για καταμέτρηση
«δραπέτευσε», θα πουν οι άλλοι, παρεξηγώντας τον θάνατό μου.

Και μόνο εσύ θα ξέρεις μόνο εσύ θα θυμάσαι τα χέρια μου,
το θολό παράπονο του σκυλιού έξω από τη φυλακή,
τις κραυγές των παιδιών πάνω στην ταράτσα
την απόγνωση του κινέζικου πορτρέτου,
τα ελληνικά αινίγματα
-τι είν’ αυτό που ανεσαίνει με τα πόδια, και το κατεβάζουνε με κουσέρτα –
και μόνο εσύ θα ξέρεις πώς,
πού χάθηκε το κορμί μου,
τι έγιν’η φωνή μου,
τι η αγρύπνια μου,
τι ήχους έχει ο φόβος
κι η απόγνωση τι πρόσωπα.
«Θεέ μου και τι να γίνηκαν του κόσμου οι αντρειωμένοι;»

Μονάχα εσύ θα ξέρεις
εγώ θα μιλώ τούτη τη γλώσσα.

ΙΙ. (Μακριά, πολύ μακριά)

Μακριά, πολύ μακριά,
ακούγεται η ζωή,

ψηλά πολύ ψηλά λάμπουν τα φώτα
-ίσως- τα φώτα, που μας έκλεψαν
της πολιτείας που μας έκλεψαν
κι η θύμηση απ’ το τελευταίο λιόγερμα
και τα βουνά, γύρω δικά μας.

Μακριά πολύ μακριά υπάρχεις.
Πρέπει να υπάρχεις,

Σα να μπορώ ν’ αφουγκραστώ το γέλιο σου,
ξανθό, πίσω απ’ τους λεκιασμένους τοίχους.
Κάποτε όλα θα μαθευτούνε
που θ’ αναλιώσει το παγωμένο κέντρο της μνήμης
-τώρα, παντού, «η κατάθεσή μου, να θυμάμαι τι είπα στην κατάθεσή μου» –
και θα ξανάρθουνε τα χρώματα
ίσως κάποτε που θ’ ανοιχτούν οι πόρτες των τάφων,
των σπιτιών, των φυλακών, των νόμων,
να λογαριάσουμε τους νεκρούς μας,
να μοιραστούμε τα καινούργια μας τραγούδια.
Κάποτε θα μάθεις κι εσύ τα υπόλοιπα
θα θυμηθείς και εσύ

μακριά, πολύ μακριά, είσαι η ζωή,
θα είσαι μακριά
τότε εγώ δε θα υπάρχω.

III. (Χρόνος παραμορφώθηκε)

Χρόνος παραμορφώθηκε,
Τα χρόνια που έρχονται παραμορφώθηκαν.
Ξέρεις πού θα με βρεις,
Εγώ ο Φόβος.
Εγώ ο θάνατος.
Εγώ η μνήμη, ανήμερη.
Εγώ η θύμηση της τρυφεράδας του χεριού σου,
εγώ ο καημός της χαλασμένης μας ζωής.

Θα πολιορκώ το «κοίταζε τη δουλειά σου» με τη αγωνία μου.
Θα θρυμματίζω τον ύπνο τους μ’ άσεμνα, φρικιαστικά βεγγελικά.
Σφαίρες αμέτρητες θα πέφτουν στους αδιάφορους διαβάτες,
ώσπου ν’ αρχίσουν να σφαδάζουν
ώσπου ν’ αρχίσουν ν’ αναρωτιούνται.
Εμένα δε θα μπορούν να με σκοτώσουν.
Όμως θαρρώ, οι μόνοι που -ίσως -καταλάβουν θα ναι τα παιδιά,
πλούσια απ’ την κληρονομιά μας
πρώτη φορά, τα παιδιά
σκληρά στη μνήμη, σκληρά σε μας,
θα διαβάσουν ίσως έγκαιρα
τ’ αδέξια μηνύματα των προτελευταίων ναυαγών
διορθώνοντας τα λάθη,
σβήνοντας τα ψέματα,
ονοματίζοντας σωστά, χωρίς ρομαντισμούς τα παιδιά,
χωρίς αναγραμματισμούς ηλικίας
σημαδεμένα από την αστραπή
τη γνώση της μοναξιάς της δύναμης
που σε μας άργησε τόσο πολύ να ‘ρθει.

Κι αν τώρα σε γυρεύω απελπισμένα
στα πελώρια κύματα της αγρύπνιας μου
κι αν τώρα κάθε που αναδαίνω
βγαίνει τ’ όνομά σου
όταν θ’ αρχίσω να γυρίζω στους σκοτεινούς δρόμους του κόσμου,
με μόνο μια χούφτα φεγγαρόπετρες να μ’ οδηγούν
τυφλώνοντας τον κόσμο με τις λάμψεις του τρελού γέλιου σου,
της καλόγριας που κρατούσε τα κλειδιά,
κουφαίνοντας τον κόσμο με τους ήχους της ταράτσας,
με τις κραυγές αυτών που βασανίστηκαν κι αυτών που βασανίζουν
τραντάζοντας τον κόσμο με τη γλώσσα τούτη του θανάτου
ίσως τότε θα ‘χεις βρει το δρόμο στο δικό σου το λαβύρινθο
ίσως εσύ τότε θα στέκεσαι περήφανο δεντρί,
στο σταυροδρόμι του κόσμου,
μ’ όλους τους ποταμούς να φτάνουν μυστικά στις ρίζες σου,
ίσως τότε τα παιδιά σου,
μαζί μ’ όλα τα παιδιά,
να προλάαουν τον καιρό και τη ζωή
μια στιγμή πριν απ’ το χάος.

Και πια δε θα ‘χει μείνει τίποτ’ από μένα
ούτε η τύψη που έμελλε να γίνω
ούτε το άγγιγμά μου στο χέρι σου
ούτε το πιο δικό μου, η γλώσσα μου,
μα θα ‘χω διαλυθεί σ’ όλους τους ποταμούς του κόσμου
θα ‘χω γράψει τ’ όνομά σου, που φοβόμουνα,
ως την άλλη όχθη
και το κορμί μου -ίσως- νεκρό
μα πάλi ακέραιο θ’ αναπαύεται
με γύρω του τη θύμησή σου
και τη λιόλουστη ζωή.

Ποίηση: Ρένας Χατζηδάκη (ψευδώνυμο: Μαρίνα)

Σύνθεση: 1968, Βραχάτι.

Ηχογραφήσεις:

1970, Μαρία Φαραντούρη – Αντώνης Καλογιάν¬νης, ενορχήστρωση Γιάννη Μαρκόπουλου, Polydor

1979, Arja Saijonmaa, Scandia.

1996, Μαρία Φαραντούρη. Κώστας Θωμαΐδης, ζωντανή ηχογράφηση στην ALTER OPER της Φρανκφούρτης, υπό τη διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη. Ενορχήστρωση Μπάμπη Κανά. Intuition Records 1998

Πνευματικό Εμβατήριο
Μίκης Θεοδωράκης – Άγγελος Σικελιανός
Σύνθεση: Φεβρουάριος 1969, Ζάτουνα.
Ηχογράφηση: 1970. Albert Hall Λονδίνο,
Μαρία Φαραντούρη, Αντώνης Καλογιάννης. Γιάννης Θεοχάρης,
London Symphony Orchestra, Χορωδία της New Opera London,
Ανδρική χορωδία Ουαλλών ανθρακωρύχων,
Διεύθυνση Μίκης Θεοδωράκης, Polydor (France) και Etema (DDR)

Πνευματικό εμβατήριο

Σαν έριξα και το στερνό δαυλί στο φωτογώνι
(δαυλί της ζωής μου της κλεισμένης μες στο χρόνο)
στο φωτογώνι της καινούργιας Λευτεριάς Σου Ελλάδα,

μου αναλαμπάδιασε άξαφνα η ψυχή, σα να ’ταν
όλο χαλκός το διάστημα, ή ως να ’χα
τ’ άγιο κελί του Ηράκλειτου τριγύρα μου
όπου χρόνια,
για την Αιωνιότη εχάλκευε τους λογισμούς του
και τους κρεμνούσε ως άρματα
στης Έφεσος το Ναό·
γιγάντιες σκέψες
σα νέφη πύρινα ή νησιά πορφυρωμένα
σε μυθικόν ηλιοβασίλεμα
άναβαν στο νου μου,
τι όλη μου καίγονταν μονομιά η ζωή
στην έγνια της καινούργιας Λευτεριάς σου Ελλάδα!

Γι’ αυτό δεν είπα:
Τούτο είναι το φως της νεκρικής πυράς μου.
Δαυλός της Ιστορίας Σου, έκραξα, είμαι,
και να, ας καεί σα δάδα το έρμο μου κουφάρι,
καταβολάδα του Εμπυραίου,
με την δάδα τούτην,
ορθός πορεύοντας ως με την ύστερη ώρα,
όλες να φέξουν τέλος, τις γωνιές της Οικουμένης
ν’ ανοίξω δρόμο στην ψυχή, στο πνέμμα, στο κορμί Σου, Ελλάδα!

Είπα κι εβάδισα
κρατώντας τ’ αναμμένο μου συκώτι
στο Καύκασό Σου
και το κάθε πάτημά μου
ήταν το πρώτο, κι ήταν, θάρρευα, το τελευταίο
τι το γυμνό μου πόδι επάτει μέσα στα αίματά Σου
τι το γυμνό μου πόδι εσκόνταβε στα πτώματά Σου
γιατί το σώμα, η όψη μου, όλο μου το πνέμμα
καθρεφτιζόταν σα σε λίμνη, μέσα στα αίματά Σου.

Εκεί, σε τέτοιον άλικο καθρέφτη, Ελλάδα,
καθρέφτη απύθμενο, καθρέφτη της αβύσσου
της Λευτεριάς Σου και της δίψας Σου, είδα τον εαυτό μου
βαρύ από κοκκινόχωμα πηλό πλασμένο,
καινούργιο Αδάμ της πιο καινούριας πλάσης
όπου να πλάσουμε για Σένα μέλλει, Ελλάδα!

Κ’ είπα:
Το ξέρω, ναι, το ξέρω, που κ’ οι θεοί Σου
οι Ολύμπιοι, χθόνιο τώρα γίνανε θεμέλιο,
γιατί τους θάψαμε βαθιά-βαθιά να μην τους βρουν οι ξένοι.
Και το θεμέλιο διπλοστέριωσε, κι ετριπλοστέριωσε όλο,
μ’ όσα οι οχτροί μας κόκαλα σωριάσανε από πάνω.
Κι ακόμη ξέρω, πως για τις σπονδές και το τάμα
του νέου Ναού π’ ονειρευτήκαμε για Σένα Ελλάδα,
μέρες και νύχτες, τόσα αδέλφια σφάχτηκαν ανάμεσό τους
όσα δε σφάχτηκαν αρνιά ποτέ για Πάσχα!

Μοίρα· κ’ η μοίρα Σου ως τα τρίσβαθα δική μου!
Κι απ’ την Αγάπη, απ’ τη μεγάλη δημιουργόν Αγάπη,
να που η ψυχή μου εσκλήρυνεν, εσκλήρυνε και μπαίνει
ακέρια πια μέσα στη λάσπη και μες στο αίμα Σου να πλάσει
τη νέα καρδιά που χρειάζεται στο νιο Σου αγώνα Ελλάδα!
Τη νέα καρδιά που κιόλας έκλεισα μέσα στα στήθη,
και κράζω σήμερα μ’ αυτή προς τους Συντρόφους όλους:

«Ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα,
ομπρός βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από τον κόσμο!
Tι ιδέτε, εκόλλησεν η ρόδα του βαθιά στη λάσπη,
κι ά, ιδέτε, χώθηκε τ’ αξόνι του βαθιά μες στο αίμα!
Ομπρός παιδιά, και δε βολεί μονάχος του ν’ ανέβει ο ήλιος,
σπρώχτε με γόνα και με στήθος, να τον βγάλουμε απ’ τη λάσπη,
σπρώχτε με στήθος και με γόνα, να τον βγάλουμε απ’ το γαίμα.
Δέστε, ακουμπάμε απάνω του ομοαίματοι αδερφοί του!
Ομπρός, αδέρφια, και μας έζωσε με τη φωτιά του
ομπρός, ομπρός κ’ η φλόγα του μας τύλιξε, αδερφοί μου!»

«Ομπρός, οι δημιουργοί… Την αχθοφόρα ορμή Σας
στυλώστε με κεφάλια και με πόδια, μη βουλιάξει ο ήλιος!
Βοηθάτε με και μένανε αδερφοί, να μη βουλιάξω αντάμα!
Τι πια είν’ απάνω μου και μέσα μου και γύρα
τι πια γυρίζω σ’ έναν άγιον ίλιγγο μαζί του!
Χίλια καπούλια ταύροι τού κρατάν τη βάση
δικέφαλος αητός κι απάνω μου τινάζει
τις φτέρουγές του και βογγάει ο σάλαγός του
στην κεφαλή μου πλάι και μέσα στη ψυχή μου
και το μακρά και το σιμά για με πια είν’ ένα!
Πρωτάκουστες, βαριές με ζώνουν Αρμονίες! Ομπρός συντρόφοι
βοηθάτε να σηκωθεί, να γίνει ο ήλιος Πνέμμα!

Σιμώνει ο νέος ο Λόγος π’ όλα θα τα βάψει
στη νέα του φλόγα, νου και σώμα, ατόφιο ατσάλι.
Η γη μας αρκετά λιπάστηκε από σάρκα ανθρώπου!
Παχιά και καρπερά, να μην αφήσουμε τα χώματά μας
να ξεραθούν απ’ το βαθύ τούτο λουτρό του αιμάτου
πιο πλούσιο, πιο βαθύ κι απ’ όποιο πρωτοβρόχι!
Αύριο να βγει ο καθένας μας με δώδεκα ζευγάρια βόδια,
τη γην αυτή να οργώσει την αιματοποτισμένη.
Ν’ ανθίσει η δάφνη απάνω της και δέντρο της ζωής να γένει,
και η Άμπελό μας ν’ απλωθεί ως τα πέρατα της Οικουμένης.

Ομπρός, παιδιά, και δε βολεί μονάχος του ν’ ανέβει ο ήλιος.
Σπρώχτε με γόνα και με στήθος, να τον βγάλουμε απ’ τη λάσπη,
σπρώχτε με στήθος και με γόνα, να τον βγάλουμε απ’ το γαίμα,
σπρώχτε με χέρια και κεφάλια, για ν’ αστράψει ο ήλιος Πνέμμα!»

Έτσι σαν έριξα και το στερνό δαυλί στο φωτογώνι
(δαυλί της ζωής μου της κλεισμένης μες στο χρόνο)
στο φωτογόνι της καινούριας λευτεριάς Σου, Ελλάδα,

αναψυχώθηκε άξαφνα τρανή η κραυγή μου, ως να ’ταν
όλο χαλκός το διάστημα, ή ως να ’χα
τ’ άγιο κελί του Ηράκλειτου τριγύρα μου, όπου, χρόνια
για την Αιωνιότη εχάλκευε τους στοχασμούς του
και τους κρεμνούσε ως άρματα
στης Έφεσος το ναό, ως σας έκραζα, συντρόφοι!

Μίκης Θεοδωράκης: Επιφάνια Αβέρωφ. Σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη. 1968 Φυλακές Αβέρωφ. Ηχογράφηση της συναυλίας στο Παρίσι το 1970 Palais de Chaillot.
Αντώνης Καλογιάννης, Εθνική χορωδία Γαλλίας διεύθυνση του Jacques Grimbert.
Αφηγητής: Yves Montand. Λαϊκή Ορχήστρα – διεύθυνση  Μίκης Θεοδωράκης.
Bass: Γιάννης Πετροπουλάκης, Bouzouki: Αντρέας Μιχαλάκης, Μάριος Βλατάκης,
Guitar: Νικόλαος Μανιάτης, Νικόλαος Μωραΐτης, Percussion: Gérard Berlioz, Piano: Γιάννης Διδίλης

Τ’ ανθισμένο πέλαγο και τα βουνά
στη χάση του φεγγαριού η μεγάλη πέτρα
κοντά στις αραποσυκιές και τ’ ασφοδίλια
το σταμνί που δεν ήθελε να στερέψει
στο τέλος της μέρας και το κλειστό κρεβάτι
κοντά στα κυπαρίσσια και τα μαλλιά σου
χρυσά τ’ άστρα του Κύκνου
κι εκείνο τ’ άστρο ο Αλδεβαράν

Κράτησα τη ζωή μου
κράτησα τη ζωή μου ταξιδεύοντας
ανάμεσα σε κίτρινα δέντρα
κατά το πλάγιασμα της βροχής
σε σιωπηλές πλαγιές φορτωμένες
με τα φύλλα της οξιάς
καμιά φωτιά στη κορυφή του βραδιάζει

Κράτησα τη ζωή μου
στ’ αριστερό σου χέρι μια γραμμή
μια χαρακιά στο γόνατό σου τάχα να υπάρχουν στην άμμο
του περασμένου καλοκαιριού τάχα να μένουν
εκεί που φύσεξε ο βοριάς καθώς ακούω
γύρω στη παγωμένη λίμνη την ξένη φωνή
Τα πρόσωπα που βλέπω δε ρωτούν
μήτε η γυναίκα περπατώντας σκυφτή βυζαίνοντας το παιδί της

Ανεβαίνω τα βουνά μελανιασμένες λαγκαδιές
ο χιονισμένος κάμπος, ως πέρα ο χιονισμένος κάμπος
τίποτε δε ρωτούν μήτε ο καιρός κλειστός σε βουβά ερμοκλήσια
μήτε τα χέρια που απλώνουνται για να γυρέψουν, κι οι δρόμοι

Κράτησα τη ζωή μου ψιθυριστά
μέσα στην απέραντη σιωπή
δεν ξέρω πια να μιλήσω μήτε να συλλογιστώ
ψίθυροι σαν την ανάσα του κυπαρισσιού τη νύχτα εκείνη
σαν την ανθρώπινη φωνή της νυχτερινής θάλασσας στα χαλίκια σαν
την ανάμνηση της φωνή σου λέγοντας “ευτυχία”

Κλείνω τα μάτια γυρεύοντας το μυστικό συναπάντημα των νερών
κάτω απ’ τον πάγο το χαμογέλιο της θάλασσας τα κλειστά πηγάδια
ψηλαφώντας με τις δικές μου φλέβες
τις φλέβες εκείνες που μου ξεφεύγουν
εκεί που τελειώνουν τα νερολούλουδα
κι αυτός ο άνθρωπος
που βηματίζει τυφλός πάνω στο χιόνι της σιωπής

Κράτησα τη ζωή μου, μαζί του,
γυρεύοντας το νερό που σ’ αγγίζει
στάλες βαριές πάνω στα πράσινα φύλλα,
στο πρόσωπό σου μέσα στον άδειο κήπο,
στάλες στην ακίνητη δεξαμενή
βρίσκοντας ένα κύκνο νεκρό
μέσα στα κάτασπρα φτερά του
δέντρα ζωντανά και τα μάτια σου προσηλωμένα

Ο δρόμος αυτός δεν τελειώνει
δεν έχει αλλαγή, όσο γυρεύεις
να θυμηθείς τα παιδικά σου χρόνια,
εκείνους που έφυγαν εκείνους
που χάθηκαν μέσα στον ύπνο τους σε πελαγίσιους τάφους
όσο ζητάς τα σώματα που αγάπησες να σκύψουν
κάτω από τα σκληρά κλωνάρια
των πλατάνων εκεί που στάθηκε μια αχτίδα
του ήλιου γυμνωμένη και σκίρτησε ένας σκύλος
και φτεροκόπησε η καρδιά σου
ο δρόμος δεν έχει αλλαγή, κράτησα τη ζωή μου.

Το χιόνι και το νερό παγωμένο
στα πατήματα των αλόγων.

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ
Μίκη Θεοδωράκης –  Γιώργος Σεφέρης
Σύνθεση: Ιανουάριος του 1968 στις Φυλακές Αβέρωφ.
Ηχογράφηση: 1971, Παρίσι, Μαρία Φαραντούρη, Polydor

1. ΤΩΡΑ ΠΟΥ ΘΑ ΦΥΓΕΙΣ

Τώρα που θα φύγεις,
πάρε μαζί σου και το παιδί
που είδε το φως κάτω από εκείνο το πλατάνι

Μια μέρα π’ αντηχούσαν σάλπιγγες
κι έλαμπαν όπλα
και τ’ άλογα ιδρωμένα
σκύβανε ν’ αγγίξουν
την πράσινη επιφάνεια του νερού
Και τ’ άλογα ιδρωμένα
σκύβανε ν’ αγγίξουν
την πράσινη επιφάνεια του νερού
στην γούρνα με τα υγρά τους τα ρουθούνια

Οι ελιές με τις ρυτίδες των γονιών μας
τα βράχια με την γνώση των γονιών μας
και το αίμα τ’ αδερφού μας ζωντανό
στο χώμα

Ήταν μια γερή χαρά
μια πλούσια τάξη
για τις ψυχές που γνώριζαν την προσευχή τους

Τώρα που θα φύγεις,
τώρα που η μέρα της πληρωμής χαράζει
τώρα που κανείς δεν ξέρει
ποιον θα σκοτώσει
και πως θα τελειώσει
Πάρε μαζί σου το παιδί
που είδε το φως
κάτω απ’ τα φύλλα
τα φύλλα εκείνου του πλατάνου
και μάθε του να μελετά
τα δέντρα

2. ΣΤΟ ΣΤΗΘΟΣ ΜΟΥ Η ΠΛΗΓΗ

Στο στήθος μου η πληγή ανοίγει πάλι
όταν χαμηλώνουν τ’ άστρα
και συγγενέυουν με το κορμί μου

Όταν πέφτει σιγή
κάτω από τα πέλματα των ανθρώπων
αυτές οι πέτρες που βουλιάζουν
αυτές οι πέτρες που βουλιάζουν
μέσα στα χρόνια, μέσα στα χρόνια
ώσπου θα με παρασύρουν

Τη θάλασσα, τη θάλασσα
ποιος θα μπορέσει να την εξαντλήσει
βλέπω τα χέρια κάθε αυγή
να γνέφουν στον γύπα και στο γεράκι

Δεν μένει πάνω στον βράχο
που έγινε με τον πόνο δικός μου
βλέπω τα δέντρα που ανασαίνουν
τη μαύρη γαλήνη των πεθαμένων
και κοιτάω τα χαμόγελα
που δεν προχωρούν των αγαλμάτων

3. Ο ΥΠΝΟΣ ΣΕ ΤΥΛΙΞΕ

Ο ύπνος σε τύλιξε, ο ύπνος σε τύλιξε
με πράσινα φύλλα
ανάσαινες, με πράσινα φύλλα, ανάσαινες

Σαν ένα δέντρο, σαν ένα δέντρο
με πράσινα φύλλα, ανάσαινες
με πράσινα φύλλα, ανάσαινες

Μέσα στο ήσυχο φως
μέσα στην διάφανη πηγή
κοίταζα τη μορφή σου

Κλεισμένα βλέφαρα, κλεισμένα βλέφαρα
και τα ματόκλαδα σου, χαράζαν το νερό
και τα ματόκλαδα σου, χαράζαν το νερό

4. ΛΙΓΟ ΑΚΟΜΑ

Λίγο ακόμα θα ιδούμε, λίγο ακόμα θα ιδούμε
Τις αμυγδαλιές ν’ανθίζουν
τις αμυγδαλιές ν’ανθίζουν
τις αμυγδαλιές ν’ανθίζουν

Λίγο ακόμα θα ιδούμε, λίγο ακόμα θα ιδούμε
τα μάρμαρα να λάμπουν,
να λάμπουν στον ήλιο
κι η θάλασσα να κυματίζει

Λίγο ακόμα, να σηκωθούμε
Λίγο ψηλότερα-λίγο ψηλότερα-λίγο ψηλότερα
Λίγο ακόμα, να σηκωθούμε
Λίγο ψηλότερα-λίγο ψηλότερα-λίγο ψηλότερα

Μίκης Θεοδωράκης: Θαλασσινά Φεγγάρια. Έτος σύνθεσης 1967 Αθήνα. Ποίηση: Νίκος Γκάτσος. Συμμετέχουν: Βίκυ Μοσχολιού, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Μαρία Φαραντούρη. Λάκης Καρνέζης, Κώστας Παπαδόπουλος και Λαϊκή ορχήστρα υπό την διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη. Ο δίσκος κυκλοφόρησε την ίδια μέρα που επιβλήθηκε η δικτατορία. 21 Απριλίου 1967, και ένα μήνα μετά απαγορεύτηκε μαζί με όλο το έργο του Μίκη Θεοδωράκη.

 

ΣΗΜΕΡΑ ΒΡΑΔΙΑΣΕ ΝΩΡΙΣ
ΑΓΑΠΗ ΔΙΧΩΣ ΑΚΡΗ
ΦΕΡΤΕ ΜΟΥ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
ΝΥΧΤΑ ΔΙΧΩΣ ΑΚΡΗ
ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ
ΘΑ ΡΙΞΩ ΠΕΤΡΑ ΣΤΗ ΖΩΗ

1. ΘΑ ΡΙΞΩ ΠΕΤΡΑ ΣΤΗ ΖΩΗ
Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Βάρκα στην ξέρα μοναχή
κι η άγκυρα σπασμένη
τι να σου κάνει μια ψυχή
στον κόσμο απελπισμένη

Θα ρίξω πέτρα στη ζωή
θα βρω καινούργιο στόχο
κι αν πάλι τ’ όνειρο καεί
παράπονο θα το ‘χω

Άστρο θολό στην αμμουδιά
κι η νύχτα πικραμένη
τι να σου κάνει μια καρδιά
στον κόσμο προδομένη

2. ΚΟΙΜΗΣΟΥ ΠΑΛΙΚΑΡΙ
Βίκυ Μοσχολιού

Αγάπη δίχως άκρη
κι η θάλασσα πλατιά
και της καρδιάς το δάκρυ, ωωω
πικρή σταλαγματιά

Κοιμήσου παλικάρι
στο κύμα τ’ αρμυρό
θ’ αλλάξει το φεγγάρι, ωωω
κι εγώ, κι εγώ θα καρτερώ

Αστροφεγγιά του Μάρτη,
τ’ Απρίλη ξαστεριά
δε σου ’μελλε γλυκέ μου, ωωω
να ξαναδείς στεριά

Κοιμήσου παλικάρι
στο κύμα τ’ αρμυρό
θ’ αλλάξει το φεγγάρι, ωωω
κι εγώ, κι εγώ θα καρτερώ

3. ΦΕΡΤΕ ΜΟΥ ΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ
Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Φέρτε μου τη θάλασσα να τη προσκυνήσω,
φέρτε μου τον ήλιο της να προσευχηθώ.

Έθρεψα τα σπλάχνα σου, κύμα πελαγίσιο,
με χιλιάδες μνήματα μέσα στο βυθό.

Φέρτε μου τη θάλασσα να τη προσκυνήσω,
φέρτε μου τον ήλιο της να προσευχηθώ.

Φέρτε μου τη θάλασσα να τη τραγουδήσω,
φέρτε μου τον ήλιο της για να ζεσταθώ.

Οι νεκρές αγάπες μου δεν θα ΄ρθούνε πίσω,
βάλτε με στον κόρφο της ν’ αποκοιμηθώ.

Φέρτε μου τη θάλασσα να τη τραγουδήσω,
φέρτε μου τον ήλιο της για να ζεσταθώ.

Φέρτε μου τη θάλασσα να τη προσκυνήσω,
φέρτε μου τον ήλιο της να προσευχηθώ.

4. ΝΥΧΤΑ ΔΙΧΩΣ ΑΚΡΗ
Βίκυ Μοσχολιού

Μαχαίρι πάρε και θηλιά
κι αστραφτερό δοξάρι
και γίνε στην ακρογιαλιά
παρηγοριάς φεγγάρι

Βράχος η αγάπη και γκρεμός
κι η νύχτα δίχως άκρη
δικός μου ο αναστεναγμός
δικό μου και το δάκρυ

Αυτός ο δρόμος ο παλιός
σαν άστρο σε ομορφαίνει
μα της καρδιάς ο αργαλειός
πάντα καημούς θα υφαίνει

5. ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΩΝ ΑΣΤΡΩΝ
Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Βάλ’ το μαχαίρι σου στο θηκάρι
δε σου χρειάζεται τώρα πια
πήρε η ρουφήχτρα το παλικάρι
κι έχει σταυρό του τα δυο κουπιά
– βάλ’ το μαχαίρι σου στο θηκάρι

Κάτω απ’ των άστρων το πανηγύρι
στάσου για λίγο στη κουπαστή
κοίτα τη νύχτα πώς έχει γείρει
τον στεναγμό του ν’ αφουγκραστεί
– κάτω απ’ των άστρων το πανηγύρι

Φύκια κοχύλια νεκρά κοράλλια
στο προσκεφάλι του κατοικούν
της προσμονής σου τα παρακάλια
δεν λογαριάζουν και δεν ακούν
– φύκια κοχύλια νεκρά κοράλλια

6. ΣΗΜΕΡΑ ΒΡΑΔΙΑΣΕ ΝΩΡΙΣ
Βίκυ Μοσχολιού

Σήμερα βράδιασε νωρίς
και μάτι δεν σε βλέπει
να ξαγρυπνήσεις δεν μπορείς
να κοιμηθείς δεν πρέπει

Φεγγάρι μου θαλασσινό
πουλί μου πελαγίσιο
σε ποιας καρδιάς τον ουρανό
θα ‘ρθω να σ’ αναστήσω

Είδα στην έρμη ακρογιαλιά
του χωρισμού τα φώτα
μην κατεβαίνεις τα σκαλιά
να σε φιλήσω πρώτα

7. Τ’ ΟΝΕΙΡΟ ΚΑΠΝΟΣ
Μαρία Φαραντούρη

Έσπειρα στον κήπο σου χορτάρι
να ‘ρχονται το βράδυ τα πουλιά
τώρα ποιο φεγγάρι σ’ έχει πάρει
κι άδειασε τού κόσμου η αγκαλιά

Στης νύχτας το μπαλκόνι
παγώνει ο ουρανός
κι είν’ η αγάπη σκόνη
και τ’ όνειρο καπνός

Κύλησαν τα νιάτα στο ποτάμι
κι έγινε ο καιρός ανηφοριά
Ήμουνα στον άνεμο καλάμι
κι ήσουνα στην μπόρα λυγαριά

8. ΣΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ ΤΗΝ ΑΝΗΦΟΡΙΑ
Μαρία Φαραντούρη

Μες στη ζωή περπάτησα
κι είχα τον ήλιο προίκα.
Μόνο που φως δεν κράτησα
παρηγοριά δεν βρήκα.

Στου κόσμου την ανηφοριά
μου στήσανε καρτέρι
κι ήταν ο φίλος πυρκαγιά
ο αδερφός μαχαίρι.

Πήρα δροσιά και πότισα
τα μαραμένα στήθη
μόνο η καρδιά που ρώτησα
ποτέ δε μ’ αποκρίθη.

9. ΤΟ ΕΚΚΡΕΜΕΣ
Μαρία Φαραντούρη

Ήρθα σαν το γλάρο στην ακρογιαλιά
ήρθα να σε πάρω μ’ εκατό φιλιά.
Είν’ η ζωή με τ’ όνειρο δεμένη.
Έλα κι εσύ, χαρά μας περιμένει.
Στ’ όμορφο ταξίδι και τ’ αλαργινό
έχω για στολίδι τον Αυγερινό.
Είν’ η ζωή με τ’ όνειρο δεμένη.
Έλα κι εσύ, χαρά μας περιμένει.

Τα φτερά μου ανοίγω βόηθα με κι εσύ
φτάνουμε σε λίγο στ’ άσπρο μας νησί.
Είν’ η ζωή με τ’ όνειρο δεμένη.
Έλα κι εσύ, χαρά μας περιμένει.

10. ΣΤΡΑΤΑ ΤΗ ΣΤΡΑΤΑ
Γρηγόρης Μπιθικώτσης

Σ’ αυτό το δρόμο που διάλεξες να πας
κοίτα να προφτάσεις τον καιρό
που ‘ναι σαν το κύμα τ’ αλμυρό

Στράτα τη στράτα σου το ‘χω πει
φεύγουν τα νιάτα σαν αστραπή

Σ’ αυτό το δρόμο που διάλεξες να πας
πέρασα κι εγώ κάποια βραδιά
για του φεγγαριού την αμμουδιά

Στράτα τη στράτα σου το ‘χω πει
φεύγουν τα νιάτα σαν αστραπή

11. ΜΑΤΩΜΕΝΟ ΦΕΓΓΑΡΙ
Μαρία Φαραντούρη

Ένας κρατούσε το μαχαίρι
άλλος κρατούσε το σπαθί
κι εγώ σου κράταγα το χέρι
το χέρι μου να ζεσταθείς

Αγάπη μου, αγάπη μου θα σου μιλήσω τώρα
για της χαράς την ώρα και για την λευτεριά
αγάπη μου, αγάπη μου στην πικραμένη χώρα
θα σταματήσει η μπόρα
και θα ‘ρθει η ξαστεριά

Είναι το φεγγάρι ματωμένο
κι ο ήλιος είναι σκοτεινός
και μες στη νύχτα περιμένω
ν’ ανοίξει πάλι ο ουρανός

Μίκης Θεοδωράκης: Τα Λυρικά σε ποίηση Τάσου Λειβαδίτη. Σύνθεση 1976 Αθήνα. Ερμηνεύει ο Συνθέτης, ηχογράφηση από Β’ Μουσικό Αύγουστο το 1977 με τους μουσικούς: Βασίλη Τενίδη Κιθάρα, Σωτήρη Ταχιάτη Βιολοντσέλο, Ανδρέα Ροδουσάκη Κοντραμπάσο, Γιώργο Θεοδωράκη Κρουστά, Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου Πιάνο.

Μίκης Θεοδωράκης: Διόνυσος. Ένα σύγχρονο θρησκευτικό δράμα σε ποίηση Μίκη Θεοδωράκη. Έτος σύνθεσης 1984 Αθήνα. Ερμηνεύει ο Θανάσης Μωραΐτης. Συμμετέχει Χορωδία υπό την διεύθυνση του Αντώνη Κοντογεωργίου. Ακουστική Κιθάρα Μπάμπης Λασκαράκης. Μπάσο Νίκος Τσεσμελής, Μπουζούκι Λάκης Καρνέζης, Κώστας Παπαδόπουλος. Τσέλο Πλούταρχος Ρεμπούτσικας, Στέλιος Ταχιάτης. Φλάουτο Στέλλα Γαδέλη. Κιθάρα κλασική Στέλλα Κυπραίου. Κιθάρα μπαγλαμά Στέλιος Καρύδας. Όμποε Κλοντ Σιελιέ. Διεύθυνση ορχήστρας: Μίκης Θεοδωράκης.

 

Μίκης Θεοδωράκης: Η γειτονιά των αγγέλων. Έτος σύνεσης 1963 Σε ποίηση Ιάκωβου Καμπανέλλη. Συμμετέχουν: Τζένη Καρέζη, Νίκος Κούρκουλος, Γιάννης Πουλόπουλος.
Μπουζούκι: Γιώργος Ζαμπέτας.
Λαϊκή Ορχήστρα. Ενορχήστρωση & Διεύθυνση Ορχήστρας Μίκης Θεοδωράκης.

 Ένα χρόνο ακριβώς μετά το “Τραγούδι του νεκρού αδελφού” ο Μίκης Θεοδωράκης παρουσίασε το νέο σκηνικό του έργο με τίτλο “Η γειτονιά των αγγέλων” σε σενάριο και σκηνοθεσία του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Η παράσταση ανέβηκε στις 4 Οκτωβρίου 1963 στο θέατρο Κοτοπούλη (Rex) και πρωταγωνιστούσαν οι: Τζένη Καρέζη, Νίκος Κούρκουλος, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Δημήτρης Νικολαΐδης, Ζωή Φυτούση και άλλοι.
 

 Ο συνθέτης έγραψε ένα σφριγηλό μουσικό έργο με τέσσερα έξοχα λαϊκά τραγούδια και έξι οργανικά θέματα πρωτότυπα ή βασισμένα εν μέρει στις μελωδίες των τραγουδιών. Από τα υπέροχα αυτά οργανικά θέματα ξεπήδησε και το κλασικό “Οι χαρταετοί”, ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα ορχηστρικά κομμάτια που γράφτηκαν ποτέ!

 Αν, όπως ήδη έχουμε επισημάνει, στο “Τραγούδι του νεκρού αδελφού” ήταν κυρίαρχος ο ρυθμός του ζεϊμπέκικου, στη “Γειτονιά των αγγέλων” επικρατεί ο χασάπικος ρυθμός. Τα τρία από τα τέσσερα τραγούδια (“Στρώσε το στρώμα σου”, “Το ψωμί είναι στο τραπέζι”, “Από το παράθυρό σου”) είναι υποδειγματικά χασάπικα. Το πρώτο μάλιστα αποτέλεσε και τη βάση του πρώτου μέρους από το εμβληματικό “Συρτάκι του Ζορμπά” σε συνδυασμό με τον “Χανιώτικο συρτό” που είχε ήδη χρησιμοποιήσει ο συνθέτης στην ταινία “Συνοικία το όνειρο” και στον επίλογο της “Όμορφης πόλης”.

 Τέλος, θα έλεγα ότι το έργο αποπνέει μια πηγαία θεατρική αυθεντικότητα, καθώς ο Μίκης εμπιστεύτηκε την ερμηνεία των τραγουδιών στους δυο βασικούς πρωταγωνιστές της παράστασης (Τζένη Καρέζη, Νίκος Κούρκουλος) μαζί με τον χορογράφο Βαγγέλη Σειληνό, ενώ δύο τραγούδια ερμήνευσε ο άσημος τότε Γιάννης Πουλόπουλος κάνοντας ουσιαστικά το ντεμπούτο του στην ελληνική δισκογραφία, λίγο πριν μετακινηθεί στη Lyra, όπου επρόκειτο να μεγαλουργήσει.
Ξέχασα κάτι; Χμ! Και βέβαια! Τον Γιώργο Ζαμπέτα! Είναι ο απαράμιλλος δεξιοτέχνης που αποδίδει συγκλονιστικά όλα τα μέρη του έργου. Ο Μίκης είχε ξεχωρίσει έγκαιρα το γλυκόλαλο παίξιμό του και ήταν διακαής του πόθος να συνεργαστεί μαζί του. Το αποτέλεσμα δικαίωσε απόλυτα την επιλογή του!

(c) LP | EMI Columbia | 1963 |

Mikis Theodorakis: Canto Olympico.
Σε ποίηση Δήμητρας Μαντά & Μίκη Θεοδωράκη. Έτος σύνθεσης: 1990.91.
Ηχογράφηση: Βαγγέλης Χατζησίμος, Φραγκίσκος Βουτσίνος, Έλενα Μουζάλα Πιάνο.
Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της ΕΡΤ υπό την διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού.
Διευθυντής Χορωδίας Αντώνης Κοντογεωργίου.

Το καλοκαίρι του 1992 ο Μίκης Θεοδωράκης παρουσιάζει το έργο του Canto Olympico. Είναι μια παραγγελία της Διεθνούς Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων για τούς Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης, όπως επίσης και το «Hellenisme», για την εναρκτήρια εκδήλωση των Ολυμπιακών Αγώ­νων.

Κατά την τελετή έναρξης, από την είσοδο της Ολυμπιακής σημαίας, μέχρι το άναμμα του βωμού ο Μίκης Θεοδωράκης διευθύνει την συμφωνική ορχήστρα και η Αγνή Μπάλτσα τραγουδά.

Μίκης Θεοδωράκης: Όμορφη Πόλη. Έτος σύνθεσης: 1961. Αθήνα, Παρίσι.
Συμμετέχουν: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Ντόρα Γιαννακοπούλου, Αντρέας Ντούζος,  Άννα και Μαρία Καλουτά,
Λάκης Καρνέζης. Κώστας Παπαδόπουλος μπουζούκι.
Λαϊκή Ορχήστρα υπό την διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη.
Χορωδία, υπό την διεύθυνση του Μάνου Λοΐζου.

Η Λεωφόρος Αλεξάνδρας ξέρει από… ντέρμπι. Μόνο που αυτή τη φορά το ντέρμπι ήταν θεατρικό και δεν παίχτηκε στο ιστορικό γήπεδο, αλλά λίγο πιο κάτω, στο Πεδίον του Άρεως και ήταν θεατρικό.
Βρισκόμαστε στα 1962, είναι καλοκαίρι, οι Μίκης Θεοδωράκης και Μάνος Χατζιδάκις διαγκωνίζονται για τον τίτλο του κορυφαίου και – τι σύμπτωση; – έχουν την ίδια έμπνευση: Να… αναβαθμίσουν την επιθεώρηση!
Ο Μάνος ανέβασε στο «Μετροπόλιταν» την «Οδό Ονείρων» και ο Μίκης στο γειτονικό «Παρκ» την «Όμορφη Πόλη».
Και οι δύο επιστράτευσαν όλα τα… βαριά όπλα.
Ο Μάνος Αλέξη Σολωμό, Μίνω Αργυράκη, Δημήτρη Χορν.
Ο Μίκης τον Μιχάλη Κακογιάννη, τον Γιάννη Μποστατζόγλου (Μποστ), τον Βασίλη Φωτόπουλο για τη σκηνογραφία.
Η… μάχη αφορούσε και τους δύο πιο πετυχημένους θεατρώνες εκείνη την εποχή που στο κάτω έβαζαν και τα λεφτά. Ο Θόδωρος Κρίτας ήταν ο αρωγός του Μίκη, ο Γιάννης Χέλμης του Μάνου.
Η θεατρική Αθήνα κρατούσε την ανάσα της περιμένοντας τη μεγάλη θεατρική μάχη.
Μόνο που η καλή μέρα από την αρχή φαίνεται. Η ομάδα Θεοδωράκη ήθελε να προλάβει τους… αντιπάλους της, να ξεκινήσει πρώτη και όρισε την πρεμιέρα για τις 8 Ιουνίου.
Στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» οι συντελεστές της παράστασης ευχήθηκαν Καθένας με τον τρόπο του το «καλή επιτυχία…

Οι πρωτοτυπίες άρχιζαν από την μαρκίζα. Δεν υπήρχαν φωτεινές επιγραφές με τους «σταρ» της παράστασης, αλλά μια σύνθεση του Μποστ με ένα τρενάκι στο οποίο βρίσκονταν όλοι οι δημιουργοί.
Στην τελική πρόβα ήταν προσκεκλημένοι δημοσιογράφοι κι ένας… απρόσκλητος επισκέπτης, ο Δημήτρης Χορν πρωταγωνιστής στην επιθεώρηση του θεάτρου Παρκ.

Έγιναν και δηλώσεις από τους συντελεστές της παράστασης. Διαβάζουμε στην «Μεσημβρινή»:

Μόνο που ο καιρός δεν ήταν σύμμαχος. Πριν την παράσταση άρχισε να βρέχει. Κάποια στιγμή η βροχή σταμάτησε, η παράσταση άρχισε, αλλά πριν ολοκληρωθεί το πρώτο μέρος η βροχή επέστρεψε πιο δυνατή τρέποντας σε φυγή τους θεατές.
«Γούρι, γούρι», είπαν πολλοί.

Η πρεμιέρα δόθηκε την επομένη και καταγράφηκε από τα «Ελληνικά Επίκαιρα»

Μίκης Θεοδωράκης: Συνοικία το όνειρο. Έτος σύνθεσης: 1960 Αθήνα. Μουσική και Τραγούδια για την Ομώνυμη ταινία του Αλέκου Αλεξανδράκη.
Ερμηνεύουν: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Χρηστάκης, Σαντούρι: Τάσος Διακογιώργης. Μπουζούκι: Λάκης Καρνέζης, Κώστας Παπαδόπουλος.

Το Συνοικία το όνειρο είναι ελληνική δραματική ταινία του 1961 σε σκηνοθεσία Αλέκου Αλεξανδράκη. Το σενάριο γράφτηκε από τον Τάσο Λειβαδίτη και τον Κώστα Κοτζιά. Πρωταγωνιστούν οι Αλέκος Αλεξανδράκης, Μάνος Κατράκης και Αλίκη Γεωργούλη. Θεωρείται μία από τις πρώτες ελληνικές νεορεαλιστικές ταινίες.

Μια αυθεντικά νεορεαλιστική ταινία, η οποία καταγράφει με συγκινητική ειλικρίνεια την αληθινή, μακριά από τα πλατό της Finos Film, αθηναϊκή πραγματικότητα του ’60. Το «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» με τη φωνή του Μπιθικώτση αποτυπώνει γλαφυρά όλη την απελπισία της, μα το αισιόδοξο φινάλε ανοίγει μια χαραμάδα ελπίδας. Η ταινία ξεσήκωσε αντιδράσεις και απαγορεύτηκε για μικρό διάστημα, ο Αλεξανδράκης δεν ξανακάθισε πίσω από την κάμερα, όμως το ελληνικό σινεμά και η ενηλικίωσή του του χρωστάνε ακόμη πολλά.

Μια φτωχογειτονιά της Αθήνας, ο Ασύρματος, είναι το κέντρο του κόσμου για τους ανθρώπους που ζουν εκεί και προσπαθούν με κάθε τρόπο να ξεφύγουν απ’ τη φτώχεια και την ανέχεια. Ένας άρτι αποφυλακισμένος νέος, ο Ρίκος (Αλέκος Αλεξανδράκης), προσπαθεί να βγάλει χρήματα, την ίδια στιγμή που η αγαπημένη του, η Στέφη (Αλίκη Γεωργούλη), βλέπει άλλους άνδρες και ο πατέρας της, ο Νεκροφόρας (Μάνος Κατράκης), προσπαθεί να συνεισφέρει στα οικονομικά της οικογένειας. Ο Ρίκος θα σκαρφιστεί μια δουλειά, αλλά θα ξοδέψει τα συγκεντρωμένα χρήματα πριν καταφέρει να τη βάλει σε εφαρμογή. Ως αποτέλεσμα ένας από τους «συνεταίρους» του (Αλέκος Πέτσος) θα αυτοκτονήσει, αφήνοντας στη μοίρα της την έγκυο γυναίκα του, την Ελένη (Αλέκα Παΐζη). Ο Ρίκος, η αγαπημένη του και ο πατέρας της, ηττημένοι και απογοητευμένοι εξαιτίας των προσδοκιών που δεν ευοδώθηκαν ποτέ, θα αναγκαστούν να συμβιβαστούν με την ωμή πραγματικότητα.

Εκτός από το σπουδαίο καστ που συμμετείχε, όπως ο Μάνος Κατράκης και η Σαπφώ Νοταρά, η ταινία είχε επίσης την τύχη να επιμεληθεί μουσικά από τον Μίκη Θεοδωράκη. Το τραγούδι «Βρέχει στη φτωχογειτονιά» έγραψε ιστορία όπως και η ίδια η ταινία άλλωστε. Όσο και αν κυνηγήθηκε τιμήθηκε με δύο βραβεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Ποια είναι η συνοικία, τελικά, στην οποία έγιναν τα γυρίσματα της ταινίας; Ο Αλέκος Αλεξανδράκης επέλεξε την περιοχή του Ασύρματου, κοντά στα Άνω Πετράλωνα.

Μίκης Θεοδωράκης: Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο. 1980 Ποίηση: Γιάννης Θεοδωράκης. Ερμηνεία: Μαργαρίτα Ζορμπαλά.

Δημοσιεύουμε σήμερα, με αφορμή την εκτέλεση του Νίκου Μπελογιάννη στις 30 Μάρτη του 1952, τη συγκλονιστική «απολογία» του Νίκου Μπελογιάννη, στη δεύτερη δίκη του, το Φεβρουάριο του 1952, στο Α΄ Διαρκές Στρατοδικείο Αθηνών. Περιέχεται στο βιβλίο του Τάσου Βουρνά «Υπόθεση Μπελογιάννη» και προέρχεται από τα επίσημα πρακτικά της δίκης.

Απολογία Νίκου Μπελογιάννη 

«Η δίκη αυτή είναι μια, κατά τη γνώμη μου τουλάχιστον, καινούργια έκδοση της προηγούμενης δίκης, έκδοση όμως βελτιωμένη και, οφείλει να ομολογήσει κανείς, επιτελικά οργανωμένη. Ένας κατηγορούμενος και όχι μόνον κατηγορούμενος θα είχε να κάνει μερικές παρατηρήσεις πάνω στη δίκη αυτή. Η πρώτη παρατήρηση είναι ότι οργανώθηκε βιαστικά και δεν δόθηκε καιρός να δούμε τους δικηγόρους μας που μας επισκέπτονταν με το δελτίο στην Ασφάλεια, ο ένας πίσω από τον άλλο. Ακόμα, ούτε να συγκεντρώσουμε τα απαραίτητα στοιχεία δεν μας δόθηκε καιρός, τα οποία θα μας έδιναν τη δυνατότητα να αντικρούσουμε τους μάρτυρες κατηγορίας. Η σπουδή αυτή είναι τελείως ανεξήγητη, εκτός αν πιστέψει κανείς σ’ αυτά που γράφει ο Παπανδρέου στο προηγούμενο φύλλο της «Ελλάδος», ότι χρειάστηκε ξένη θέληση για να γίνει η δίκη. Μια άλλη παρατήρηση που έχει να κάνει ένας κατηγορούμενος είναι η καταθλιπτική ατμόσφαιρα μέσα στην οποία διοργανώθηκε και διεξάγεται η δίκη, όχι από την πλευρά του δικαστηρίου, αλλά από το γεγονός ότι και η προανάκριση άλλα και η τακτική ανάκριση έγιναν μέσα από τα απομονωτήρια της Ασφάλειας. Και από το γεγονός άτι ακόμα κρατούνται εκεί οι κατηγορούμενοι και από τον τρόπο με τον οποίο μεταφέρονται εδώ, που είναι πολύ θεαματικός και τρομοκρατικός. Η σύνθεση του ακροατηρίου έκανε και τις εφημερίδες ακόμα να διαμαρτύρονται. Όλα αυτά πολλούς κατηγορουμένους τους εμποδίζουν να έχουν και ελευθερία βούλησης και σκέψης ακόμα.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Άσε τους άλλους και μίλα για τον εαυτό σου. Οι άλλοι δεν παραπονέθηκαν για τέτοια πράγματα.

ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ: Αφορά και εμέ, κ. πρόεδρε. Έπειτα άλλη παρατήρηση είναι μια απογοήτευση που ένιωσαν πολλοί που περίμεναν τίποτα τρομερές και φοβερές αποκαλύψεις από τη δίκη αυτή και από τον θόρυβο που έγινε και τελικά επαλήθευσε το ρητό ότι «ώδινεν όρος και έτεκε μυν». Η αυτή απογοήτευση εκδηλώνεται και στον ίδιο τον Τύπο, ο οποίος άρχισε να λέει ότι «απεκρύβησαν» διάφορα σήματα, ότι «δεν ανεκοινώθησαν» κ.λπ. Το γεγονός αυτό υποχρεώνει να γίνονται μια σειρά διαψεύσεις ότι τα κείμενα αφορούν την ασφάλεια του κράτους, κατόπιν μια άλλη διάψευση ότι δεν υπάρχουν άλλα κείμενα. Εννοείται ότι ο Τύπος επιμένει ότι υπάρχουν και άλλα, ακόμα και χθες. Αυτό δεν αποδεικνύει ότι αποκρύφτηκαν σήματα, κάνει όμως τον καθένα να υποθέσει ότι πρόκειται για μαγειρείο σημάτων.

ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Κάτω από τέτοια τρομοκρατία βρίσκεσαι ώστε μπορείς και παρακολουθείς αυθημερόν όλον τον Τύπον.

ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ: Από 4 ημερών τον παρακολουθώ. Εγώ δεν τρομοκρατούμαι και δεν μπορώ να πω ότι βρίσκομαι κάτω από τρομοκρατία. Άλλη παρατήρηση είναι μια πρωτοφανής ατμόσφαιρα προκατάληψης κυριότατα από τους μάρτυρες κατηγορίας και ειδικά η σύνθεση των μαρτύρων κατηγορίας. Οι μάρτυρες κατηγορίας είναι σχεδόν όλοι οι από 25ετίας διώκτες μας, όλοι οι διώκτες του κομμουνισμού και νομίζει κανείς ότι ήλθαν εδώ πέρα να ξοφλήσουν όλους τους λογαριασμούς τους, όχι όμως με τρόπο καλόπιστο και ειλικρινή. Άλλο παράδειγμα είναι η διαπίστωση που έγινε από την περίφημη Τρίτη Συνδιάσκεψη ιδίως το σχετικό απόσπασμα για το οποίο έγινε τόσος θόρυβος.

Νομίζω ότι υπάρχει απόσταση ανάμεσα σε αυτά που κατατέθηκαν εδώ και στο νόημα της διακήρυξης αυτής, ανεξάρτητα αν συμφωνεί κανείς ή όχι με το πνεύμα της και με το νόημά της. Επίσης κατατέθηκε εδώ πέρα ότι κάθε κομμουνιστής είναι κατάσκοπος, ότι οι κομμουνιστές δεν είναι Έλληνες, ότι το ΚΚΕ δεν είναι ελληνικό. Νομίζω ότι ο πατριωτισμός ενός κόμματος δεν κρίνεται από τα λόγια, σε περιόδους μάλιστα που έχουν στον ανώτατο βαθμό οξυνθεί τα πολιτικά πάθη στο εσωτερικό μιας χώρας. Όπως συμβαίνει σήμερα στη χώρα μας και όταν ιδίως ο κοινωνικός και ταξικός αγώνας έχει φτάσει σε τέτοιο οξύτατο σημείο, τότε δεν μπορεί κανείς να κρίνει τον πατριωτισμό ενός κόμματος, είτε και των ατόμων ακόμα, από τις συκοφαντίες και τις υπερβολές. Στην περίπτωση αυτή θα σας πω τη φράση που είπε ένας πολυεκατομμυριούχος Αμερικανός, ο Βαντερμπίλντ, στο δικαστήριο όταν τον δίκασαν γιατί πλήρωσε μερικές δεκάδες χιλιάδες δολάρια για να απελευθερωθούν μερικοί κομμουνιστές. Είπε «σε τέτοιες στιγμές το δικαστήριο μπορεί να δείξει κατανόηση και σε ένα ρεμάλι, όμως για όλους όσους έχουν αντίθετη ιδεολογία τους χαρακτηρίζουν σαν προδότες». Και στη χώρα μας υπάρχει τέτοιο παράδειγμα, αν πάμε λίγα χρόνια πίσω. Το 1915-1917 που υπήρχε εδώ όξυνση πολιτικών παθών και στην περίοδο αυτή και τον ίδιο το Μεταξά και τον Κωνσταντίνο τους κατηγόρησαν για κατασκόπους των Γερμανών.

 Νομίζω ότι ο πατριωτισμός ενός κόμματος ή και ατόμων ακόμα κρίνεται όταν κινδυνεύουν η ανεξαρτησία, η ελευθερία και ακεραιότητα της πατρίδας μας. Εκεί βρίσκεται η λυδία λίθος, αυτό είναι το κριτήριο για τον πατριωτισμό ενός κόμματος. Και αν θελήσει κανείς με τέτοια κριτήρια να κρίνει το ΚΚΕ, θα δει ότι δεν είναι κόμμα προδοτικό αλλά αντίθετα είναι καθαρά ελληνικό και πατριωτικό. Και υπάρχει τέτοιο παράδειγμα. Όταν κινδύνευσαν η ανεξαρτησία, η ελευθερία και η ακεραιότητα της πατρίδας μας από την επίθεση του Μουσολίνι, ο Ζαχαριάδης μέσα από τη φυλακή έγραψε εκείνο το περίφημο γράμμα του που καλούσε όλους τους Έλληνες να μετατρέψουν κάθε γιοφύρι και χωριό σε κάστρο του απελευθερωτικού αγώνα. Και ο ίδιος ο Μεταξάς αναγκάστηκε να το δημοσιεύσει στις εφημερίδες και να το μεταδώσει και στο μέτωπο ακόμα αυτή την εποχή. Και εδώ πρέπει να δούμε και ένα άλλο σημείο. Ότι το ΚΚΕ δεν έκανε καμιά υποχώρηση και στην τότε διεθνή κατάσταση. Τότε η Σοβιετική Ένωση είχε κάνει σύμφωνο με τη Γερμανία γιατί δεν ήθελε να βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά για λογαριασμό άλλων και ήθελε να προετοιμαστεί καλύτερα για τη σύγκρουση που επερχόταν. Θα μπορούσε να νομίσει κανείς ότι αλλιώς θα αντιμετωπιστούν από το Ζαχαριάδη τα πράγματα. Δεν έγινε όμως αυτό.

 Όταν η Ελλάδα υποδουλώθηκε στους Γερμανο-Ιταλο-Βουλγάρους φασίστες, εμείς πολεμήσαμε νομίζω και με το παραπάνω στην περίοδο αυτή και όχι μόνο τους Γερμανο-Ιταλούς φασίστες. Εμείς πολεμήσαμε και τους Βουλγάρους φασίστες, πρώτα πρώτα με το όπλο σε Μακεδονία και Θράκη και έχουμε ένα σωρό θύματα εκτελεσμένων. Ενώ αντίθετα μπορεί κανείς να κάνει μια άλλη παρατήρηση: τον Φίλοφ που ήταν Πρωθυπουργός όταν έγινε η εισβολή στην Ελλάδα, τον είχαν ανακηρύξει εδώ επίτιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου. Εκτός απ’ αυτό όταν οι Γερμανοί φασίστες έδωσαν άδεια στους Βουλγάρους φασίστες να κατεβούν στη Θεσσαλονίκη, την ίδια αυτή περίοδο εμείς οργανώσαμε τη μεγάλη διαδήλωση, ποιος δεν τη θυμάται, που τελικά ματαίωσε την κάθοδο των Βουλγάρων φασιστών στη Δυτική Μακεδονία.

ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ
Θα σας φέρω και ατομική περίπτωση, παρ’ όλο που δεν χρειάζεται να περιαυτολογεί κανείς πάντοτε και παντού. Ανεξάρτητα από το ότι εδώ παρουσιάζονται πολλοί κατηγορούμενοι να έχουν θύματα στην περίοδο αυτή, ο Λαζαρίδης, ο Καλοφωλιάς, τους ίδιους τους δικούς τους και ανεξάρτητα από το ότι και το δικό μου σπίτι έπαθε και ανεξάρτητα από το ότι και εγώ ο ίδιος σύρθηκα στα γερμανο-ιταλικά στρατόπεδα στον καιρό της Κατοχής, τον Απρίλη του 1944 στη Λακωνία, τότε που ήταν η περίοδος που οι σύμμαχοι ετοίμαζαν την απόβαση στη Δυτική Ευρώπη, το δεύτερο μέτωπο, για να παραπλανηθούν οι Γερμανοί, εδώ πέρα το Στρατηγείο της Μ. Ανατολής έδωσε εντολή στον ΕΛΑΣ να αρχίσει έντονη δράση κατά των Γερμανών, με σκοπό ακριβώς αυτοί να παραπλανηθούν. Και πραγματικά άρχισε αυτή η δράση. Οι Γερμανοί νόμισαν ότι μπορεί κάτι να συμβεί εδώ πέρα και άρχισαν να παίρνουν μέτρα και ειδικότερα στη Νότια Πελοπόννησο πιο πολύ.

Εκείνη την περίοδο ακριβώς στη Λακωνία πήρα μια πληροφορία ότι θα περάσει ένας Γερμανός στρατηγός με το επιτελείο του και ένα τμήμα γερμανικό για να επιθεωρήσει τα έργα που γίνονταν στη Νότια Πελοπόννησο και με ρώτησαν οι Άγγλοι τι θα κάνουμε, θα τους χτυπήσουμε ή όχι. Και η ερώτηση αυτή είχε το νόημά της, γιατί ένα Γερμανό στρατηγό θα τον πληρώναμε πολύ ακριβά. Είχαν προηγηθεί άλλες περιπτώσεις. Στο Κούρνοβο ανατινάχτηκε μια αμαξοστοιχία και εκτελέστηκαν 120 στελέχη του ΚΚΕ που είχαν κάνει και στην Ακροναυπλία. Σε τέτοιες στιγμές δεν χωρούν δισταγμοί και αδίσταχτα είπα, χτυπήστε τους. Πέρασαν, δεν έχω ακριβώς την εφημερίδα και ξεχνώ το όνομα του στρατηγού, τον χτύπησαν, σκοτώθηκαν ο Γερμανός, το επιτελείο του και αρκετοί φαντάροι. Για αντίποινα οι Γερμανοί τουφέκισαν 200 στελέχη του κόμματος στο σκοπευτήριο της Καισαριανής από το Χαϊδάρι. Επίσης την ίδια ακριβώς περίοδο ανακοίνωσαν: «Ως αντίποινα διά την δολοφονίαν δυο Γερμανών Αξ/κών διαπραχθείσαν την 25 Απριλίου 1944 ανάνδρως εξ ενέδρας, διέταξα τον τυφεκισμόν 110 κομμουνιστών επί τόπου και την ριζικήν καταστροφήν του χωρίου Κυριακή. Ο Ανώτατος Αρχηγός των Ταγμάτων Ασφαλείας και της Αστυνομίας Ελλάδος», δηλαδή ο περιβόητος Σιμάνα.

Αυτή ήταν η δική μας δράση. Και αυτές τις εκατόμβες προσφέραμε. Έτσι αγαπάμε εμείς την Ελλάδα, με την καρδιά μας και με το αίμα μας. Άλλο είναι τα λόγια και άλλο οι πράξεις, διότι αυτά τα γεγονότα νομίζω ότι μπορούν να κολλήσουν κάθε συκοφάντη στον τοίχο. Θα σας αναφέρω και άλλο στοιχείο. Αν διαβάσετε το κείμενο της απόφασης της 2ης ολομέλειας του Οκτώβρη του 1951, θα δείτε ότι είναι ένα κείμενο καθαρά πατριωτικό. Ένα δεύτερο κριτήριο για το εάν είμαστε προδότες είναι αυτό: αν είμασταν προδότες στο τέλος δεν θα είχαμε καμιά επιρροή στον λαό και θα παύαμε να υπάρχουμε σαν κόμμα και σαν οργάνωση ενώ το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει. Παρ’ όλους τους διωγμούς και τις εκατόμβες δεν σταματάει η επιρροή μας, αντίθετα, πολιτικά τουλάχιστον, μεγαλώνει.

Έπειτα υπάρχει και μια άλλη περίπτωση, το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι ανήκουν σε άλλες παρατάξεις και κόμματα, δέχονται να συνεργαστούν σε διάφορες δουλειές και υποθέσεις μαζί μας. Αυτό εν πάση περιπτώσει αποδείχνει ότι και αυτοί δεν πιστεύουν στη γνώμη ότι είμαστε προδότες. Εγώ θα σας πω μερικές περιπτώσεις en passant.

Γνωστότατος Αθηναίος και στέλεχος του Ελληνικού Συναγερμού είχε και έχει ακόμα σχέσεις οικονομικές και δοσοληψίες σοβαρές με την εδώ καθοδήγηση του ΚΚΕ. Επίσης ανώτατος οικονομικός παράγοντας του τόπου, γνωστότατος και «ακράτου εθνικοφροσύνης» είχε έλθει επανειλημμένα σε επαφή μαζί μας για μια σειρά δουλειές. Άλλη περίπτωση. Στέλεχος εθνικόφρονος κόμματος μας έδωσε πέρσι μια έκθεση εμπιστευτική του Μάινορ της Αμερικάνικης Πρεσβείας προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, στην οποία αναφερόταν ότι όλα τα κόμματα είναι ανίκανα και διεφθαρμένα, για να δημοσιευθεί. Κατά τη γνώμη μου τουλάχιστον, αυτό δεν μπορούσε να γίνει παρά με τη συναίνεση της Αμερικάνικης Πρεσβείας. Δεν αναφέρω τέτοια παραδείγματα άλλα, διότι δεν έχουν αξία εάν δεν αναφερθούν ονόματα, όχι που δεν μπορεί κανείς να βρει. Πάντως όλοι αυτοί οι άνθρωποι δεν μας πιστεύουν για προδότες.

ΜΠΕΛΟΓΙΑΝΝΗΣ
Ένα άλλο χαρακτηριστικό γεγονός είναι το ότι δεν μας δικάζουνε για μια υπόθεση για την οποία ουσιαστικά έχουμε ξαναδικαστεί. Στην προηγούμενη δίκη για περίπου 20 κατηγορουμένους μοναδική κατηγορία ήταν ότι έδιναν πληροφορίες, ότι ήταν μια ομάδα πληροφοριών οι Κανελλόπουλος, Παπαγεωργίου, ο περίφημος Βιστάκης, ο ιδιαίτερος του Τσουδερού, ένας άλλος Ζερβογιάννης του υπουργείου Πληροφοριών και πολλοί άλλοι των οποίων δεν θυμάμαι τα ονόματα. Επειδή η πρώτη μέρα της δίκης δεν άφησε καλές εντυπώσεις και στο Στρατοδικείο το ίδιο, γιατί ο κυριότερος μάρτυρας της κατηγορίας δεν είχε φέρει καθόλου αποδείξεις και η δίκη εξελισσόταν σε κωμωδία, τη δεύτερη ημέρα της δίκης ο πρόεδρος του δικαστηρίου εκάλεσε ξανά τον Αγγελόπουλο να φέρει κι άλλες αποδείξεις και προσκομίστηκε ένας φάκελος με φωτοτυπίες, οι οποίες ήταν δελτία πληροφοριών και οι οποίες πρέπει να προσκομιστούν εδώ, πληροφορίες πάσης φύσεως πολιτικές, οικονομικές και ορισμένες και στρατιωτικές, ας τις ονομάσούμε έτσι. Από πού προέρχονταν;

Εδώ λέει ο Κανελλόπουλος στην κατάθεσή του ότι αυτοί ήταν μια παλιά ομάδα η οποία έδινε πληροφορίες (δεν μου το επιτρέψατε ποτέ, άλλως θα το διευκρίνιζα) και τελικά τον Αύγουστο του 1950 ο Παπαγεωργίου, που ήταν επικεφαλής αυτής της ομάδας, λέει πως ο Κανελλόπουλος προτείνει να ξαναφτιάξουν αυτή την ομάδα. Υπήρχαν αντιρρήσεις και δισταγμοί και τελικά παρουσιάζεται κάποιος άλλος ονόματι Γεωργιάδης, ο οποίος προτείνει να τον συνδέσει με το κόμμα. Ο Γεωργιάδης δεν προσκομίστηκε ούτε και στην προηγούμενη δίκη παρ’ ότι κατονομάστηκε ούτε και σ’ αυτή τη δίκη, έστω και ως μάρτυρας τουλάχιστον κατηγορίας. Ο δε Γεωργιάδης, που πρότεινε στον Κανελλόπουλο να τον συνδέσει με το κόμμα, έπαιρνε τα σημειώματα και τα φωτογράφιζε ύστερα η Ασφάλεια. Και δικάζομαι δεύτερη φορά γι’ αυτήν την υπόθεση της ομάδας για την οποία δεν φέρνω καμιά ευθύνη στο κάτω κάτω. Επίσης το πόρισμα αναφέρει ξεκάθαρα ότι αυτοί αποτελούσαν ομάδα κατασκοπείας. Ο προηγούμενος επίτροπος της άλλης δίκης στο κατηγορητήριό του το κύριο σημείο της κατηγορίας του το στήριξε σ’ αυτή την περίφημη πληροφορία, και μάλιστα έκανε υπαινιγμό όχι μόνο για ύπαρξη ασυρμάτων αλλά για το ότι πολύ σύντομα θα καθίσουν και αυτοί που έχουν τους ασυρμάτους στο σκαμνί, διότι ήταν δυο-τρεις ημέρες προτού ανακαλυφθούν οι ασύρματοι. Και όλα τα άλλα που αναφέρθηκαν εδώ, περί σχολίων κ.λπ., υπήρχαν και στην άλλη δίκη, ώστε δεν υπάρχει τίποτα το νεότερο που παρουσιάστηκε τώρα.

Κατέθεσαν εδώ για παράνομο μηχανισμό. Είναι κοινό μυστικό ότι το ΚΚΕ έχει παράνομο μηχανισμό. Ως αρχή του κόμματος αυτό υπάρχει από το 1903, όταν τον πρωτόφτιαξε ο Λένιν και μίλησε για συνδυασμό νόμιμης και παράνομης δουλειάς. Ο παράνομος μηχανισμός είναι μια κατάσταση νόμιμης άμυνας, όταν υπάρχουν νόμοι 509 και άλλα, για να μπορέσει να διατηρηθεί το κόμμα που βρίσκεται στην παρανομία. Το ΚΚΕ εδώ στην Ελλάδα είναι από το 1925 στην παρανομία, από τον καιρό του Πάγκαλου, και έχει σκοπό ο παράνομος μηχανισμός να αναπτύξει τις νόμιμες οργανώσεις ώστε να μπορούν να εκπληρώνουν τον σκοπό τους και σκοπός τους είναι η πάλη του λαού για το ψωμί και για τη λευτεριά του. Γι’ αυτό ακριβώς και η μεγάλη μάχη δίνεται για τον παράνομο μηχανισμό και οι αντίπαλοί μας προσπαθούν να τρομοκρατήσουν όσους δουλεύουν στον παράνομο μηχανισμό.

Εγώ δεν αρνούμαι ότι ήρθα στην Ελλάδα ακριβώς για να εφαρμόσω τη γραμμή του κόμματος. Στο εξωτερικό άλλωστε έμεινα 3-4 μήνες όλους όλους, πάντοτε ήμουν εδώ. Το ζήτημα είναι ποια είναι αυτή η πολιτική, διότι εδώ και από τις δύο πλευρές υπάρχει αντίθεση και παρεξήγηση. Δεν θα αρχίσω να ανατρέχω στο παρελθόν διότι δεν είναι οι αντίπαλοί μας οι αναμάρτητοι που μπορούν να βάλουν τον λίθο εναντίον μας και ξέρουμε καλά πώς προκλήθηκε και ο Δεκέμβριος και ο εμφύλιος πόλεμος και δεν είναι με το μέρος μας το λάθος, το αμάρτημα. Εν πάση περιπτώσει εμείς σταματήσαμε, υποχρεωθήκαμε να σταματήσουμε τον εμφύλιο πόλεμο και διακηρύξαμε ότι από δω και πέρα με όλες μας τις δυνάμεις θα αγωνισθούμε για το ψωμί, για ελευθερίες, δικαιοσύνη και γενική αμνηστία. Μα υπάρχουν πρόσφυγες έξω και αυτοί αποτελούν απειλή για την Ελλάδα και τι θα γίνει; Οι πρόσφυγες είναι αναγκαστικά έξω. Πρώτα πρώτα, δεν είναι σωστό ότι εκπαιδεύονται και γυμνάζονται στρατιωτικά. Εάν πάρετε τα ίδια τα «Στρατιωτικά Νέα», το φύλλο του Γενικού Επιτελείου επανειλημμένα έχει γράψει ότι δουλεύουν «σαν είλωτες» στα διάφορα εργοστάσια, κολχόζ κ.λπ. Επομένως είναι καινούργιο φασούλι το ότι γυμνάζονται για να έρθουν στην Ελλάδα. Η ξενιτιά είναι πικρό πράγμα και ο καθένας απ’ αυτούς νοσταλγεί και θέλει να έρθει στην Ελλάδα. Όλα αυτά που λέγονται είναι συκοφαντίες και ψέματα και θα σας φέρω ένα παράδειγμα. Δημοσιεύθηκαν μερικές φωτογραφίες από Ελληνόπουλα που είχαν ορισμένα πηλήκια στις σχολές που δουλεύουν, σχολές τεχνικές.

Γράφουν οι εφημερίδες ότι αυτά εκπαιδεύονται στρατιωτικά. Ένα σχόλιο όμως στον «Εθνικό Κήρυκα» με τίτλο τα Ελληνόπουλα λέει: «Ο Ραδιοφωνικός Σταθμός των συμμοριτών μεταδίδει ότι παρεχαράχθησαν αι φωτογραφίαι των ελληνοπαίδων που εδημοσιεύθησαν εις τον ημερήσιον Τύπον με στολάς στρατιωτικάς από τα σχολεία της Κομινφόρμ. Ένα από αυτά τα παιδιά, μεταδίδει ο σταθμός, ευρίσκεται πράγματι εις Τσεχοσλοβακίαν, η στολή όμως την οποίαν φέρει δεν είναι στρατιωτική αλλά στολή ανθρακωρύχου, όπως φαίνεται και από τις δυο αξίνες χιαστί που υπάρχουν εις το πηλήκιόν του. Τα Ελληνόπούλα λοιπόν που ευρίσκονται εις τας χώρας του παραπετάσματος ομολογούν οι ίδιοι ότι τα έχουν και εργάζονται κατά τον πλέον σκληρόν τρόπον και νεαραί ακόμα υπάρξεις γίνονται ανθρακωρύχοι διά να δουλέψουν δια τον κόκκινον φασισμόν. Παραδέχονται λοιπόν ότι συμβαίνει ένα τέτοιο πράγμα». Εν πάση περιπτώσει το ζήτημα είναι ότι ούτε ετοιμάζουμε καμιά επίθεση στην Ελλάδα ούτε ποτέ διακηρύξαμε τέτοια πράγματα είτε φανερά είτε κρυφά. Οι πρόσφυγες έξω δουλεύουν για να ζήσουν. Όλοι θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα και τα παιδιά και οι μεγάλοι, φθάνει φυσικά να υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες και το κλίμα, που συνίσταται στην άμβλυνση των παθών, όταν σταματήσουν οι έμποροι του μίσους να αναπτύσσουν ακριβώς αυτό το μίσος.

Ένα άλλο σημείο αφορά τις σχέσεις με τις διάφορες χώρες και ειδικά τη Σοβιετική Ένωση. Κάθε κόμμα έχει τη δική του πολιτική και τα αστικά κόμματα δεν είναι απολύτως σύμφωνα στην εξωτερική τους πολιτική· άλλα προσεγγίζουν προς την Αμερική και άλλα αμφιταλαντεύονται μεταξύ Αμερικής και Αγγλίας. Έτσι και εμείς έχουμε την εξωτερική μας πολιτική. Πιστεύουμε ότι αν η Ελλάδα παρασυρθεί σε ένα νέο πόλεμο, ο πόλεμος αυτός μόνον καταστροφές μπορεί να της φέρει και συνεπώς η θέση της είναι να μείνει έξω από κάθε περιπέτεια. Πιστεύουμε επίσης ότι η εξάρτηση από την Αμερική όχι μόνο θα βλάψει την Ελλάδα, αλλά θίγει και την ανεξαρτησία της. Να σας φέρω ένα παράδειγμα. Προχθές περιμέναμε όλοι να δούμε τι θα πει ο Πιουριφόι, σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που και ο ίδιος αναγκάστηκε να κάνει δηλώσεις και να πει: (Γράφουν οι εφημερίδες) «…Οι Έλληνες πρέπει να πάψουν να ερωτούν περί των προθέσεων της αμερικάνικης πρεσβείας και ν’ αποφασίσουν οι ίδιοι εάν θέλουν ή όχι την κυβέρνησιν των» («Βήμα» 23/2). Νομίζω ότι δεν χρειάζεται σε τέτοιο βαθμό να δένεται η Ελλάδα από μια μεγάλη δύναμη γιατί ασφαλώς θίγει την ανεξαρτησία της.

Επίσης ένας καινούργιος πόλεμος δεν πρέπει να βρει την Ελλάδα αντίθετη στη Σοβιετική Ένωση, με την οποία δεν μας χωρίζει τίποτα και στο κάτω κάτω της χρωστούμε και τη λευτεριά μας, γιατί αν δεκαπέντε εκατομμύρια Σοβιετικοί εργάτες δεν θυσιάζονταν στον πόλεμο ίσως η Ευρώπη να στέναζε κάτω από την μπότα των Γερμανών. Αυτή είναι η πολιτική που πιστεύουμε ότι πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα. Και ποιος πιστεύει ότι η πολιτική αυτή είναι προδοτική; Μέσα στο πλαίσιο της πολιτικής αυτής που εξυπηρετεί την Ελλάδα παρακολουθούμε όλες τις εκδηλώσεις της πολιτικής ζωής της χώρας και μας ενδιαφέρουν όλοι οι τομείς της, και ο πολιτικός και ο κοινωνικός και φυσικά και κάθε ενδεχόμενο πολεμικής προετοιμασίας που κάνει η χώρα.

Γενικά μας ενδιαφέρουν όλα τα παρασκήνια της πολιτικής και κοινωνικής ζωής της χώρας. Ένας άλλος πολιτικός που κυκλοφορεί ελεύθερα μπορεί να πάει στου Ζαχαράτου ή στους διαδρόμους της Βουλής και να τα μαθαίνει όλα αυτά. Εμείς που ζούμε παράνομα πρέπει να αναζητήσουμε αναγκαστικά άλλους τρόπους για να μπορέσουμε να μάθουμε ό,τι είναι δυνατόν να μάθουμε και απ’ αυτό ακριβώς προέρχεται και το ενδιαφέρον μας να μαζεύουμε διάφορες πληροφορίες όπως ανέφερα και στην προηγούμενη δίκη, που έδινε πληροφορίες και ο ιδιαίτερος του Τσουδερού και του υπουργού Τύπου κ.λπ. Από του σημείου όμως αυτού μέχρι του να μας κατηγορούν για κατασκοπεία υπάρχει μεγάλη απόσταση. Έχω ένα απόκομμα του «Έθνους» που λέει τα εξής: «Ν. ΥΟΡΚΗ 18/2/52. Κατά τηλεγράφημα των Τάιμς εκ Λευκωσίας Κύπρου θα κατασκευασθεί εις την νήσον αυτήν μεγάλη αμερικανική αεροπορική βάσις, δυναμένη να χρησιμοποιείται από τα καλύτερα των αμερικάνικων βομβαρδιστικών, τα εξακινητήρια «Β 36″. Προσωπικόν εκ 3.000 Αμερικανών θα εγκατασταθεί εις Κύπρον».

Έρχομαι τώρα σε ένα άλλο σημείο. Από την προηγούμενη δίκη ως τη σημερινή ποια νέα στοιχεία προέκυψαν για να μας παραπέμψουν πάλι. Ένα στοιχείο είναι οι ασύρματοι και συγκεκριμένα ότι εγώ είχα τους ασυρμάτους. Πρώτα απ’ όλα για να καθοδηγεί κανείς τους ασυρμάτους προϋποθέτει μιαν επίσκεψη σ’ αυτούς. Η Καλλιθέα δεν λέει τίποτα. Λέει μόνο ο Αργυριάδης ότι πέρασα εγώ κάποτε από εκεί αλλά με αναγνώρισε αργότερα, όταν είδε τις φωτογραφίες στους τοίχους. Με τον Αργυριάδη καθήσαμε μαζί αρκετό καιρό στη φυλακή στην Ακροναυπλία. Δεν νομίζω ότι ήταν ανάγκη να με δει στις φωτογραφίες για να με γνωρίσει. Ίσως να οφείλεται κι αυτό στη δειλία του Αργυριάδη και του αδερφού του, όπως άλλωστε κατατέθηκε.

Ένα άλλο είναι τα ίδια σήματα που «διεβιβάζοντο» στην ηγεσία του κόμματος όπως κατατέθηκε. Αυτά τα πιάσανε στον αέρα και ύστερα αποκρυπτογραφήθηκαν. Και εδώ μένουν πολλά ερωτήματα και ερωτηματικά. Ποιος μπορεί να εγγυηθεί την αλήθεια αυτών των σημάτων, αφού δεν υπάρχει απόδειξη ότι είναι πραγματικά; Μα παρουσιάζουν αληθοφάνεια. Γιατί ο Βαβούδης δεν έκαψε τον κώδικα; Αλλά ας δούμε τώρα τι αληθοφάνεια έχουν τα σήματα. Από όλα όσα ανακοινώθηκαν δεν υπάρχει περίπτωση που το ίδιο το σήμα να αποκαλύψει κάποιο γεγονός. Και η περίπτωση του Μπάτση και σειρά άλλων γεγονότων, όλα αυτά είχαν αποκαλυφθεί και είχαν γραφεί στις εφημερίδες. Επίσης υπάρχουν και ανακρίβειες μέσα. Θα αναφέρω τούτο. Αναφέρθηκε ότι «ο 21 μετεφέρθη στις αρχές Αυγούστου στις φυλακές και από κει μας έστειλε ειδοποίηση να τον βάλουμε υποψήφιο». Εγώ δεν μεταφέρθηκα ποτέ στις φυλακές. Ήμουν απομονωμένος στην Ασφάλεια. Ας κάνουμε την υπόθεση ότι όλα τα σήματα είναι αυθεντικά, γνήσια. Για να δούμε πού μπορεί να στηριχθεί η κατηγορία περί κατασκοπείας. Το γεγονός ότι στέλνονταν στην ηγεσία του κόμματος, αυτό δεν αποτελεί στοιχείο. Θα σας διαβάσω το εξής από την «Καθημερινή». «Ο ηγέτης του γαλλικού κόμματος Μορίς Τορέζ, ο οποίος μετέβη προ έτους και πλέον εις την Ρωσίαν δια να υποβληθεί εις θεραπείαν δια προσβολήν παραλύσεως, κατευθύνει την δράσιν του κόμματός του εις την Γαλλίαν από την Σοβιετικήν Ένωσιν». « Η «Ουμανιτέ» εδημοσίευσεν εις την πρώτη σελίδα της μία συνέντευξιν του Τορέζ με τον γραμματέα του κόμματος Ογκίστ Λεκέρ, ο οποίος λέγει ότι η γενική κατάστασις του Μορίς του επιτρέπει να λαμβάνει ενεργόν μέρος εις την καθοδήγησιν του κόμματός μας».

Έπειτα σε εκατοντάδες σήματα που υπάρχουν στην περίοδο που ήμουν εγώ ελεύθερος μόνον δύο αναφέρονται σε στρατιωτικές πληροφορίες και ελάχιστα άλλα όταν πια εγώ δεν ήμουν έξω. Σε ένα από αυτά αναφέρεται ότι σε ένα ξερονήσι γίνονται έργα και στη συνέχεια αναφέρει ότι ένας όρος της ελληνοτουρκικής συμμαχίας είναι να μην προβάλει η Ελλάδα αξιώσεις για την Κύπρο και γενικά αναφέρεται στις σχέσεις μας με την Τουρκία. Αν λογαριάσει κανείς ότι πριν από λίγες μέρες σε τούρκικη εφημερίδα δημοσιεύθηκε σχετικό άρθρο για την Κύπρο και τα Δωδεκάνησα, δεν νομίζω ότι πρόκειται περί πληροφορίας η οποία έχει στρατιωτική αξία. Σε παρόμοιες πληροφορίες σωστό θα ήταν να αναφέρονται και συντεταγμένες, διότι άλλως δεν έχουν έννοια. Μια δεύτερη πληροφορία είναι εκείνη που λέει ότι στον Αχλαδόκαμπο γίνονται οχυρά. Τι οχυρά να γίνουν εκεί; Μήπως κάναν κανένα κτίριο για να μείνουν οι χωροφύλακες; Μπορεί κανείς να διαπιστώσει αν εκεί γίνονταν οχυρά. Αυτές είναι όλες οι πληροφορίες που υποθέτω ότι δόθηκαν αυτή την περίοδο. Στην προηγούμενη δίκη υπήρχαν περισσότερες πληροφορίες στρατιωτικής φύσης. Αυτή είναι η κατασκοπεία που τόση εκμετάλλευση έγινε από τον εσωτερικό και εξωτερικό Τύπο.

Έρχομαι τώρα σε ένα άλλο θέμα, το θέμα των χρημάτων. Και αν υποθέσει κανείς ότι όλα αυτά που λέει ο Μπάτσης, είναι τελείως ακριβή πρόκειται περί ενός ποσού το οποίον νομίζω ότι το πολύ πολύ δεν περνάει τα τετρακόσια εκατομμύρια σε περίοδο ενάμιση χρόνου. Αν κάνει κανείς έναν υπολογισμό και συγκεκριμένα αν τα συγκρίνει με τα έξοδα τα οποία έχουν τα άλλα κόμματα, θα διαπιστώσει ότι δεν πρόκειται περί μεγάλου ποσού. Σαν παράδειγμα σας αναφέρω τα έξοδα του Πλαστήρα κατά την προεκλογική περίοδο και τα έξοδα του Συναγερμού κατά την περιοδεία του Παπάγου στην Πελοπόννησο που ανήλθαν σε δύο δισεκατομμύρια δραχμές.

Πρόκειται περί μεγάλου ποσού όταν απ’ αυτό διατέθηκαν τόσα χρήματα διά να συντηρηθούν άνθρωποι εξόριστοι και φυλακισμένοι, οικογένειες εξορίστων και για τόσην άλλη παράνομη δουλειά, έντυπο υλικό, προκηρύξεις κ.λπ.; Είναι μια σταγόνα στον ωκεανό. Τώρα από πού προέρχονται αυτά τα χρήματα μπορεί κανείς να το ξέρει. Από εράνους στο εσωτερικό και το εξωτερικό, όπως στη Γαλλία και σε άλλες χώρες. Μπορούσαμε δε να βρούμε και περισσότερα χρήματα και θα σας αναφέρω το εξής: Στο εξωτερικό δουλεύουν τριάντα χιλιάδες πρόσφυγες. Αυτοί αν κάνουν έναν έρανο και διαθέσουν ένα μεροκάματό τους θα μαζευτούν τεσσεράμισι χιλιάδες χρυσές λίρες που θα μπορούσε έτσι να ενισχυθεί το Κομμουνιστικό Κόμμα. Δεν έχω να προσθέσω περισσότερα.

Ο υπουργός των Εσωτερικών είπε ότι η δίκη αυτή θα είναι πολύ διδαχτική. Κατά τη γνώμη μου θα είναι πραγματικά διδαχτική. Το δίδαγμα που θα βγει είναι ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν χτυπιέται με τέτοια μέσα. Όπως απέδειξε η ιστορία του ως τα τώρα έχει βαθιές ρίζες ακατάλυτες, ποτισμένες με αίμα που έχυσε στους αγώνες για την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό. Εμείς πιστεύουμε στην πιο σωστή θεωρία που διανοήθηκαν τα πιο προοδευτικά μυαλά της ανθρωπότητας. Και η προσπάθειά μας, ο αγώνας μας είναι να γίνει η θεωρία αυτή πραγματικότητα για την Ελλάδα και τον κόσμο ολόκληρο! Αγαπάμε την Ελλάδα και το λαό της περισσότερο από τους κατηγόρους μας. Το δείξαμε όταν εκινδύνευε η ελευθερία, η ανεξαρτησία και η ακεραιότητά της και ακριβώς αγωνιζόμαστε για να ξημερώσουν στη χώρα μας καλύτερες μέρες χωρίς πείνα και πόλεμο. Για τον σκοπό αυτό αγωνιζόμαστε και όταν χρειαστεί θυσιάζουμε και τη ζωή μας. Πιστεύω ότι δικάζοντάς μας σήμερα, δικάζετε τον αγώνα για την ειρήνη, δικάζετε την Ελλάδα. Δεν έχω τίποτα άλλο να προσθέσω».

Ο Εμφύλιος Πόλεμος που ρήμαξε τη χώρα τελείωσε και ένας απ’ τους πολλούς φυγάδες αγωνιστές της Αριστεράς, ο Νίκος Μπελογιάννης, ο άνθρωπος με το αφοπλιστικό χαμόγελο και το γαρύφαλλο, πρώην λοχαγός του ΕΛΑΣ, επιστρέφει στην Ελλάδα… Με το συνθηματικό όνομα Κώστας κρύβεται στο σπίτι ενός συντρόφου κι έρχεται σ’ επαφή με τον Νίκο Πλουμπίδη, καθώς και με άλλα μέλη του παράνομου Κομμουνιστικού Κόμματος.
Η κυβέρνηση Πλαστήρα, θέλοντας να εδραιώσει τη γαλήνη και να βοηθήσει την ανασυγκρότηση του τόπου, αντιμετωπίζει τους κομμουνιστές με σχετική επιείκεια. Οι στρατιωτικοί και οι μυστικές υπηρεσίες, όμως, με επικεφαλής τον Διευθυντή Ασφαλείας και τον αρχηγό της ΚΥΠ –υπό την άμεση καθοδήγηση του αμερικανού σταθμάρχη της ΣΙΑ και του πρέσβη των ΗΠΑ– δεν βλέπουν με καλό μάτι τις εξελίξεις, ιδιαίτερα όταν το κόμμα του Πλαστήρα ξανακερδίζει τις εκλογές.

 Στην προσπάθειά τους να υπονομεύσουν την κυβέρνηση, στήνουν μια «κομμουνιστική συνωμοσία» και δίνουν ευρεία δημοσιότητα στη σύλληψη του Μπελογιάννη και της αγαπημένης του συντρόφου Έλλης Ιωαννίδου, καθώς και μερικών άλλων μελών του ΚΚΕ. Το έκτακτο στρατοδικείο, με συνοπτικές διαδικασίες, τους καταδικάζει σε θάνατο αλλά ο πρωθυπουργός Πλαστήρας αναστέλλει την εκτέλεση της ποινής.

Τους οδηγούν σε νέο, τακτικό στρατοδικείο αυτή τη φορά. Στη δίκη, οι κατηγορούμενοι καταθέτουν ευθαρσώς ότι δεν δικάζονται για τις πράξεις τους αλλά για τις ιδέες τους, κι αρνούνται διαρρήδην το χαλκευμένο κατηγορητήριο. Παρ’όλα αυτά, το δικαστήριο καταδικάζει σε θάνατο οκτώ από τους κατηγορούμενους και οι Αμερικανοί πιέζουν την κυβέρνηση και τον Βασιλιά να μην τους δώσει χάρη.

 Ο Πλουμπίδης στέλνει επιστολή, με την οποία διαβεβαιώνει ότι αυτός είναι ο επικεφαλής του παράνομου μηχανισμού του κόμματος και όχι ο Μπελογιάννης, αλλά τόσο οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες, όσο και η εκτός Ελλάδας ηγεσία του ΚΚΕ θεωρούν την επιστολή του πλαστή. Για να μην κινδυνεύσει η ενότητα του κόμματος, οι Μπελογιάννης και Πλουμπίδης δεν δίνουν περαιτέρω έκταση στο γεγονός. Ο πρώτος και τρεις σύντροφοί του οδηγούνται νύχτα στο εκτελεστικό απόσπασμα.

 Κάτω από το δικό του, ονόματα «βαριά« του ελληνικού κινηματογράφου, όπως: Μάνος Κατράκης, Πέτρος Φυσσούν, Κώστας Καζάκος, Αλέκος Αλεξανδράκης, Άγγελος Αντωνόπουλος, Αντώνης Αντωνίου, Βαγγέλης Καζάν και Μίρκα Παπακωνσταντίνου που υποδύθηκε τη σύντροφο του Μπελογιάννη, την Έλλη Παππά.

Ακολουθεί μια συζήτηση αναμνήσεων από το αρχείο του  ΑΠΕ-ΜΠΕ, με τον άνθρωπο που ο σκηνοθέτης της ταινίας και εκ των σεναριογράφων Νίκος Τζίμας, (ο άλλος ήταν ο δημοσιογράφος Πότης Παρασκευόπουλος) επέλεξε για να υποδυθεί τον Νίκο Μπελογιάννη.

Κάπως έτσι λοιπόν άρχισαν όλα

Πώς προέκυψε και σας πρότειναν ένα ρόλο με απαιτήσεις τη στιγμή που δεν είχατε ιδέα από ηθοποιία; ρωτάμε τον Φοίβο Γκικόπουλο, ομότιμο καθηγητής σήμερα του Τμήματος Ιταλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.
“Τον ρόλο του Μπελογιάννη στην ταινία ήταν να τον παίξει ο Ιταλός ηθοποιός Τζιάν Μαρία Βολοντέ (Gian Maria Volonte), με τον οποίο ο σκηνοθέτης Νίκος Τζίμας είχε υπογράψει συμβόλαιο. Έτσι, έψαχνε έναν μεταφραστή για τα Ιταλικά, κυρίως για το κομμάτι της απολογίας, που ήταν το βασικό τμήμα της ταινίας.
Απευθύνθηκε στο Ιταλικό Ινστιτούτο, απ΄ όπου τον παρέπεμψαν σ΄εμένα. Τότε δίδασκα και στο μεταφραστικό τμήμα του Ιταλικού Ινστιτούτου και ήμουνα και μεταφραστής. Βρεθήκαμε. Μου έδωσε τα κείμενα και μεταξύ αστείου και σοβαρού με λέει: “Α ρε γαμώτο, να σε είχα συναντήσει νωρίτερα. Ποιος Βολοντέ και ξέρω εγώ… Εσύ θα ήσουν ο Μπελογιάννης”.

Στη συνέχεια, ένα βράδυ, έτσι ξαφνικά μου τηλεφωνεί από τη Ρώμη και εν εξάλλω μου λέει: ο Βολοντέ έσπασε το συμβόλαιο γιατί αρρώστησε. Επιστρέφω αύριο στην Ελλάδα και αρχίζουμε τα γυρίσματα. Δεν κατάλαβα του λέω, ποια γυρίσματα;… Θα πάρεις εσύ το ρόλο, μου λέει και επιμένει…
Φθάνοντας στην Ελλάδα μου τηλεφωνεί από το αεροδρόμιο και μου ζητάει να βρεθούμε για να κουβεντιάσουμε. Ήδη η μισή ταινία είχε ολοκληρωθεί. Έλειπαν μόνο οι σκηνές με τον Μπελογιάννη.
Εγώ από την άλλη την ιστορία του Μπελογιάννη την ήξερα. Είχα διαβάσει και το σενάριο και δεν σου κρύβω ότι κάτι μ΄έτρωγε μέσα μου, κάτι με γοήτευε… Με άλλα λόγια: “τραβάτε με κι ας κλαίω” ήταν το θέμα. Τελικά δέχτηκα! Κάπως έτσι λοιπόν άρχισαν όλα”.

Πως νοιώσατε συνειδητοποιώντας ποιοι ήταν οι συμπρωταγωνιστές σας; “Τι να σας λέω…. Το πρώτο που σκέφτηκα ήταν, τι δουλειά έχω εδώ μέσα; Σκεφτόμουν συνέχεια, πως θα αντιδράσουν άραγε όλοι αυτοί οι γνωστοί ηθοποιοί;

Και πως αντέδρασαν; Όλοι τους ήταν άψογοι απέναντί μου. Ά-ψο-γοι! Για παράδειγμα: Εγώ όπως σας είπα δεν είχα διόλου πείρα ηθοποιού. Εκτός από κάτι σχολικές παραστάσεις δεν είχα καμιά άλλη σχέση με ηθοποιία και γυρίσματα ταινιών. Είπαμε να κάνουμε ένα δοκιμαστικό. Το γυρίσαμε με τον Αντώνη Αντωνίου. Ήταν άψογος. Να είναι καλά ο άνθρωπος! Με βοήθησε πολύ. Ο Κατράκης πάλι ήταν συγκλονιστικός. Με ενθάρρυνε. Μου έλεγε συνέχεια: “ μη σταματάς, συνέχισε”. Την ίδια ώρα ο υπεύθυνος φωτογραφίας, ο Νίκος Καβουκίδης, με τις συμβουλές του με βοήθησε πάρα πολύ.
Γενικότερα αυτό που που έχω να πω είναι ότι όλοι οι “συνάδελφοι” (εντός εισαγωγικών) με αντιμετώπισαν με τον καλύτερο τρόπο και με βοήθησαν πολύ”.

Πόσο σας επηρέασε η ενσάρκωση του Νίκου Μπελογιάννη και ό,τι “κουβαλούσε” αυτό το όνομα; “Αν και ήμουν ήδη διαμορφωμένος πολιτικά και δεν ήμουν “ παρθένος” σε τέτοιου είδους επιρροές, μπορώ να πω ότι το έζησα πολύ έντονα. Ειδικά το κομμάτι της απολογίας στο δικαστήριο και βεβαίως της εκτέλεσης. Η φόρτιση ήταν πολύ έντονη. Στο δικαστήριο είχα αποξενωθεί απ΄όσα συνέβαιναν γύρω μου. Πραγματικά ζούσα τη σκηνή…
Συνήθως τα γυρίσματα γίνονται δύο, τρεις ή και περισσότερες φορές, ώσπου ο σκηνοθέτης να μείνει ευχαριστημένος από το αποτέλεσμα. Εγώ, αν και δεν ήμουν επαγγελματίας, έβγαλα τη σκηνή της απολογίας με την πρώτη… Η σκηνή γυρίστηκε ακόμη μία φορά, για παν ενδεχόμενο!”.

Σημαντικό κομμάτι της σημερινής νεολαίας φαίνεται να μην γνωρίζει καν την ύπαρξη του Νίκου Μπελογιάννη.
Αν τους είχατε μπροστά σας, τι θα τους λέγατε; Όχι μόνο σε αυτούς αλλά σε όλους του νέους θα έλεγα να ενσκύψουν στην ιστορία της Ελλάδας, στην ιστορία του τόπου, να μάθουν, να ψάξουν και να έχουν ανοιχτό μυαλό. Να μην εγκλωβίζονται στον κόσμο των ριάλιτι και σε όλη αυτή την πολιτισμική υποβάθμιση…

ΑΝΤΙΓΟΝΗ

ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ
ΣΥΝΘΕΣΗ: 1994 – 1996
ΠΑΡΙΣΙ, ΑΘΗΝΑ, ΒΡΑΧΑΤΙ, ΧΑΓΗ, ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ
Όπερα σε δύο πράξεις
Βασισμένη στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή
Λιμπρέτο : Μίκης Θεοδωράκης

Μουσική Διεύθυνση
Alexander Chernushenko

Διανομή
Αντιγόνη: EMILIA TITARENKO
Οιδίπους: JURI WOROBIOW
Κρέων: WLADIMIR FELJAER
Ιοκάστη: IRINA LIOGKAJA
Ετεοκλής: PETER MIGOUNOV
Πολυνείκης: EUGENI WITSHNEWSKI
Αίμων: LEONID REPIN – HAEMON
Κορυφαίος: JURI KOVALENCO

Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της Αγίας Πετρούπολης

Τα πρόσωπα
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
ΚΡΕΩΝ
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
ΑΙΜΩΝ
ΙΟΚΑΣΤΗ
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
ΑΝΔΡΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ
ΜΙΚΤΟΣ ΧΟΡΟΣ
Πρώτη πράξη

(CD I)
1. Οιδίπους: Μακάρι να είσαι αγνός, Άνθρωπε… 6:03
2. Οιδίπους: Έγινα θέαμα φρικτό, εγώ που δώρισα … 3:5
3. Οιδίπους: Θεοί ραδιούργοι… 8:44
4. Κορυφαίος: Μεγάλε βασιλιά, έστειλα κατάσκοπους … »4:48
5. Χορός: Ο στρατός ξεκίνησε, ξεχύθηκε στον κάμπο …»2:59
6. Ετεοκλής: Δεν ωφελούν οι φωνές σας…. 3:14
7. Πολυνείκης : Τους σύρτες στις πύλες οι φρουροί … 1:41
8. Ιοκάστη: Γιέ μου, παιδί μου ακριβό … 8:25
9. Χορός: Μα να! Ο Ετεοκλής έρχεται τώρα. 13:17
10. Χορός: Κόρη του Δία Αθηνά, … 4:06

(CD II)
1. Κορυφαίος: Δεν ζουν Κρέοντα, οι γιοί της αδελφής σου … 8:24
2. Χορός: Το δρόμο τον σκοτεινό πήραν του Άδη … 1:59
3. Αντιγόνη: «Με τα μαλλιά ξεσκέπαστα να πέφτουν … 9:00
4. Κρέων: Τα δάκρυα σταματήστε και τους θρήνους … 5:27
5. Αντιγόνη: Όχι, τον σκοτωμένο δεν θα αφήσω … 4:32

Πράξη δεύτερη

     6. Κρέων: Πώς τόλμησες να παραβείς το νόμο; 8:23
    7. Αντιγόνη: Πως θα πεθάνω το ΄ξερα. 3:50
    8. Κρέων: Μάθε πως τ΄ αγύριστα κεφάλια συντρίβονται …»5:19
     9. Κρέων: Παιδί μου, έμαθες πως τιμώρησαν με θάνατο … 6:40
   10. Χορός: Έρωτα μάχαν ανίκατε 4:18
   11. Αίμων: Έφτασα στον Άδη βιαστικά … 2:37
   12. Αντιγόνη: Έρωτα μάχαν ανίκατε… 6:26
   13. Αίμων: Μόνη δίχως φίλους … 2:54
   14. Αντιγόνη: Ήλιε μου και φως αγαπημένο… 2:46

ΠΡΩΤΗ ΠΡΑΞΗ
Σκηνή 1
(Βγαίνει ο Οιδίπους συνοδευόμενος από 7 γέροντες και τον Κορυφαίο)

ΟΙΔΙΠΟΥΣ:  Μακάρι να είσαι αγνός, Άνθρωπε. Ιερή αγνότητα να σε τυλίγει. Όλα τα λόγια και τα έργα σου να ’ναι σε αρμονία με τους ιερούς νόμους του σύμπαντος. Ω συμπαντικό κέντρο του απείρου! Ω συμπαντική αρμονία των ουρανών! Ζεις αρμονικά με τους νόμους των ουρανών. Η δυσαρμονία και η έπαρση γεννούν τον τύραννο. Ανόητα φουσκώνει, μα στο τέλος πέφτει στον γκρεμό όποιος δε λογαριάζει τη θεία Δίκη. Έγινα θέαμα φριχτό, εγώ που δώρισα το μεγαλύτερο καλό στη χώρα μου όταν το αίνιγμα της Σφίγγας έλυσα κι έτσι την πόλη έσωσα. Οι συμφορές άδικα με χτύπησαν. Οι θεοί άδικα με μίσησαν. Με τη μάνα μου επλάγιασα χωρίς να ξέρω, τον πατέρα σκότωσα χωρίς να θέλω, έγκλημα έκανα φριχτό χωρίς να φταίω, πρόσβαλα κάποιο θεό, δεν έχω φόβο για να πω το όνομά του. Ω σύννεφο του σκοταδιού μου αποτρόπαιο, θεοί ραδιούργοι, εσείς που δέσατε στον Καύκασο τον Προμηθέα…

ΧΟΡΟΣ
Ω! Ω!
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
…γιατί χάρισε τη φλόγα στους ανθρώπους.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Ανίερος είσαι. Μη!
ΧΟΡΟΣ
Ανίερος! Πάψε να μιλάς!
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Σταμάτα!
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Όμως μ’ αυτή την πράξη σας φανερώσατε το μίσος σας για τους θνητούς.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΧΟΡΟΥ
Στους Θεούς με σεβασμό πρέπει να μιλάς.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Αν δεν υπάρχει σέβας, τότε τιμωρούν φριχτά.
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Έτσι τους κάνατε κοπάδι, δίχως σκέψη, κρίση, βούληση, ν’ ακολουθούν κάθε φορά τον υποτακτικό σας…
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Εσύ πώς τολμάς με τα φοβερά που έπαθες;
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
…τον πονηρό και τον διπρόσωπο, να τους τυλίγει με το μέλι και τις ψεύτικες αλήθειες τυφλωμένους.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Τα μάτια σου έβγαλες μοναχός σου.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΧΟΡΟΥ
Γιατί;
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Να πάει στράφι η δωρεά του Προμηθέα.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΧΟΡΟΥ
Τυφλός τα τ’ ώτα, τον τε νουν, τα τ’ όμματα.
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Άδικα βασανίστηκες στον βράχο, Προμηθέα.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Βλάσφημος!
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Οι σπιούνοι των θεών φροντίζουν οι άνθρωποι να σβήνουν…
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Τολμάς τους θεούς να πολεμάς δίχως να έχεις κανένα στον κόσμο.
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
…μόνοι τους τη φλόγα που τους δώρισες.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Σαν καλαμιά στον κάμπο είσαι, Οιδίποδα.
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Σαν τα σκουλήκια και τους αρουραίους μάθανε να ζουν στη λάσπη και στο σκότος.
ΧΟΡΟΣ
Βρίζεις τους Θεούς, θα μετανιώσεις Οιδίποδα.
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Δεν θέλουν οδηγό!
ΧΟΡΟΣ
Οιδίποδα, ξακουστέ απ’ τη χρυσή περόνη.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Έτσι και φυσήξει κάποιος απ’ τον Όλυμπο, θα γίνεις έρμαιο των ανέμων.
ΧΟΡΟΣ
Οιδίποδα, τα βάζεις με τους θεούς…
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Ανάμεσα στην κολακεία και στο κνούτο, στον δημοκόπο και στον τύραννο…
ΧΟΡΟΣ
…θα μετανιώσεις σκληρά γι’ αυτό.
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
…αρέσκονται να βόσκουν το χόρτο της υποταγής και της συνήθειας.
ΧΟΡΟΣ
Την κόρη την αγαπημένη, την Αντιγόνη, δεν την λυπάσαι…
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Φύγε απ’ την πόλη. Φύγε μακριά. Τη μολύνεις.
ΧΟΡΟΣ
…π’ αφήνεις μόνη, δυστυχισμένη.
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Αλίμονο σ’ όποιον τους ξυπνήσει.
ΧΟΡΟΣ
Την έσβησες.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ ΧΟΡΟΥ
Τα μάτια σου έβγαλες μοναχός σου. Γιατί;
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Όπως εγώ, θύματα των ίδιων τους των πράξεων θα γίνουν.
ΧΟΡΟΣ
Η πόλη δε σε θέλει.
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
…γιατί τις πράξεις τους ελέγχουν θεοί ραδιούργοι.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ
Οι θεοί σε μισούν.
ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Αυτοί που με τη Σφίγγα και τον Τύραννο κρατούν σφιχτά τα γκέμια και σε τετράποδο τον έχουν καταντήσει τον άνθρωπο.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Ο βασιλιάς Κρέοντας μας διάταξε…
ΧΟΡΟΣ
Οι θεοί σε μισούν.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
…να δούμε που φεύγεις απ’ την πόλη και να χαρεί.
ΧΟΡΙΚΟ 1
Οιδίποδα τυφλέ στα μάτια και στο νου
τους θεούς προσβάλλεις
δεν σου συγχωρώ που τα βάσανά σου δεν σου δίδαξαν.
Να σκύβεις πρέπει ευλαβικά το κεφάλι
σ’ αυτούς που οι θεοί διάλεξαν να μας κυβερνούν
όπως ορίζουν οι Νόμοι της Εξουσίας.

ΟΙΔΙΠΟΥΣ: Δεν περιμένω απ’ τους ανθρώπους να έχουν μνήμη. Η αχαριστία πιο πολύ κι απ’ το μαχαίρι σκίζει σάρκες. Δεν θέλω πια στ’ αυτιά μου φωνές ανθρώπων προσκυνημένων, φοβισμένων. Φύγετε! Φύγετε! Δεν θέλω ν’ ακούω λέξεις κενές. Τη φωνή του κυρίου σας την ξέρω καλά. Τυραννική, αυταρχική. Όμως ο τύραννος θα πληρώσει.

(Ο Χορός βγαίνει αργά. Καθώς φεύγουν, κοιτούν κατηφείς τον Οιδίποδα.)

ΟΙΔΙΠΟΥΣ
Εμένα με οδηγεί γαλάζιο φως σταλμένο από πολύ μακριά στα βάθη του απείρου. Εκεί κι εγώ πηγαίνω. Θα γίνω φως! Θα γίνω φως! Θα γίνω ένα με το φως του γαλαξία!

(Βγαίνει)

Σκηνή 2
(Εσωτερικό του φρούριου της Θήβας. Έπαλξη. Ο Ετεοκλής κοιτάζει από ψηλά τον κάμπο όπου είναι παρατεταγμένοι οι Αργίτες. Μετά βηματίζει συλλογισμένος και ανήσυχος. Ατμόσφαιρα βαριά. Σε μια γωνιά στριμωγμένες απ’ το φόβο, η μια πάνω στην άλλη, ο Γυναικείος Χορός, παρακολουθεί τον Ετεοκλή, κοκαλωμένες απ’ το φόβο. Μπαίνει βαρύς και σκεφτικός ο Κορυφαίος ακολουθούμενος απ’ τον Ανδρικό Χορό.)

Α’ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Μεγάλε βασιλιά, έστειλα κατάσκοπους στις τάξεις των εχθρών και τώρα τα γνωρίζω όλα λεπτομερώς. Επτά έχουν αρχηγούς, που πάνω σε ασπίδα ταύρου σφάξανε κι αφού τα χέρια τους βάψανε στο αίμα, στον Άρη και στον Φοίβο υψώνουν όρκους φοβερούς, τη Θήβα στο αίμα να πνίξουν.

ΧΟΡΟΣ
Μην αφήσετε τους εχθρούς μου να πατήσουν τους βωμούς και την ελληνική μας γλώσσα…
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Ώ Δια και Γή! Μην αφήσετε τους εχθρούς μας να πατήσουν τους βωμούς και την ελληνική μας γλώσσα.
ΧΟΡΟΣ
Μην αφήσετε τους εχθρούς μου να πατήσουν τους βωμούς και την ελληνική μας γλώσσα…
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Μη δεχτείτε σκλαβιά για τη λεύτερη χώρα μας. Ελάτε Σωτήρες, βοηθάτε μας. Μόνο πόλη λεύτερη τιμά τους θεούς!

(Ο Χορός κοιτάζει ανήσυχος πάνω απ’ τα τείχη. Παρακολουθεί τις κινήσεις του αργίτικου στρατού. Αντιδρά. Τέλος στρέφεται προς τον Ετεοκλή και του αφηγείται αυτό που βλέπει.)

ΧΟΡΟΣ: Ο στρατός ξεκίνησε, ξεχύθηκε στον κάμπο. Μπροστά καβαλάρηδες σύννεφο σκόνης σηκώνουν. Στρατιώτες με λευκές ασπίδες ορμούν να μας χτυπήσουν. Η βουή σπάει πάνω στα τείχη. Ποια θεά, ποιος θεός θα μας σώσει; Άρη, θα προδώσεις τον τόπο σου; Δία, πατέρα, τρέμω! Οι Αργίτες κυκλώνουν την πόλη. Διώξ’ τους! Σώσε τη Θήβα! Επτά στρατηγοί με το κοντάρι υψωμένο στις επτά πύλες πάνω προχωρούν. (Προσπέφτουν στους βωμούς.) Κόρη του Δία, Αθηνά, Ποσειδώνα και συ Άρη, Αφροδίτη, μητέρα της γενιάς μας. Απόλλων βασιλιά και συ Άρτεμη, Ήρα παντοδύναμη, πετροβολούν τους πύργους. Θεοί πυργοφύλακες, την πόλη βοηθάτε να μη λυγίσει, να μην πέσει σε ζυγό εχθρού που δε μιλά γλώσσα ελληνική.

ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Δεν ωφελούν οι φωνές σας. Δεν δίνουν θάρρος στο στρατό μας τον περικυκλωμένο. Πέφτετε στους βωμούς, στριγγλίζετε. Να μου λείπουν τέτοια καμώματα. Σπέρνετε τον πανικό και το φόβο. Τους εχθρούς μας έτσι βοηθάτε, ενώ εμείς χανόμαστε.
ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΣ ΧΟΡΟΣ
Γιε του Οιδίποδα, με τρόμαξαν οι θόρυβοι της μάχης κι ο φόβος μ’ έφερε στους Θεούς για τη Θήβα.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Παρακαλέστε τους θεούς οι πύργοι ν’ αντέξουν. Τους συμφέρει. Αν πέσει η πόλη, την χάνουν κι αυτοί.
ΧΟΡΟΣ
Να μην φτάσω να δω τους εχθρούς νικητές να ρημάζουν την πόλη.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Παρακάλα με τάξη. Η πειθαρχία είναι η μάνα της νίκης.
ΧΟΡΟΣ
Όμως ο θεός ισχυρότερος.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Δουλειά δική μας η θυσία στους θεούς. (Προς τις γυναίκες) Εσείς στο σπίτι.

Β’ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ
(Ο Ετεοκλής βγαίνει με την ακολουθία του. Ο Χορός κοιτάζει πάνω απ’ τα τείχη.)
ΧΟΡΟΣ
Τώρα μανιασμένος ο Άρης χτυπά τα τείχη. Γύρω στην πόλη αστράφτουν. Σύννεφο πυκνό οι ασπίδες. Μάχης αιματόβαφης σημάδι. Τα δεινά των Ερινύων φέρνει ο Άρης στου Οιδίποδα τα τέκνα.

(Μπαίνει ο Πολυνείκης καχύποπτος με το ξίφος υψωμένο.)

ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Τους σύρτες στις πύλες οι φρουροί γοργά τράβηξαν να μπω μέσα στα τείχη. Φοβάμαι όμως μην έχω πέσει σε παγίδα. Έχω και δεν έχω εμπιστοσύνη στη μάνα μου που μ’ έπεισε να ’ρθώ σε συμφωνίες. Όμως ας κρύψω το σπαθί. Γυναίκες, πέστε μου, είδατε την Ιοκάστη;
ΓΥΝΑΙΚΕΙΟΣ ΧΟΡΟΣ
Πρώτα να πεις εσύ ποιος είσαι.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Ο Οιδίποδας του Λάιου γονιός μου κι η μάνα μου η Ιοκάστη.
ΧΟΡΟΣ
Σε προσκυνώ γονατιστή, Άρχοντά μου. Ε! Ε! κυρά μου, Ιοκάστη. Έβγα έξω. Αυτός που γέννησες είναι κοντά μας. Μην αργείς! Τρέξε ν’ αγκαλιάσεις το παιδί σου.

(Βγαίνει αργά η Ιοκάστη)

ΙΟΚΑΣΤΗ
Γιε μου, παιδί μου ακριβό, σε ξαναβλέπω. Αγκάλιασε τη μάνα σου, γείρε στην αγκαλιά μου. Μαύρα σγουρά μαλλιά, σκεπάστε μου το πρόσωπο. Ανέλπιστα κι αναπάντεχα σε ξαναβλέπω. Θα νιώσω η μαύρη άραγες την πρωτινή μου ευτυχία; Αχ γιέ μου, ερημωμένο τ’ άφησες το σπίτι διωγμένος απ’ τ’ άδικο τ’ αδερφού σου, εσύ ο πιο αγαπημένος στη Θήβα και στους φίλους.
ΧΟΡΟΣ
Κατάρα η γέννα της γυναίκας. Γι’ αυτό αγαπάνε τόσο τα παιδιά τους.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Στοχαστικά κι αστόχαστα ήρθα, μητέρα, στους εχθρούς μου. Ωστόσο πάνω απ’ όλα πρέπει την πατρίδα ν’ αγαπάμε. Με το σπαθί στο χέρι πέρασα την πόλη, φόβο είχα μεγάλο πως σε παγίδα μέσα θα έπεφτα θανάτου κι έκλαψα καθώς διάβαινα ξανά ανάμεσα σ’ αγαπημένα μέρη αποδιωγμένος άδικα να ζω σε ξένη πόλη. Και συ, μάνα, στους πόνους μέσα τυλιγμένη για τα δικά μου πάθη μόνο.
ΧΟΡΟΣ
Ανήκουστη των συγγενών η έχθρα.
ΙΟΚΑΣΤΗ
Κάποιος κακός θεός βάλθηκε να αφανίσει το γένος του Οιδίποδα. Μ’ άνομο τρόπο εγώ παιδιά να κάνω, άνομους γάμους να’ χει κάνει ο γονιός σου. Πρέπει όμως τα πάθη που μας στέλνουν οι θεοί να υπομένουμε. Πες μου σαν έχασες την πατρίδα, είναι μεγάλη η συμφορά;
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Η πιο μεγάλη.
ΙΟΚΑΣΤΗ
Ποιο το πιο σκληρό;
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Δεν έχεις γνώμη.
ΙΟΚΑΣΤΗ
Σε δούλο αρμόζει γνώμη να μην έχει. Δεν σε συντρέχουν φίλοι.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Αθέλητα στο κέρδος είσαι σκλάβος. Αν δυστυχείς, οι φίλοι δεν αξίζουν.
ΙΟΚΑΣΤΗ
Για τους θνητούς το πιο η πατρίδα.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Τόσο ακριβή, που λόγια δεν την λένε. Όμως εγώ φωνάζω στους θεούς πως άθελά μου κοντάρι σήκωσα ενάντια στην πατρίδα και τώρα, μάνα, εσύ μονάχα μπορείς στις δυστυχίες τις φοβερές να βάλεις τέλος.

Γ’ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ
ΧΟΡΟΣ
Μα να! Ο Ετεοκλής έρχεται τώρα.

(Μπαίνει ο Ετεοκλής.)

ΧΟΡΟΣ
Σε σε το βάρος τώρα πέφτει, Ιοκάστη, να τα φιλιώσεις.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Ήρθα, μητέρα. Ήμουν στα τείχη και συ μου ζητάς να συναντήσω τούτον εδώ. Για σένα ήρθα, γιατί ξέρεις πως τιμώ τη δίκαια κρίση σου.
ΙΟΚΑΣΤΗ
Μη βιάζεσαι. Μην ξεφυσάς σα λύκος. Τον αδελφό σου έχεις μπροστά σου κι όχι κανένα δράκο.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Μάνα, η αλήθεια δεν χρειάζεται λόγια. Η αδικία σαν άρρωστος σοφά βοτάνια θέλει. Αυτός πήρε όρκους και με ξεγέλασε. Αν ήταν όμως να μου δώσει ό,τι μου ανήκει, διώχνω το στρατό μπροστά στα τείχη να βασιλέψω ένα χρόνο κι έπειτα πάλι ο άλλος.
ΧΟΡΟΣ
Σωστά τα λόγια του ηχούν στ’ αυτιά μου.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Λόγια ξεκάθαρα θα πω. Στον ουρανών τα μάκρη, στ’ αστέρια και στον ήλιο κι ως το βυθό της γης είμ’ έτοιμος να πάω για να κρατήσω ολοδικιά μου τη βασιλεία. Αυτό το αγαθό, μάνα, την εξουσία θέλω για μένα κι αυτός αν θέλει να μείνει, ας μείνει, χωρίς να περιμένει να γίνω δούλος του ενώ είμαι βασιλιάς! Και τώρα μπρος! Τραβήξτε τα σπαθιά σας. Εμπρός, φωτιά! Σ’ αυτόν τη βασιλεία δε θ’ αφήσω.
ΧΟΡΟΣ
Πράξεις κακές. Δεν πρέπει να παινούνται.
ΙΟΚΑΣΤΗ
Παιδί μου, Ετεοκλή, την πιο κακιά θεά έχεις διαλέξει, τη φιλαρχία. Πόνους πολλούς θα φέρουνε στην πόλη ο πλούτος που ζητάς κι η εξουσία. Σε σένα, Πολυνείκη. Ανόητα ήρθες να χτυπήσεις την πόλη σου. Γιε μου, τέτοια δόξα δεν ταιριάζει σε Έλληνες. Κι αν νικηθείς, στο Άργος πίσω πώς να τολμήσεις να γυρίσεις; Διπλό κακό η βιασύνη σου θα φέρει. Ή εδώ θα σκοτωθείς ή τ’ αγαθά σου στο Άργος θα τα χάσεις. Εμπρός λοιπόν, βιαστείτε. Βάλτε στην άκρη την έχθρα, φιλιώστε σαν αδέλφια.
ΧΟΡΟΣ
Θεοί, βοηθάτε.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Μάνα, δεν είν’ καιρός για λόγια. Σε ένα μονάχα θα συμφωνήσω, εγώ να βασιλεύω και να κρατώ τα σκήπτρα κι εσύ φύγε πριν σε σφάξω.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Και ποιος θα με σφάξει;
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Τολμάς και ζυγώνεις;
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Ω των θεών προγονικοί θεοί.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Που ήρθες να ρημάξεις;
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Μ’ ακούτε;
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Πώς να σ’ ακούσουν, που χτυπάς τη γη σου;
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Άδικα, ω θεοί.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Κράξ’ τους στις Μυκήνες.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Ανόσιος είσαι.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Μα όχι εχθρός όπως εσύ της χώρας.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Ακούς, πατέρα.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Ακούει αυτά που έκανες.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Κι εσύ, μητέρα.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Μάνα δε σου ταιριάζει να φωνάζεις.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Ώ πόλη
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Στο Άργος όταν πας, κράξε τη Λέρνα.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Θα πάω. Μάνα, σ’ ευχαριστώ.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Φεύγα απ’ τη χώρα.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Φεύγω. Τις αδερφές μου να δω.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Δεν θα σου γίνει το χατίρι.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Όμως εσύ έχε γεια, μητέρα.
ΙΟΚΑΣΤΗ
Τι ωραία το έχε γεια, παιδί μου. Δύστυχη.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Δεν είμαι πια παιδί σου.
ΙΟΚΑΣΤΗ
Δύστυχη, δύστυχη. Με πνίγει η δυστυχία.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Με βρίζει τούτος.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Γιατί και συ με βρίζεις, θα σε σφάξω.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Τον ίδιο πόθο έχω κι εγώ.

(Ξιφομαχούν.)

ΙΟΚΑΣΤΗ
Ω η μαύρη, η δύστυχη. Τι κάνετε, παιδιά μου.
ΠΟΛΥΝΕΙΚΗΣ
Η πράξη θα το δείξει.
ΙΟΚΑΣΤΗ
Κι απ’ του γονιού δε θα σωθείτε την κατάρα.
ΕΤΕΟΚΛΗΣ
Καταραμένο το γένος του Οιδίποδα.
ΧΟΡΟΣ
Κόρη του Δία, Αθηνά, (μονομαχούν) Ποσειδώνα και συ Άρη (η Ιοκάστη ανάμεσά τους), Αφροδίτη, μητέρα της γενιάς μας, Απόλλων βασιλιά και συ Άρτεμη, Ήρα! παντοδύναμη, (αλληλοσκοτώνονται) πετροβολούν τους πύργους, (η Ιοκάστη πέφτει διαδοχικά επάνω τους και στη συνέχεια αυτοκτονεί) θεοί πυργοφύλακες, την πόλη βοηθείστε να μη λυγίσει, να μην πέσει σε ζυγό εχθρού που δεν μιλά γλώσσα ελληνική!

Σκηνή 3
(Μπροστά στο Παλάτι. Ο Κρέων κατεβαίνει μόνος τα σκαλιά. Σκεπτικός. Σε λίγο μπαίνει αργά, διστακτικά, ο Κορυφαίος. Ακολουθεί ο Γυναικείος Χορός και μετά ο Ανδρικός Χορός.)
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Δεν ζούνε, Κρέοντα, οι γιοι της αδερφής σου.
ΚΡΕΩΝ
Πάθη φοβερά για μένα και την πόλη ξεστομίζεις. Παλάτι του Οιδίποδα, μ’ ακούς; Παν τα παιδιά σου, χάθηκαν.
ΧΟΡΙΚΟ
Αν ήταν ζωντανό, θα ’κλαιγε κι αυτό.
ΚΡΕΩΝ
Αχ, δυστυχίες καυτές. Αχ, ο δόλιος.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Έχεις κι άλλα ν’ ακούσεις, δύστυχε.
ΧΟΡΙΚΟ
Κι άλλα ν’ ακούσεις…
ΚΡΕΩΝ
Χειρότερα απ’ αυτά μπορεί να γίνουν;
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Πάει, σκοτώθηκε η Ιοκάστη. Σφάχτηκε κι έσμιξε για πάντα με τους γιους της.
ΧΟΡΙΚΟ
Αρχίστε, ξεκινήστε μοιρολόι. Πάει, έσβησε το γένος του Οιδίποδα. Βαριά κατάρα απλώνει στην πόλη.
ΚΡΕΩΝ
Δύστυχη Ιοκάστη, σημαδεμένη πάντα ήσουν απ’ τη μοίρα. Πες μου, πώς έγινε το φονικό και πώς αλήθεψαν οι κατάρες του Οιδίποδα;
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Δεν μπόρεσε η δύστυχη να φιλιώσει τα παιδιά της. Μάταια προσπάθησε να τους πείσει…
ΧΟΡΙΚΟ
Δεν μπόρεσε…
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
…να δώσουν τα χέρια.
ΧΟΡΙΚΟ
Δεν μπόρεσε η δύστυχη…
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Να σώσουν την πόλη, να σωθούν κι αυτοί.
ΧΟΡΙΚΟ
Να δώσουν τα χέρια, να σώσουν την πόλη, να σωθούν κι αυτοί.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Άγρια λογομάχησαν και σα θηρία πέσανε ο ένας πάνω στον άλλον κι ανάμεσά τους η δόλια μάνα παράδερνε.
ΧΟΡΙΚΟ
Η μάνα… η μάνα…
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Στο τέλος σφάχτηκαν. Έσφαξε ο ένας τον άλλον την ίδια στιγμή και πέσαν μέσα στο δικό τους το αίμα.
ΧΟΡΙΚΟ
Σφάχτηκαν, πνίγηκαν μέσα στο δικό τους το αίμα.
ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ
Σαν είδε σφαγμένα τα παιδιά της η δόλια η μάνα, αρπάζει ένα σπαθί και κόβει το λαιμό της κι ως έπεσεν απάνω τους αγκαλιαστά το δρόμο τον αιώνιο, τον σκοτεινό πήρε του Άδη.
ΧΟΡΙΚΟ
Το δρόμο τον σκοτεινό πήραν του Άδη. Δύστυχη Ιοκάστη, σημαδεμένη πάντα ήσουν απ’ τη Μοίρα. Πάει, έσβησε το γένος του Οιδίποδα. Βαριά κατάρα πλακώνει την πόλη. Μα να, βλέπω να ’ρχονται τα κορμιά των νεκρών. Με τον ίδιο θάνατο κέρδισαν το αιώνιο σκοτάδι του Άδη.

Σκηνή 3 Β’ – ΘΡΗΝΟΣ ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ
(Μπαίνουν στρατιώτες κρατώντας τα τρία φορεία με τους νεκρούς. Ακολουθεί η Αντιγόνη.)

ΑΝΤΙΓΟΝΗ: Με τα μαλλιά ξεσκέπαστα να πέφτουν στα τρυφερά μου μάγουλα και με την όψη κατακόκκινη, –όχι από ντροπής κοκκίνισμα παρθενικό– για τους νεκρούς ξεσκεπάζω το κεφάλι και λύνω τα μαλλιά μου, αυτούς θρηνώ θρήνο γοερό, ασταμάτητο θρήνο θρηνώ θρηνολόι σαν θρόισμα που σκίζει τον αέρα κι όλα θρηνούν μαζί μου γύρω μου Ουρανός και Γη πουλιά και συ γαλάζια θάλασσα θρηνείς και συ μαζί μου. Αχ, Πολυνείκη, τ’ όνομά σου βγήκε αληθινό για τη Θήβα για τη Θήβα η έχθρα σου φόνους πάνω στο φόνο ώσπου έσβησε το σπιτικό του Οιδίποδα. Αίμα πάνω στο αίμα και πάλι αίμα. Μέσα στο αίμα πνίγηκε για πάντα, χαρά της Ερινύας. Νάτοι οι νεκροί μου, μάνα κι αδέρφια. Ποια τραγουδίστρια, ποια μοιρολογίστρα, ποια θα μπορέσει να θρηνήσει μαύρο θρήνο για σας να πει. Δάκρυα, δάκρυα ατέλειωτα τρέξτε ώσπου να πνιγώ και να μη βλέπω. Ποια ελληνίδα ή βάρβαρη έπαθε πιο πολλά από μένα; Δάκρυα – για ποιον να ξεριζώσω τα μαλλιά μου; Για σένα, μάνα, που με βύζαξες για σας αδέρφια μου αγαπημένα. Φωτίζατε σαν Ήλιοι τη νιότη μου…

ΚΡΕΩΝ: Τα δάκρυα σταματήστε και τους θρήνους, είναι ώρα την ταφή τους να σκεφτούμε. Στο παλάτι μέσα να τους πάτε. Τούτον εδώ, τον Πολυνείκη, που την πατρίδα του ήρθε να κουρσέψει και να ρίξει στα σκυλιά, ρίξτε τον στα όρνια και στα σκυλιά ώσπου να σαπίσει το κορμί του. Και νόμο θέτω για όλους τους Θηβαίους: όποιος τολμήσει το νεκρό τούτον ν’ αγγίξει, θα πεθάνει! Και συ Αντιγόνη, σύρε στο σπίτι σταμάτα το τριπλό μοιρολόι και πρόσμενε το πένθος να τελειώσει για να φορέσεις πέπλα λευκά του γάμου σου με το γιο μου τον Αίμωνα.

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Πατέρα, πατέρα, τι πίκρα κι ασήκωτα δεινά μας βρήκαν. Μα πιο πολύ κι απ’ τους νεκρούς, εσένα κλαίω τα βάσανά σου ασύγκριτα είναι και σε ρωτάω, το νέο βασιλιά. Με ποιο δικαίωμα ντροπιάζεις το νεκρό μου, ποιος είσαι εσύ και βάζεις νόμους πάνω σε νεκρούς;
ΚΡΕΩΝ
Γνώμη του Ετεοκλή κι όχι δικιά μου.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Άμυαλη γνώμη κι εσύ που την εδέχθης.
ΚΡΕΩΝ
Πώς; Προσταγές να μην τις εκτελούμε;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Ποτέ, αν είναι κακές και άδικες.
ΚΡΕΩΝ
Αν και Θηβαίος, τη Θήβα ήρθε να χτυπήσει.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Όμως η Μοίρα τον τιμώρησε.
ΚΡΕΩΝ
Λοιπόν να ξέρεις, άταφος θα μείνει.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Θα τόνε θάψω εγώ, αυτό να ξέρεις.
ΚΡΕΩΝ
Και τότε σένα στο πλάι του θα θάψω.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Τιμή μου να ’μαι δίπλα στους δικούς μου.
ΚΡΕΩΝ
Πιάστε την! Και στο σπίτι να την πάτε.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Όχι, τον σκοτωμένο δεν θ’ αφήσω. Περιφρονείς το νόμο του Θεού. Ένας ο νόμος: τους νεκρούς δεν πρέπει να ντροπιάζουν. Χώμα απαλό κανείς δε θα σου ρίξει. Στη μάνα μου την Ιοκάστη σε ικετεύω.
ΚΡΕΩΝ
Μοχθείς του κάκου.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Τότε άφησέ με να τον λούσω…
ΚΡΕΩΝ
Κι αυτό η πόλη δεν τ’ αφήνει.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
…να πλύνω τις λαβωματιές του…
ΚΡΕΩΝ
Ποτέ!
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
…στο στόμα τον αδελφό μου να φιλήσω.
ΚΡΕΩΝ
Κακό στο γάμο σου θα φέρει ο θρήνος.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Το γιο σου ζωντανή θαρρείς πως θα τον πάρω; Το σιδερένιο ξίφος μάρτυράς μου: θα φύγω με τον αδελφό μου.

Σκηνή 4
(Το σκηνικό της Πρώτης Σκηνής, έξω από τα τείχη. Ημίφως. Ξημερώνει. Μέσα από το σκοτάδι, καθώς προχωρεί η μουσική της Εισαγωγής, διακρίνεται το νεκρό σώμα του Πολυνείκη. Θα το έβλεπα δεμένο-σταυρωμένο χιαστί επάνω σε μια διχάλα, όχι κάθετα αλλά πλαγιαστά, σε οξεία γωνία. Απόλυτη ερημιά. Μπαίνει με προφύλαξη η Αντιγόνη. Αρχίζει να πλένει και να θρηνεί το νεκρό. Ξαφνικά εμφανίζεται ο Κρέων.)

ΠΡΑΞΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

ΚΡΕΩΝ
Πώς τόλμησες να παραβείς το νόμο;

ΑΝΤΙΓΟΝΗ:  Ποιο νόμο; Τον δικό σου; Δεν σκέφτηκες ποτές πώς οι δικές σου διαταγές μπορεί να γίνουν νόμος ισχυρότερος απ’ το νόμο των θεών. Εσύ, θνητός, περιφρονείς των αθανάτων τους άγραφους νόμους. Δεν είναι τωρινοί, απ’ τα βάθη των αιώνων έρχονται και στους αιώνες πάνε. Μη θέλεις λοιπόν να βλαστημήσω τους θεούς μόνο και μόνο από φόβο των ανθρώπων. Πως θα πεθάνω το ’ξερα. Αυτός ο θάνατος θα ’ναι για με χαρά. Όχι, δε με φοβίζει αυτός ο θάνατός μου αφού το χρέος μου ξεπλήρωσα θαρρώ. Τον αδελφό μου δεν αφήνω ντροπιασμένο, όπως ορίζουν οι θεοί που κυβερνούν έλουσα με τα ίδια μου τα χέρια περιφρονώντας τις δικές σου εντολές. Έτσι ελεύθερη, γεμάτη περηφάνια το σκαλοπάτι της ζωής μου θα διαβώ τις ιερές σκιές των πεθαμένων αγαπημένα πρόσωπα θα βρω. Μάνα γλυκιά, το φως του ήλιου βλέπω στερνή φορά κοντά σας για να ρθω. Αν το κεφάλι έσκυβα στο φόβο κι η δύναμή μου ήταν λιγοστή, δυστυχισμένη θα ‘μουν μες στο χρόνο θα πέθαινα την κάθε μια στιγμή.

ΧΟΡΙΚΟ (ΜΙΚΤΟ)
Περήφανη σαν τον πατέρα της κι αυτή δεν ξέρει μπρος στον δυνατό να γονατίζει.
ΚΡΕΩΝ
Μάθε πως τ’ αγύριστα κεφάλια συντρίβονται όπως το σίδερο που σπάει και ραγίζει. Το ’ξερε πως αυτά που κάνει ήταν πράξεις τρελές κι όμως το ’κανε και τώρα καμαρώνει και γελά με τα καμώματά της. Δεν θα ’μαι άντρας, άντρας θα’ ναι αυτή αν την αφήσω ατιμώρητα να κλωτσάει την ισχύ μου.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Μ’ έπιασες. Σκότωσέ με. Τι άλλο;
ΚΡΕΩΝ
Εγώ τίποτα. Σ’ έχω στο χέρι.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Γιατί λοιπόν αργείς; Περιφρονώ τα λόγια σου. Δόξα καλύτερη δεν θα ’βρισκα άλλη απ’ αυτή. Τούτοι εδώ στο βάθος συμφωνούν όμως ο φόβος τούς λυγίζει. Η τυραννία κοντά στα άλλα κάνει ό,τι θέλει και ό,τι θέλει λέει.
ΚΡΕΩΝ
Στη Θήβα μόνο εσύ τα βλέπεις έτσι.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Τα βλέπουνε κι αυτοί, όμως φοβούνται.
ΚΡΕΩΝ
Δεν ντρέπεσαι που πας ενάντιά τους;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Δεν είν’ ντροπή να σέβομαι το σπλάχνο της μητέρας μου.
ΚΡΕΩΝ
Κι ο Ετεοκλής δεν είναι σπλάχνο δικό της;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Αίμα μου κι αυτός.
ΚΡΕΩΝ
Και πώς τιμάς αυτόν που ντρόπιασε τον άλλον;
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Ζω για ν’ αγαπώ και ν’ αγαπιέμαι κι όχι να μισώ.
ΚΡΕΩΝ
Τράβα λοιπόν στον κάτω κόσμο, αφού το θες. Όσο εγώ θα ζω, γυναίκα δεν πρόκειται να διαφεντέψει.

(Οι φρουροί τρέχουν απότομα προς την Αντιγόνη, που έως αυτή τη στιγμή μένει ακίνητη. Την πιάνουν και την τραβούν βίαια προς τα έξω. Μπαίνει τρέχοντας ο Αίμων.)

ΚΡΕΩΝ
Παιδί μου, έμαθες μήπως πως τιμώρησα με θάνατο την Αντιγόνη κι έφτασες χολωμένος ή μήπως συμφωνείς και μ’ αγαπάς ακόμα;
ΑΙΜΩΝ
Είμαι δικός σου, πατέρα, τις συμβουλές σου πάντα άκουγα. Μπροστά τους ο γάμος τι βάρος να ‘χει;
ΚΡΕΩΝ
Μπράβο, παιδί μου, μπροστά στην πατρική τη γνώμη, τίποτα δε στέκει. Ευλογία τα πειθαρχικά παιδιά για να χτυπάνε τον εχθρό με λύσσα και να τιμούνε το γονιό τους. Μη χάσεις το μυαλό για τον πόθο μιας γυναίκας, γιε μου, τ’ αγκάλιασμά της παγωμένο θα ‘ναι σα σου βγει κακιά. Φτύσε την, γιε μου, σαν κατάρα κι άσ’ την να πάει να βρει γαμπρό στον Άδη. Εγώ την έπιασα να παραβαίνει το νόμο και στο λαό μπροστά δε δύναμαι να γίνω ψεύτης. Θα τη σκοτώσω.
ΑΙΜΩΝ
Πατέρα, ο νους είναι το πιο μεγάλο δώρο των θεών. Μιλάς σταράτα και σωστά, όμως είσαι ψηλά και δεν βλέπεις. Ο πολίτης φοβάται το βλέμμα σου, όμως εγώ μπορώ στα σκοτεινά ν’ ακούω και σου λέω, η πόλη θρηνεί την Αντιγόνη. Πράξη ωραία και ιερή έκανε να τιμήσει το νεκρό και τώρα άτιμα σβήνει. Δεν θα ‘πρεπε γι’ αυτό να τιμηθεί λαμπρά; Γι’ αυτό δώσε τόπο στην οργή κι άλλαξε γνώμη.
ΧΟΡΟΣ
Βασιλιά, αν μιλάω σωστά, άκουσέ τον προσεχτικά.
ΚΡΕΩΝ
Ένα παιδαρέλι θα ’ρθεί τώρα να μας μάθει στα γηρατειά;
ΑΙΜΩΝ
Για το δίκιο μιλάω κι αν είμαι νέος, τα έργα να μετράς κι όχι τα χρόνια.
ΚΡΕΩΝ
Έργο το λες να σέβεσαι τους ταραξίες;
ΑΙΜΩΝ
Της Θήβας ο λαός ομόφωνα τ’ αρνιέται.
ΚΡΕΩΝ
Η πόλη θα μου πει τι πρέπει εγώ να πράξω;
ΑΙΜΩΝ
Βλέπεις λοιπόν που μίλησες σαν παιδαρέλι;
ΚΡΕΩΝ
Με άλλον μαζί ή μόνος μου θα κυβερνώ την πόλη;
ΑΙΜΩΝ
Πόλη καμιά δεν είναι ενός ανθρώπου.
ΚΡΕΩΝ
Δεν ανήκει στον Άρχοντα;
ΑΙΜΩΝ
Όμορφα θα βασίλευες στην ερημιά.
ΚΡΕΩΝ
Αυτός, θαρρώ, με τη γυναίκα συμμαχεί.
ΑΙΜΩΝ
Αν είσαι συ γυναίκα… για σένα γνοιάζομαι. Λάθος κι άδικο έχεις.
ΚΡΕΩΝ
Ξεδιάντροπε! Λάθος να φέρομαι σαν βασιλιάς;
ΑΙΜΩΝ
Λάθος να κλωτσάς το νόμο των θεών.
ΚΡΕΩΝ
Σίχαμα! Σ’ έχει σκλαβώσει μια γυναίκα.
ΑΙΜΩΝ
Μ’ έχει σκλαβώσει η ντροπή.
ΚΡΕΩΝ
Δεν θα την πάρεις ζωντανή.
ΑΙΜΩΝ
Νεκρή; Νεκρός κι εγώ μαζί της.
ΚΡΕΩΝ
Φέρτε τη σιχαμένη και βάλτε την πλάι του. Μπροστά στα μάτια του να δει το θάνατό της.
ΑΙΜΩΝ
Ποτέ! Αυτό δε θα το δεις ποτέ! Κι ούτε ξανά την όψη μου θα δεις.

(Μένει λίγο ακίνητος. Ξαφνικά απότομα βγαίνει τρέχοντας.)

ΧΟΡΟΣ
Έφυγε, αφέντη, το παιδί όλο χολή και βιάση, θολώνει ο πόνος το μυαλό σαν είσαι νέος.
ΚΡΕΩΝ
Ό,τι κι αν κάνει, η απόφασή μου δεν αλλάζει.
ΧΟΡΟΣ
Θάνατος λοιπόν δεν βγαίνει απ’ το μυαλό σου.
ΚΡΕΩΝ
Σε πέτρινη βαθιά σπηλιά θα τήνε κλείσω ζωντανή-νεκρή κι αφού τον Άδη ξέρει να τιμά καθώς τιμά τους πεθαμένους, στον Άδη ας πάει κι αν βάλει γνώση, θα ‘ναι αργά γι’ αυτήν αφού ο θάνατος την περιμένει.

(Αποσύρεται με το κεφάλι σκυμμένο.)

ΧΟΡΟΣ
Έρωτα μάχαν ανίκατε
έρωτα στη μάχη ανίκητε
ορμάς και κατακτάς την πλάση
σε μάγουλα κοριτσιών κοιμάσαι
και σεργιανάς στις θάλασσες
σε σπίτια ερημικά στριφογυρίζεις
κανείς δε σου γλιτώνει κανείς θνητός
μήτε αθάνατος θεός
μπαίνεις μες στα κορμιά και τα τραυματίζεις
Έρωτα ανίκητε μάχαν ανίκατε
το νου θολώνεις
και σε χαμό οδηγείς.

Σκηνή 5 (FINALE)
(Σκοτάδι. Μετά από λίγο, εκτυφλωτική στιγμιαία λάμψη που τυφλώνει το κοινό. Μένει μέσα στο σκοτάδι που επανέρχεται το φάντασμα του Αίμωνα που μόλις διακρίνεται.)
ΑΙΜΩΝ
Έφτασα στον Άδη βιαστικά πριν από σένα, θα σε περιμένω για να ’ρθείς ξανά κοντά μου, τώρα πια δεν θα υπάρχουν εξουσίες φοβερές να μας χωρίσουν, ενωμένοι με του Χάρου τ’ αθάνατα δεσμά στο αιώνιο ταξίδι που ανοίγεται μπροστά μας, αγαπημένη.

(Αχνό, κίτρινο φως στην Αντιγόνη, που κάθεται στο χώμα με την πλάτη στον τοίχο.)

ΑΝΤΙΓΟΝΗ
Έρωτα μάχαν ανίκατε
έρωτα ανίκητε στη μάχη
έρωτα, που όσους κατακτάς, εξουσιάζεις,
(σηκώνεται)
κανείς θνητός δεν σου ξεφεύγει.
(Ο στρογγυλός κύκλος φωτός –με κέντρο την Αντιγόνη- κλείνει βαθμιαία.)
Ήλιε μου και φως αγαπημένο
ζωντανή-νεκρή σας χαιρετώ
τα σκαλιά του Άδη κατεβαίνω
πάω να παντρευτώ το θάνατο
το στερνό μου δρόμο τώρα παίρνω
άκλαυτη, μικρή κι ανύπαντρη
μόνη, δίχως φίλους, δίχως δάκρυα…
ΑΙΜΩΝ
Μόνη, δίχως φίλους, θα σ’ ακολουθώ.
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
…στα σκοτάδια μέσα θα χαθώ…
(Ο κύκλος φωτός μόνο στο στήθος και στο πρόσωπο)
Μόνη, δίχως φίλους, δίχως δάκρυα, στα σκοτάδια…
ΑΙΜΩΝ
Μαζί… Μαζί σου κι εγώ.

(ο κύκλος φωτός μόνο στο πρόσωπό της. Μετά σκοτάδι.)
ΑΝΤΙΓΟΝΗ
…μέσα θα χαθώ.

ΤΕΛΟΣ

ΗΛΕΚΤΡΑ

­­­­­­ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ
ΣΥΝΘΕΣΗ: 1992 – 1993
ΑΘΗΝΑ & ΒΡΑΧΑΤΙ
Όπερα σε δύο πράξεις
Βασισμένη στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή
Λιμπρέτο: Σπύρος Ευαγγελάτος – Μετάφραση: Κώστας Γεωργουσόπουλος

Μουσική Διεύθυνση
Μίκης Θεοδωράκης

Διανομή
Ηλέκτρα: Galina Dolbonos
Ορέστης: Vladimir Feljaer
Χρυσόθεμις: Emilia Titarenko
Κλυταιμνήστρα: Daria Rybakova
Παιδαγωγός: Peter Migounov
Αίγισθος: Eugeni Witshnewski
Πυλάδης: Sergej Leonwitch

Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία της Αγίας Πετρούπολης

Τα Πρόσωπα
ΗΛΕΚΤΡΑ
ΟΡΕΣΤΗΣ
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
ΠΥΛΑΔΗΣ

Πρώτη πράξη

(CD I)

Παιδαγωγός / Ορέστης / Πυλάδης 9:13
Ηλέκτρα: Καθάριο φως …” 6:47
Ηλέκτρα: Της Περσεφόνης…4:34
Ηλέκτρα: Γέροντες και γυναίκες… 2:30
Ηλέκτρα: Απ’ όλες τις μέρες που φύγαν … 3:48
Χρυσόθεμις: Αδελφή μου, τι φωνές ήρθες πάλι να βάλεις … 4:24
Ηλέκτρα: Τέτοια λοιπόν γυρνάνε στο μυαλό τους…2:57
Χρυσόθεμις: «Λένε πως το γονιό μας είδε σ’ όνειρο…” 3:56
Ηλέκτρα: Καλή μου, ό,τι κρατάς στα χέρια σου …” 9:13
Χρυσόθεμις: Ναι, θα το κάνω… 1:18

(CD II)

Χορός: Αν δεν είμαι μαντεύτρα τρελή…4:04
Κλυταιμνήστρα: Αδέσποτη… 7:41
Κλυταιμνήστρα: Προστάτη Φοίβε … 3:33
Παιδαγωγός: Χαίρε, βασίλισσα… 5:40
Παιδαγωγός: Μετά το πρώτο το κακό… 2:16
Χορός: Τότε λαός πολύς το τίμησε… 4:36
Κλυταιμνήστρα: Θεέ μου, πώς να το πω; 3:43
Ηλέκτρα: Τώρα σπαράζω, Ορέστη για τα πάθη σου… 1:57
Ηλέκτρα: Αλίμονο, η μαύρη… 5:06
Ηλέκτρα: Τα ξέρω… 2:25

Πράξη δεύτερη

(CD III)

Χρυσόθεμις: Χαρά με κυνηγάει! 6:09
Ηλέκτρα: Ό,τι θα σ’ ορμηνέψω… 3:21
Χρυσόθεμις: Πού τάχα να στηρίχτηκες… 2:17
Ηλέκτρα: Αναπάντεχο τίποτα δεν είπες… 1:48
Χορός: Αφού τα φρόνιμα πετούμενα … 4:12
Ορέστης: Καλές γυναίκες … 4:31
Ηλέκτρα: Ω θυμητάρι του πιο αγαπημένου … 7:01
Ορέστης / Ηλέκτρα / Πυλάδης 3:03
Ορέστης / Ηλέκτρα ( Η αναγνώριση ) 6:21
Χορός: Έργο Θεού!… 0:48
Παιδαγωγός: Θεότρελοι και χτυπημένοι στο μυαλό… 2:33
Ηλέκτρα: Ήσουν εδώ και κρύφτηκες … 3:49
Όλοι μαζί: Απόλλων βασιλιά… 3:28
Ηλέκτρα: Καλές μου, όπου να ’ναι τελειώνουν οι άντρες… 3:03
Κλυταιμνήστρα: Αχ, αχ! Σπίτι έρημο από φίλους… 5:19
Αίγισθος: Ω! Δία!… 2:38
Αίγισθος: Σωστά μιλάς … 1:58
Ηλέκτρα: Μη, για το θεό, μην τον αφήσεις… 1:34

ΠΡΑΞΗ ΠΡΩΤΗ

Σκηνή 1
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Ορέστη, αγόρι του Αγαμέμνονος, Ορέστη, αξιώθηκες τώρα να δεις αυτό που πάντα κένταγε την όρεξή σου. Τώρα αντικρίζεις τη χρυσή Μυκήνα, απ’ όπου αγκαλιά σε πήρα, σε βάσταξα, σε γλίτωσα, σ’ ανάθρεψα, Ορέστη, τιμωρό των πατρικών αιμάτων.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Ακριβέ ψυχοπατέρα, σαν έφτασα στο Πυθικό μαντείο για να μάθω πώς θα εκδικηθώ τους φονιάδες, ο Φοίβος μίλησε: «Χωρίς στρατό, ξαρμάτωτος και μόνος, με δόλο να πράξεις το δίκαιο φόνο». Λοιπόν, εσύ να πας στο σπίτι μέσα, μάθε το καθετί.
ΠΥΛΑΔΗΣ
Δεν θα σ’ αναγνωρίσουν κι ούτε στο νου κακό θα βάλουν, έτσι που άσπρισες με τον καιρό.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Μήνυσέ τους πως ο Ορέστης πέθανε από γραφτό της τύχης, κυλισμένος απ’ τ’ άρμα στους Πυθικούς αγώνες. Εμείς τον τάφο του πατέρα θα στολίσουμε, κατά την τάξη, με ωραία κομμένα μαλλιά και με χοές.
ΠΥΛΑΔΗΣ
Ύστερα θα γυρίσουμε ξανά κρατώντας στάμνα χάλκινη στα χέρια, που θα ξέρεις στα θάμνα πως την κρύψαμε.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Να φέρουμε με λόγια πλανερά σ’ αυτούς γλυκό μαντάτο πως το κορμί μου έρεψε, το ’φαγε η φλόγα και χώνεψε στη θράκα. Μόνο στα λόγια νεκρός και ζωντανός στα έργα τη δόξα θα κερδίσω. Κι έτσι καυχιέμαι ζωντανός πως θα βγω, σαν άστρο στους εχθρούς να λάμψω.
ΟΡΕΣΤΗΣ – ΠΥΛΑΔΗΣ – ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Του πατέρα μου γη και θεοί του τόπου μου (του) καλοδεχτείτε με (τον) σ’ αυτά τα μονοπάτια, κι εσύ, παλάτι πατρικό, έρχομαι (έρχεται) να ξεπλύνω (-νει) τις ντροπές από θεούς σταλμένος. Με καταφρόνια μη με (τον) διώξετε από δω. Μα κληρονόμο πάλι κι άρχοντα μες στο σπίτι μου (του).
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αλίμονό μου η μαύρη!
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Σαν κάποια ψυχοκόρη ν’ άκουσα ν’ αναστενάζει.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Λες να ‘ναι η Ηλέκτρα η άμοιρη;
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Ώρα για δράση, εγώ στο χρέος κι εσείς
ΟΡΕΣΤΗΣ – ΠΥΛΑΔΗΣ – ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Σπονδές στον τάφο του πατέρα σου (μου) να χύσετε (-σουμε), αυτά θα φέρουν στο σκοπό τη νίκη και το κέρδος.

Σκηνή 2
ΗΛΕΚΤΡΑ
Καθάριο φως κι αγέρα, της γης αδερφέ, πόσες των θρήνων κραυγές, πόσες ακούς βροντερές χτυπιές στέρνων καταματωμένων, κάθε φορά που η ζοφερή νύχτα στερεύει. Και πάντα θα θρηνώ για το δυστυχισμένο τον πατέρα μου, που σε βάρβαρη γη δεν του χάρισε θάνατο ο Άρης, η μάνα μου όμως κι ο εραστής, ο Αίγισθος, με φονικό τσεκούρι το κεφάλι του σκίζουν. Κι άλλος από μένα κανένας δε σε πόνεσε, πατέρα, που τέτοιο φριχτό, πικρό θάνατο βρήκες. Μα ποτέ δε θα πάψω να θρηνώ, να βογκώ γοερά, όσο θα βλέπω των άστρων το φέγγος να τρέμει και όσο της μέρας το φως. Να σκούζω σαν αηδόνα που τα παιδιά της έχασε και στα πατρικά πεζούλια ο λάλος να πηγαινοφέρνει τον αντίλαλο.

Σκηνή 3
ΗΛΕΚΤΡΑ
Της Περσεφόνης και του Χάρου κατοικιά, του Κάτω Κόσμου Ερμή, Αρά-κατάρα, κόρες θεών, Ερινύες σεμνές που βλέπετε τους αδικοχαμένους, [αλλά κι όσους τρυπώνουν σε κρεβάτια ξένα, ελάτε, συντρέχτε, πληρώστε του δικού μου πατέρα το φόνο! Και στείλτε μου τον αδελφό γιατί μόνη μου πια δεν μπορώ, δε βαστάω το βαρύ τ’ αντιζύγι της λύπης]. (δις)
ΧΟΡΟΣ
Κόρη, κόρη κακορίζικης μάνας, Ηλέκτρα, πάντα σου έτσι σ’ αχόρταγο θρήνο θα λιώνεις γιατί η μάνα σου παγίδεψε τον Αγαμέμνονα και τον έριξε σ’ άτιμα χέρια. Να χαθεί όποιος τα ’πραξε, αν ταιριάζει να το ξεστομίζω.

Σκηνή 4
ΗΛΕΚΤΡΑ
Γέροντες και γυναίκες από αρχοντική γενιά, ήρθατε στα βάσανά μου συμπαραστάτες, όμως δε θέλω να πάψω να σπαράζω για τον άμοιρο τον πατέρα μου. Αφήστε με, σας ικετεύω, να παραδέρνω στη μανία μου.
ΧΟΡΟΣ
Ν’ αναστήσεις απ’ τον Άδη δεν μπορείς με φωνές και παρακλήσεις. Σ’ ανώφελο πόνο βουλιάζεις κι απ’ τα δεινά σου λύτρωση καμιά.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αστόχαστος όποιος φριχτά τους φευγάτους γονιούς λησμονεί.
ΧΟΡΟΣ
Όμως υπάρχει το ευλογημένο παλικάρι που η γη των Μυκηναίων η ένδοξη με τον καιρό θα το δεχτεί, όταν θα ’ρθει ξανά. Ο Ορέστης.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αυτός, που ακούραστα προσμένοντας, άτεκνη, άμοιρη κι ανύπαντρη, πορεύομαι τ’ ατελείωτο της μοίρας βάσανό μου. Όμως αυτός, ενώ ποθεί, δεν αξιώθηκε να μου προβάλει.
ΧΟΡΟΣ
Βάστα γερά, κόρη μου, βάστα γερά. Υπάρχει ο μέγας, ο ουράνιος Ζευς που όλα τα βλέπει και τα στεριώνει.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Χωρίς ελπίδα έζησα ως τώρα τη ζωή. Ψυχή να με συντρέξει φιλική καμιά και σα μια τιποτένια ξένη τα πατρικά μου συγυρίζω τα δωμάτια μ’ αυτά τα ρούχα της ντροπής και σ’ ορφανά τραπέζια τριγυρίζω.
ΧΟΡΟΣ
Φριχτή του γυρισμού φωνή, φριχτή στα πατρικά κρεβάτια, όταν ο μπρούντζος του μπαλτά σφηνώθηκε στα στήθια του. Ο δόλος τα σοφίστηκε, ο έρωτας σκοτώνει, τρόμου γενιά φυτεύοντας με τρόμο, είτε θεός είτε θνητός ήταν ο δράστης.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Απ’ όλες τις μέρες που ‘φυγαν, εκείνη η πιο μισητή μου! Νύχτα και δείπνα ανείπωτα και φρίκη, σαν ο πατέρας μου δοκίμασε το θάνατο της ντροπής απ’ τα δικά τους χέρια που τη ζωή μου κούρσεψαν, με πρόδωσαν, με ρήμαξαν, ο μέγας θεός στον Όλυμπο αντίποινα πάθη να πάθουν ας δώσει.
ΧΟΡΟΣ
Στη γειτονιά των δυνατών, καβγάδες μην ανάβεις.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αν ο νεκρός μου χώμα και άλλο τίποτα δεν είναι ο κακορίζικος, κι αν πάλι εκείνοι αίμα για αίμα δεν πληρώσουνε, ντροπή κι ευσέβεια βούλιαξαν στα μάτια των ανθρώπων.
ΧΟΡΟΣ
Μη λες πια τώρα τίποτα. Στη θύρα βλέπω τη Χρυσόθεμη, την αδελφή σου. Κρατάει στα χέρια της χοές που από συνήθειο στους νεκρούς προσφέρουν.

Σκηνή 5
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Αδερφή μου, τι φωνές ήρθες πάλι να βάλεις με κούφιο κι ανώφελο πάθος; Αν είχα θάρρος, θα σ’ το ‘δειχνα τι σκέφτομαι για κείνους. Το δίκιο, όπως εσύ το κρίνεις, είναι. Μ’ αν θέλω λεύτερη να ζω, θα σκύβω πάντα στους αφέντες.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Φοβερό, ενώ είσαι του πατέρα σου παιδί, να το ξεχνάς και τη μάνα σου να γνοιάζεσαι. Όλες οι συμβουλές σου, δικά της δασκαλέματα, ούτε μια λέξη δεν είναι δική σου. Εγώ σκέφτομαι μόνο του πατέρα την εκδίκηση κι ούτε συντρέχεις κι απ’ το στόχο μου με βγάζεις. Δε βάζεις πάνω στην ασέβεια δειλία κιόλας; Συ, κι αν μισείς, μισείς με λόγια μόνο, στην πράξη όμως μόνοιασες με τους φονιάδες. Δε λαχταράω τις τιμές που σου ’χουν τύχει. Και συ δεν θα ‘πρεπε, αν είχες νου. Ενώ μπορούσαν να σε λεν παιδί του πιο τρανού πατέρα, πάρε της μάνας τ’ όνομα, κακή στον κόσμο να φανείς, αφού πατέρα πρόδωσες νεκρό και τους δικούς σου.
ΧΟΡΟΣ
Όχι θυμούς, για το θεό! Έχουν τα λόγια κέρδος και των δυο, αν πάρεις τα δικά της δάσκαλο και τούτη τα δικά σου.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Συνήθισα τα λόγια της, πολίτες, ούτε θα τα θυμόμουν, αν δεν άκουγα πόσο μεγάλο κακό την καρτερεί που θα στομώσει τα πολλά τα κλάματά της. Όλα θα σου τα πω που ξέρω. Αν τους θρήνους δε σώσεις, εκεί θα σε στείλουν που πια του ήλιου το φως δε θα δεις, μα ζωντανή σε χωματένια φυλακή χωστή και μακριά, έξω απ’ τη χώρα, θα ψέλνεις τα δεινά σου.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τέτοια λοιπόν γυρνάνε στο μυαλό τους;
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Αυτά θα πάθεις όταν γυρίσει ο Αίγισθος.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Να ’ρθει, αν είναι γι’ αυτά, και γρήγορα.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Σαν τι να καταριέσαι, κακορίζικη;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Νά ‘ρθει, αν το ‘βαλε στο νου του να το κάνει.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Πού τρέχει ο νους σου; Σαν τι να πάθεις;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Να φύγω μακριά σας, πολύ μακριά.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Και τούτη τη ζωή την απαρνιέσαι;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Καμάρωσε ζωή! Δεν είναι ωραία;
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Μα είναι κακό απ’ την αποκοτιά να σωριαστείς.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Να σωριαστούμε, αν είναι για τον πατέρα μας.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Όπου με στείλαν τότε, να πηγαίνω.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Για πού κινάς; Για ποιον τα πρόσφορα;
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Με στέλνει η μάνα στον τάφο του πατέρα για σπονδές.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τι λες; Σπονδές στον εχθρό της τον ανήμερο;
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Σ’ αυτόν που σκότωσε, τούτο δε θες να πεις;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Φίλος την παρακίνησε; Το κάνει χάρη; Και ποιανού…
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Πήρε τη νύχτα μια τρομάρα, λένε.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ω πατρικοί θεοί, έστω κι αργά, βοηθάτε.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Με την τρομάρα τούτη ξεθαρρεύεις;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αν μου το ‘λεγες σαν τι είδε, θα μιλούσα.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Λένε πως το γονιό μας είδε σ’ όνειρο, όταν εκείνος ντύθηκε στο φως και πρόβαλε μπροστά της. Λένε πως δίπλα στη φωτιά επήρε κι έμπηξε το σκήπτρο που κρατούσε και τώρα το ‘χει ο Αίγισθος και κείνο φούντωσε και πέταξε βλαστάρι που σκέπασε όλη των Μυκηνών τη χώρα, ίσκιος βαρύς.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Καλή μου, ό,τι κρατάς στα χέρια σου, μην τ’ ακουμπάς στον τάφο. Ανόσιο πράμα κι άπρεπο από γυναίκα μισητή να πας χοές και προσφορά στο μνήμα του πατέρα. Σκόρπισέ τα στον άνεμο, σκάψε βαθιά, παράχωσέ τα και στην πλάκα του πατέρα να μη φτάσουνε ποτέ, μα σαν πεθάνει εκείνη, να σώσει να τα χαίρεται στον Κάτω Κόσμο. Σκέψου, το βάζει ο νους σου, πώς θα δεχόταν ο νεκρός στον τάφο του τα πρόσφορά της, αφού τον σκότωσε άτιμα και σαν εχθρό τον έκανε κομμάτια και καθαρίστηκε σφουγγίζοντας το αίμα στα μαλλιά της; Τα πρόσφορα τη λύνουν απ’ το κρίμα; Δε γίνεται. Μ’ άφησε αυτά και κόψε από τις άκρες των μαλλιών πλεξίδες. Δώσε από μένα προσφορά αυτή τη ζώνη μου τη φτηνοδουλεμένη. Πέσε στα γόνατα και ζήτησε ο πατέρας να ‘ρθει βοηθός ενάντια στους εχθρούς. Πιστεύω, ναι, πιστεύω πως να της στείλει φρόντισε ο ίδιος τ’ απαίσια σημάδια των ονείρων. Καλόγνωμος κι ο Ορέστης, ο αδελφός, να ‘χει ζωή με του θεού τη δύναμη να τους ποδοπατήσει. Να με συντρέξεις, αδελφή, σ’ αυτά. Βόηθα και μένανε και σένα και τον αγαπημένο σ’ όλους μας πατέρα που κείτεται στον Άδη.
ΧΟΡΟΣ
Μιλά το σέβας, κι εσύ, καλή μου, αν έχεις νου και φρόνηση, θα κάνεις ό,τι λέει.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Ναι, θα το κάνω. Το δίκιο δεν είναι λογικό να μας χωρίζει εμάς τις δυο, στην πράξη σπρώχνει. Φίλες καλές, για το θεό, κλειστό το στόμα, ώσπου το έργο να τελειώσει. Γιατί, αν μάθει η μάνα τίποτα, θαρρώ πικρή θα λάβω πληρωμή για τέτοια τόλμη.

Σκηνή 6
ΧΟΡΟΣ
Αν δεν είμαι μαντεύτρα τρελή κι αν δεν στερέψανε τα λογικά μου, έρχεται προφήτισσα Δίκη κρατώντας στα χέρια τη δίκαια δύναμη. Μπήκε στη στράτα, παιδί μου, μικρός ο καιρός. Πήρα τα θάρρη μου ακούγοντας γλυκόπνοα νωπά τα όνειρά τους. Δε λησμονεί των Ελλήνων ο άναξ που σ’ έσπειρε, ούτε και το παλιό το δίστομο, το χάλκινο τσεκούρι που της ντροπής τον ξάπλωσε κατάχαμα χτυπώντας. Πολύποδη θα ’ρθει με χέρια μύρια, χαλκόποδη, κρυμμένη σε φριχτές παγάνες, Ερινύα. Για ματωμένους γάμους πεθυμιά αταίριαχτη, τους μπήκε παράνομη, γι’ αυτό κι έχω τα θάρρη μου πως αλάθευτο σιμώνει το σημάδι για χάρη μας καταπάνω στους δράστες και στους συντρόφους τους. Των θνητών τα μαντέματα για χρησμούς και για όνειρα φρίκης ένα τίποτα – το φανέρωμα τούτης της νύχτας αν δεν αληθέψει.

Σκηνή 7
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Αδέσποτη σε πιάνω πάλι να γυρνάς. Είναι φευγάτος ο Αίγισθος που σε κρατούσε πάντα να μην ντροπιάζεις τους δικούς σου στο κατώφλι. Πάντοτε ουρλιάζεις πως είναι τύραννος και κυβερνώ παράνομα και πως περιφρονώ και σε και τα δικά σου. Μοναδικό, παντοτινό σου πρόσχημα, πως ο πατέρας επέθανε από μένα. Από μένα! Το παίρνω πάνω μου και δεν τ’ αρνιέμαι.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Λες τον πατέρα μου πως σκότωσες, γίνεται λόγος πιο ξεδιάντροπος; Είχες δεν είχες δίκιο, άδικα τον σκότωσες.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Το παίρνω πάνω μου και δεν τ’ αρνιέμαι.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αλλά σε πλάνεψε άντρας κακός που τώρα μόνοιασες μαζί του.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Όμως η Δίκη τον σκότωσε κι όχι εγώ.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ρώτα την Άρτεμη την κυνηγήτρα ποιος έφταιγε και στην Αυλίδα κράτησε τον ταξιδιώτη άνεμο. Για το στρατό κλειστός ο δρόμος της Τροίας και της πατρίδας, για τούτο με τη βία, με δισταγμούς πολλούς, στο τέλος την θυσίασε. Κι όχι για το Μενέλαο.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Γιατί ο πατέρας σου, που όλο τον κλαις, ήταν ο μόνος Έλληνας που τόλμησε θυσία να προσφέρει την αδερφή σου μιας κι όταν έσπερνε δεν πόνεσε καθώς εγώ σαν την γεννούσα. Ω! Λοιπόν, κακός κι αστόχαστος ήταν πατέρας. Έτσι θαρρώ κι ας είχες άλλη γνώμη. Θα συμφωνούσε κι η νεκρή αν έπαιρνε φωνή.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Κλειστός ο δρόμος της Τροίας και της πατρίδας, για τούτο τη θυσίασε. Αν πάλι για κείνον το ’καμε θέλοντας να τον σώσει, χρωστούσε να πεθάνει απ’ το χέρι σου; Με ποιο Νόμο; Κοίτα καλά! Βάζοντας τέτοιο νόμο, βάζεις θηλιά κακή στο σβέρκο σου και θα το μετανιώσεις.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Δεν με βαραίνουν όσα έχω καμωμένα.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αν είναι να σκοτώνει ο ένας τον άλλον, πρώτη θα πεθάνεις εσύ με τέτοιο νόμο. Μα πες μου, αν αγαπάς, τι σ’ έπιασε να κάνεις του κόσμου τα αισχρά τα πράγματα; Με το φονιά κοιμάσαι, αφού ξεπάστρεψες μαζί του τον πατέρα μου, κάνεις παιδιά, ενώ τα νόμιμα και τα βλογητικά στην εξορία κρατείς. Θες και να σε παινέψω; Ή μήπως πεις πως το κορίτσι σου εκδικιέσαι; Κι ο άλλος μακριά, μόλις που ξέφυγε απ’ τα χέρια σου, ζει μαύρη ζωή ο δύστυχος Ορέστης, που πάντα μου χτυπάς πως τιμωρό πως μεγαλώνω. Αν πέρναγε απ’ το χέρι μου, θα το ’κανα κι αυτό. Εκδίκηση, εκδίκηση για τον πατέρα!
ΧΟΡΟΣ
Βλέπω και βράζει από θυμό, αλλά δε βλέπω να σκοτίζεται αν έχει η Ηλέκτρα δίκιο.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Ένα κορίτσι έτσι να ξεφτιλίζει μάνα; Και δε θαρρείς ότι μπορεί αδιάντροπα το καθετί να πράξει;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τα έργα της ντροπής από ντροπές μαθαίνουμε.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Πλάσμα ξεδιάντροπο, αλήθεια, εγώ τα λόγια μου, τα έργα μου, πάρα πολλά σ’ αφήνουμε να λες.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Εγώ τα λέω; Συ τα λες, αφού τα πράττεις.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Μα τη θεά την Άρτεμη, το θράσος τούτο θα πληρώσεις, σα θα γυρίσει ο Αίγισθος.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Βλέπεις που παραφέρεσαι; Μ’ αφήνεις πρώτα να σου πω τι θέλω, ενώ δεν έμαθες ν’ ακούς!
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Ούτε θ’ αφήσεις τη θυσία μου να κάνω δίχως μιλιά, που σ’ άφησα να πεις ό,τι είχες;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Σ’ αφήνω, εμπρός, θυσίαζε και μην τα βάζεις με το στόμα μου. Κλειστό από δω και πέρα.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Τώρα μπορείς ν’ ακούσεις τα λόγια μου τα σκεπασμένα, προστάτη Φοίβε, σε φίλους δε μιλώ μπροστά κι ούτε στο φως μπορώ όλα να ξεσκεπάσω. Αλλά τα δίστομα των ονείρων φαντάσματα που είδα τη νύχτα, άναξ Απόλλων, αν ήτανε καλό σημάδι, κάνε να βγουν αλήθεια, αν ήτανε κακό, να πέσουν πάνω στους εχθρούς και μην αφήσεις απ’ τα πλούτη μου να με πετάξουν όσοι το μηχανεύονται κρυφά με δόλο…
ΧΟΡΟΣ
Η Κλυταιμνήστρα φοβάται, το όνειρο την τρομάζει.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
…αλλά να ζω ζωή γαληνεμένη πάντα, να κυβερνώ των Ατρειδών τα σπίτια και το στέμμα κι απ’ τα παιδιά μου να ’χω όσα δε με ποτίζουν λύπες και φαρμάκια.
ΧΟΡΟΣ
Η Κλυταιμνήστρα μες στα δίχτυα σε τύλιξε τώρα, η αράχνη. Υπάρχει θεός τιμωρός. Παγίδα σου στήνει φοβερή.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Για τ’ άλλα πια κι αν σωπαίνω εγώ, είσαι θεός και καρτερώ πως θα τα καταλάβεις.

Σκηνή 8
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Χαίρε, βασίλισσα. Καλά μαντάτα φέρνω σε σένα και τον Αίγισθο από δικό σας φίλο.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Λόγος καλοδεχούμενος. Θέλω να μάθω πρώτα ποιος άνθρωπος σε στέλνει.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Ο Φωκίτης ο Φανοτεύς. Σπουδαίο νέο φέρνω.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Ποιο, ξένε, πες το. Φίλος σε στέλνει, δεν αμφιβάλλω, καλό θα πεις μαντάτο.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Πέθανε ο Ορέστης.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ώχου μου, σήμερα χάθηκα!
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Τι λες; Τι λες, ξένε; Μην την ακούς.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Πως πέθανε ο Ορέστης, είπα και ξαναλέω.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Χάθηκα η άμοιρη και τίποτα δεν είμαι.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Κοίταξε τα δικά σου εσύ. Μα πες μου, ξένε, την αλήθεια, πώς εχάθηκε;
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Γι’ αυτό με στείλαν και θα τα πω με τη σειρά. Πήγε κι αυτός στους Δελφικούς Αγώνες για να κερδίσει το στεφάνι. Πώς να σου πω με λόγια λίγα τις νίκες τις πολλές που νίκησε τ’ αγόρι σου, δεν ξέρω. Τούτο μονάχα: σ’ όσους προκήρυξαν αγώνες οι αθλοθέτες πήρε μέρος και βγήκε νικητής. Όταν όμως κάποιος θεός χτυπήσει, τρανός κι αν είσαι, να το ξεφύγεις δεν μπορείς. Την άλλη μέρα, το ξημέρωμα, στους γρήγορους αγώνες των αλόγων, μπήκε στο στίβο με πολλούς αρματοδρόμους. Στάθηκαν όπου τάξαν οι κριτές, μπήκαν στ’ αμάξια και με σκούξιμο της σάλπιγγας ορμήσαν. Βαθιά κεντούσαν τ’ άλογα, ετίναζαν τα γκέμια. Ο δρόμος όλος γέμισε χτύπους αρμάτων βροντερών. Ο κουρνιαχτός σηκώθηκε ψηλά κι όλοι μαζί ανάκατα κι αλύπητα μοιράζανε κεντιές για να περάσουν τους τροχούς των άλλων αμαξιών. Ορθά κρατιόνταν στην αρχή τ’ άρματα όλα. Ύστερα, τ’ ατίθασα πουλάρια του Αινιάνα όταν τελείωναν την έκτη τη στροφή του στίβου, χτυπούν κατάμουτρα στο λιβυκό τ’ αμάξι. Μετά το πρώτο το κακό, σωριάζονταν ο ένας πάνω στον άλλο τσακισμένοι κι ο στίβος όλος της Κρίσας γέμισεν άλογα και ναυάγια. Καλός στο χαλινάρι ο Αθηναίος, τραβάει παράμερα κι ανοίγεται. Ο Ορέστης στερνός οδηγούσε. Βλέπει τον Αθηναίο να ’χει μείνει μοναχός και σφυριχτή καμουτσικιά δίνει στ’ αυτιά των πουλαριών, τον παίρνει στο κατόπι και ζευγάρι τρέχανε πότ’ ο ένας μπροστά και πότε ο άλλος. Απάντεχα τ’ αριστερό το γκέμι στη στροφή λασκάροντας χτυπά στον ακρινό το στύλο, τ’ αξόνι τσάκισε στα δυο. Γλιστράει, πέφτει και μπερδεύεται στα χαλινάρια. Τότε λαός πολύς το θρήνησε το παλικάρι.
ΧΟΡΟΣ
Τότε λαός πολύς το τίμησε το παλικάρι να σέρνεται στη γη, στον ουρανό να δείχνει τα ποδάρια.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Ώσπου μόλις που μπόρεσαν αρματηλάτες να σταματήσουν τ’ άλογα που τρέχαν να τόνε λύσουν, ματωμένο τόσο που φίλος δε θα γνώριζε κανείς το θλιβερό κορμί του.
ΧΟΡΟΣ
Τότε λαός πολύς το τίμησε το παλικάρι να σέρνεται στη γη, στον ουρανό να δείχνει τα ποδάρια.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Τον κάψαν στη φωτιά ευθύς και σε μικρό λαγήνι χάλκινο, το μέγα σώμα, στάχτη φριχτή, το κουβαλούν Φωκίτες διορισμένοι στην πατρική του γη να βρει δυο μέτρα τάφο. Έτσι που λες μ’ αυτά. Και να τα πεις, πονάς. Μα κείνοι που τα ζήσαν και τα ζήσαμε, κακό μεγάλο σαν κι αυτό δεν είδαμε ποτέ μας.
ΧΟΡΟΣ
Φως φανερό, χάθηκε, ξεριζώθηκε όλη η γενιά των παλαιών μας βασιλιάδων.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Θε μου, πώς να το πω; Καλοτυχιά ή συμφορά με κέρδος; Λυπάμαι που σώζω τη ζωή μου με τα δικά μου βάσανα.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Κυρά μου, βαρύθυμη γιατί με τέτοια νέα;
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Τι θάμα η μάνα! Κι αν τυραννιέται απ’ τα παιδιά, δεν τους κρατάει μίσος.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Χαμένος κόπος, φαίνεται, που φτάσαμε.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Χαμένος κόπος; Μπορείς να λες χαμένος, που έφτασες και μου ‘φερες σημάδια πιστευτά πως πέθανεν εκείνος όπου του φύσηξα ζωή, βγήκε από του κόρφου μου τη ζέστα και στοίχειωσε την ξενιτιά; Μόνο για του πατέρα του το φόνο μού έταξε δεινά και μ’ απειλούσε πάντα να τα πράξει. Τώρα όμως, τη μέρα τούτη, γλίτωσα το πλάκωμα του φόβου εκείνου κι αυτηνής, που στάθηκεν αρρώστια του σπιτιού μου. Τώρα, ναι, λέω πως ξέγνοιαστες, δίχως φοβέρες, τις μέρες θα περνάμε.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τώρα σπαράζω, Ορέστη, για τα πάθη σου, που ακόμα και νεκρό σε βρίζει η μάνα σου.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Όμως εκείνος καλά είναι εκεί.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Του πεθαμένου Νέμεση, άκουσέ την!
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Τ’ άκουσε τα σωστά κι έβγαλε δίκια κρίση. Πολλά σου αξίζουν, ξένε, που ήρθες, αν έπνιξες για πάντα τη φωνή της.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Αν παν καλά τα πράγματα, εγώ να φεύγω.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Ποτέ! Ούτε σε μένα κι ούτε στο φίλο που σ’ έβαλε στο δρόμο δε θα ταίριαζε. Πέρασε μέσα κι άσε την τούτη να βογκά τα μύρια βάσανά της στο κατώφλι.

Σκηνή 9
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αλίμονό μου, η μαύρη, πέθανες και μ’ αφάνισες, Ορέστη μου, καλέ μου. Πήρες το δρόμο σου κι απ’ τα σπλάχνα μου ξερίζωσες όσες ελπίδες φύτρωναν πως θα γυρίσεις ζωντανός και του πατέρα τιμωρός και μένα της ταλαίπωρης. Τώρα είμαι μόνη, δίχως πατέρα, δίχως εσένα. Πρέπει να σκύψω το κεφάλι στους πιο τρανούς εχθρούς μου, στου γονιού μου τους φονιάδες. Άααα! Στα χρόνια που θα ‘ρθουν δε θα πατήσω σπίτι τους, θα πέσω στο κατώφλι τούτο δω, δίχως δικούς σιγά σιγά να λιώσω, κι αν γίνω βάρος για τους μέσα, να με σκοτώσουν, ο θάνατος χαρά, λύπη να ζω, δεν τη διψάω τη ζωή.
ΧΟΡΟΣ
Πού ’ναι λοιπόν του Διός οι κεραυνοί, πού ‘ναι κι ο ήλιος ο λαμπρός, αν τούτα τα βλέπουν κι ατάραχοι όλα τα κρύβουν;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αχ και αχ!
ΧΟΡΟΣ
Μην κλαις, παιδί μου!
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ανάθεμα…
ΧΟΡΟΣ
Μην πεις μεγάλο λόγο.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Μ’ αφάνισες.
ΧΟΡΟΣ
Μα πώς;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Γι’ αυτούς που παν στον Άδη, ελπίδες αν κρατάς με γκρεμίζεις βαθύτερα.
ΧΟΡΟΣ
Ξέρω τον άνακτα Αμφιάραο, που από γυναίκας χάθηκε δίχτυ χρυσό και τώρα μες στη γη…
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αχ κι αχ!
ΧΟΡΟΣ
…πάμψυχος διαφαντεύει.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αχ!
ΧΟΡΟΣ
Και πάλι αχ! Όμως η φόνισσα…
ΗΛΕΚΤΡΑ
Σφάχτηκε
ΧΟΡΟΣ
Ναι.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τα ξέρω. Μα τιμωρός εκείνου φάνηκε στα πάθη του. Για μένα πια κανένας δεν υπάρχει, αυτός που ήταν, άφαντος εχάθηκε.
ΧΟΡΟΣ
Δύστυχη εσύ, τα δύστυχα κερδίζεις.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ξέρω, ξέρω καλά, σωρός ολοχρονίς σ’ άλλο σωρό οι φοβερές συμφορές μου στοιβάζονται.
ΧΟΡΟΣ
Νιώθω γιατί βογκάς.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Μη τότε, μη με τραβάς εκεί που…
ΧΟΡΟΣ
Τι λες;
ΗΛΕΚΤΡΑ
…σωθήκαν οι ελπίδες μου πως θ’ ακουμπούσα σε κλαδί από την ίδια ρίζα.
ΧΟΡΟΣ
Όλοι γραμμένοι του θανάτου.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Έτσι; Όπως αυτός ο δύστυχος με τα σημαδεμένα γκέμια τον αντάμωσε στο λεύτερο αγώνα των αρμάτων;
ΧΟΡΟΣ
Παράλογο κακό.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Και πώς δεν είναι, αφού στην ξενιτιά κι από τα χέρια μου μακριά…
ΧΟΡΟΣ
Χαμός!
ΗΛΕΚΤΡΑ
…χάθηκε, τάφο δίχως να δεχθεί τους δικούς μου θρήνους.
ΧΟΡΟΣ
Όλοι γραμμένοι του θανάτου. Ω δύστυχη Ηλέκτρα, να θρηνείς, σου πρέπει να θρηνείς.

ΠΡΑΞΗ ΔΕΥΤΕΡΗ

Σκηνή 10
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Χαρά με κυνηγάει, καλή μου. Χαρά σου φέρνω και ξανάσαμα σε συμφορές αλλοτινές που τόσο θρηνωδούσες.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Για τα δεινά μου που γιατρειά δεν παίρνουν, πού θα βρεις φάρμακο;
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Μας ήρθε ο Ορέστης· άκου με καθαρά και πίστεψέ με.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τα ’χεις χαμένα, δύστυχη, και παίζεις με τις δικές σου συμφορές και τις δικές μου;
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Μα το σπίτι μας! Κοντά μας είναι εκείνος.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αλιά σου, δόλια! Ποιανού τα λόγια άκουσες κι αψήφιστα γι’ αληθινά τα πήρες;
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Εγώ από μόνη μου είδα σημάδια φανερά και πίστεψα. Όταν πήγα στον τάφο του πατέρα, πάνω στην κορφή του βλέπω γάλα χυμένο και νεοράντιστο και γύρω- γύρω λουλούδια πλήθος να ‘ν’ στο μνήμα σα στεφάνι. Και κει ψηλά, στου τύμβου την κορφή, βλέπω ένα βόστρυχο μαλλιών κομμένο πρόσφατα. Τον είδα, η μαύρη, κι ευθύς σφηνώθηκε στο νου γνωστή μορφή, πως βλέπω σημάδι αλάθευτο του πιο αγαπημένου μέσα σ’ όλους, του Ορέστη μας. Θάρρος, καλή μου, θάρρος.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ώρα κουνάω την κεφαλή στο παραλόγισμά σου.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Μα τι; Χαρά δε νιώθεις μ’ όσα λέω;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Δεν ξέρεις πού πατάς και πού βαδίζει ο νους σου.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Πράματα καθαρά που είδα, πώς δεν ξέρω;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Πέθανε, δύστυχη. Μην περιμένεις σωτηρία να φέρει. Σκοτάδι προς τα κει.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Συμφορά μου! Πού τ’ άκουσες; Ποιος σου το ‘πε;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Κάποιος που ήτανε κοντά του σα χανόταν.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Πού ‘ναι τος; Σαστίζω που το σκέφτομαι.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Μέσα. Χαρά της μάνας κι όχι λύπη, βέβαια.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Συμφορά μου! Ποιανού λοιπόν οι μύριες προσφορές στον τάφο του πατέρα;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Κάποιος, θαρρώ, θα τα ‘φερε μνημόσυνο του πεθαμένου Ορέστη.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Η δύστυχη! Τρεχάτη και χαρούμενη έφερνα τα μαντάτα, δίχως να ξέρω τι κακό μας βρήκε. Φτάνοντας τώρα, κοντά στην πρώτη, βρίσκω καινούρια συμφορά.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αυτά σε βρήκαν. Αλλά αν μ’ ακούσεις, της τωρινής σου συμφοράς το βάρος θα πετάξεις.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Μήπως ποτέ τους πεθαμένους θ’ αναστήσω;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Δε μίλησα γι’ αυτό, τόσο τρελή δεν είμαι.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Σαν τι αγαπάς και μου περνά απ’ το χέρι;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ό,τι θα σ’ ορμηνέψω να τολμήσεις. Ξέρεις πως παραστάτη δικό μας δεν έχουμε πια. Ο Άδης μάς τους πήρε κι ορφανέψαμε κι έτσι μονάχες μείναμε στον κόσμο. Τώρα που ο Ορέστης δεν υπάρχει πια, γυρνώ σε σένα που του πατέρα τον φονιά, τον Αίγισθο, μαζί μου θα σκοτώσεις. Θα κάθεσαι και θα κοιτάς; Ως πότε; Βλέπεις καμιάν ελπίδα ορθή; Στέκεις και κλαις δίχως να γεύεσαι τα πατρικά σου πλούτη, στέκεις πικρή χρόνια τώρα, γερνώντας δίχως άντρα στο κρεβάτι. Αν στέρξεις τις ορμήνιες μου, πρώτα θα τιμηθείς για την ευσέβειά σου απ’ τον πατέρα το νεκρό κι από τον αδελφό σου στον Κάτω Κόσμο. Κατόπι, λεύτερη πως γεννήθηκες θα γίνει πάλι και γάμο ταιριαστό θα κάνεις. Καλή μου, βόηθα τον πατέρα, σκύψε στον αδελφό, βγάλε με απ’ τα βάσανα, να βγεις κι εσύ που ξέρεις ντροπή πως είναι ζωή ντροπής σ’ ανθρώπους της σειράς μας.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Πού τάχα να στηρίχτηκες κι οπλίστηκες με θράσος και μου ζητάς βοήθεια; Δε βλέπεις, λοιπόν; Γυναίκα είσαι, δεν είσαι άντρας. Το χέρι σου μικρό κι αδύναμο μπρος στων εχθρών τα χέρια. Η τύχη τους φουντώνει με τη μέρα, για μας κυλάει του γκρεμού και πάει. Ποιος θα ‘βαζε στο νου του τέτοιον άντρα να ξεκάνει και θα τη γλίτωνε χωρίς πικρά να κλάψει; Κοίταξε μήπως στα δεινά κι άλλα δεινά φορτώσουμε. Πέφτω στα πόδια σου, προτού μας τάξουν του χαμού, πριν η γενιά μας ορφανέψει, αφού δεν έχεις δύναμη, προσκύνα.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αναπάντεχο τίποτα δεν είπες, το ‘ξερα καλά πως θ’ αρνηθείς τα σχέδιά μου. Μόνη μου, με τα χέρια μου, λοιπόν, πρέπει να το τελειώσω, δε θα τ’ αφήσω απλήρωτο. Φύγε, δε βγάζω κέρδος από σένα.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Θα ‘βγαζες, μόνο αν θες να μάθεις.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Το δίκιο σου θ’ ακολουθήσω με το ζόρι;
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Σα φρονιμέψεις, πάρε εσύ τα γκέμια.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τι δα; Δε βρίσκεις τούτα δίκια που σου λέω;
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Κάνει ζημιά το δίκιο πότε-πότε.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Είναι καιρός που διάλεξα, δεν είναι τώρα.
ΧΡΥΣΟΘΕΜΙΣ
Φεύγω λοιπόν. Ούτε τα λόγια μου παίρνεις σοβαρά, ούτε κι εγώ τον τρόπο σου παινεύω.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Σύρε στο σπίτι, δε θα σε πάρω στο κατόπι. Είναι κουτό να κυνηγάς το τίποτα.

Σκηνή 11
ΧΟΡΟΣ
Αφού τα φρόνιμα πετούμενα τα βλέπουμε στον ουρανό πώς κανακεύουν τους γονιούς που τα γνοιαστήκαν, γιατί, γιατί καθόλου δεν τους μοιάζουμε κι εμείς; Όμως όχι, μα του Διός την αστραπή και την ουράνια τη Θέμη, όπου να ‘ναι θα το νιώσουν στο πετσί τους. Φήμη των ανθρώπων θνητή, τράβα μίλησε εκεί κάτω στους Ατρείδες θλιβερά και τις σκυθρωπές ντροπές μας μήνυσέ τους. Άρρωστα σπίτια κι αμάχη των δυο κοριτσιών δε λένε να δώσουν τα χέρια σ’ αγάπες, δε λένε να σμίξουν. Μα προδομένη στο σάλαγο μέσα η Ηλέκτρα μονάχη πάντα θρηνεί η δόλια και δέρνεται και δε φοβάται θάνατο, τα μάτια να σφαλίσει και δε φοβάται αν τους διπλούς φονιάδες γονατίσει. Γενναίο τόσο φύτρωσε ποτές άλλο βλαστάρι; Κανένας μεγαλόψυχος, παιδί μου, δε θέλει να ντροπιάσει τη γενιά του πεθαίνοντας ανώνυμος. Όπως κι εσύ προτίμησες να φορτωθείς το θρήνο και τα κουρέλια ντύθηκες για να κερδίσεις όνομα διπλό, σοφή και φρόνιμη μεμιάς να γίνεις. Σε θυμήθηκα στη μαύρη σου τη μοίρα, της φύσης τους νόμους να κρατάς και του Διός με φρόνηση να τιμάς το σέβας.

Σκηνή 12
ΟΡΕΣΤΗΣ
Καλές γυναίκες, σωστά μας δασκαλέψανε, καλός, σωστός ο δρόμος που ζητάμε;
ΧΟΡΟΣ
Τι ψάχνεις κι ήρθες και τι θες;
ΠΥΛΑΔΗΣ
Με τις ώρες ρωτώ πού μένει ο Αίγισθος.
ΧΟΡΟΣ
Ήρθες καλά και δε σε πλάνεψαν.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Και ποια από σας θα πήγαινε σους μέσα το χαρωπό μαντάτο πως ήρθαμε κι οι δυο;
ΧΟΡΟΣ
Αυτή, αν πρέπει κοντινός να πει το νέο.
ΠΥΛΑΔΗΣ
Μέσα να πας, γυναίκα, και να πεις ότι τον Αίγισθο ζητούν κάτι Φωκίτες.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αλιά μου, η μαύρη, δε φέρατε σημάδια φανερά για το μαντάτο που έχουμε ακουσμένο;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δεν ξέρω το μαντάτο σου. Ο Στρόφιος ο γέρος μ’ έστειλε εδώ να πω για τον Ορέστη.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Σαν τι, ξένε; Φόβος μ’ αδράχνει.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Μες στο μικρό λαγήνι, αυτό που βλέπεις, απομεινάρια λιγοστά του πεθαμένου φέρνουμε.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Άχου, η άραχλη, φως φανερό, χειροπιαστά τα βάσανά μου βλέπω.
ΧΟΡΟΣ
Άαα, αλιά σου άραχλη.
ΠΥΛΑΔΗΣ
Αν κλαις για τα δεινά του Ορέστη, μάθε: Ετούτο το λαγήνι το σώμα του κρατεί.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ξένε, δώσ’ το, για το θεό, στα χέρια μου. Αν τούτο δω το σάβανό του εγίνη, να κλάψω να χαθώ. Δώσ’ το να τ’ αγκαλιάσω και να κλάψω, να βογκήξω για τη γενιά μου και για μένα, πάνω σ’ αυτή τη στάχτη να πέσω να χαθώ.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δώσ’ το στα χέρια της, όποια και να ‘ναι. Έχθρα δεν έχει που το ζητά, μα φίλος κοντινός ή συγγενής του θα ‘ναι.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ω θυμητάρι του πιο αγαπημένου, απομεινάρι του Ορέστη, με τις ελπίδες που σε προβοδούσα δε σε δέχομαι. Όμορφο σ’ έβγαλα απ’ τα σπίτια μας, παιδί μου. Τώρα μακριά μας και σ’ άλλη γη φευγάτο σε βρήκε το κακό χωρίς την αδελφή σου. Και τα χεράκια μου, της δύστυχης εμένα, μηδέ σε λούσαν μηδέ σε στόλισαν μηδέ κρατήσαν στη φωτιά το καψερό κορμί σου. Αλίμονο, της άμοιρης δεν ήσουνα της μάνας σπλάχνο παρά δικό μου πιο πολύ, εμένα, παραμάνα σου, εμένα αδελφή σου μέρα νύχτα έκραζες. Τώρα σε μιαν ημέρα χαθήκαν τούτα και πέθαναν μαζί σου. Τ’ άρπαξες όλα. Πάει κι ο πατέρας, πέθανα κι εγώ. Πας του χαμού κι εσύ. Γελάν οι εχθροί, χτυπιέται απ’ τη χαρά της η κακομοίρα η μάνα μας, που μου ‘στελνες μηνύματα πολλά πως θα φανερωθείς εκδικητής. Τα ρήμαξε όλα της δυστυχίας ο δαίμονας εμάς τους δυο, που μου ‘φερεν εδώ σκιά και στάχτη ανήμπορη, αντίς τη λατρευτή μορφή σου. Ώχου! Ώχου! Πικρό κορμί, αχ κι αχ, πήρες, αλιά μου, το σκοτεινό το τρίστρατο και μ’ έχασες, ψυχή μου, μ’ έχασες, αδελφούλη μου. Να κατοικώ μαζί σου πάντα κάτω.
ΧΟΡΟΣ
Σε γέννησε θνητός, Ηλέκτρα, σκέψου. Θνητός ο Ορέστης. Μη στενάζεις τόσο. Όλοι χρωστάμε τα πάθη του θανάτου.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Αλιά μου, τι να πω; Αμήχανα λόγια; Δεν αντέχω να κρατήσω τη γλώσσα μου πια.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ποιος πόνος σε κρατεί, τι σ’ εμποδίζει να μιλήσεις;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Εσύ το περιλάλητο πρόσωπο της Ηλέκτρας;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τι με ξετάζεις και στενάζεις, ξένε;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Γιατί δεν ήξερα κανένα απ’ τα δεινά μου.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Και τι κατάλαβες απ’ όσα λέμε τώρα;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Μες στα πολλά φαρμάκια σου σ’ αντίκρισα.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Είδες τα λίγα απ’ τα πολλά τα πάθη μου.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Και τι θα γινότανε να δω κι άλλα χειρότερα;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αφού συντροφεύω φονιάδες.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Ποιους και ποιανού; Τι ξεστομίζεις;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Του πατέρα, και τους δουλεύω με τη βία.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Και ποιος σε βάνει στην ανάγκη;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Μάνα τη λεν, μάνα δεν είναι όμως.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Κανείς δεν παραστέκεται; Κανείς;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Κανείς. Ήταν αυτός που μου ‘φερες τη στάχτη.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Μαύρη, σε βλέπω και λυπάμαι τόσην ώρα.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ο μόνος άνθρωπος που με λυπήθηκε ποτέ.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Γιατί είμαι ο μόνος συγγενής που ήρθα να πονέσω τα πάθη σου.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Δεν ήρθες βέβαια συγγενής μας από κάπου;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Θα σ’ το ‘λεγα, πιστές αν είναι τούτες δω.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Είναι πιστές και μίλα μπιστεμένα.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Παράτα το λαγήνι, να τα μάθεις όλα.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ξένε, μη μου το κάνεις τούτο, στο θεό σου.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Άκου που σου μιλώ και δε θα πέσεις έξω.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Μη, σε ξορκίζω, μη μου στερήσεις τ’ άγιο λείψανό μου.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δε σου τ’ αφήνω.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Δύστυχη πάλι, Ορέστη μου, για σένα, σα μου στερήσουνε και την ταφή σου.

Σκηνή 13

ΟΡΕΣΤΗΣ
Άλλαξε λόγο. Άδικα τον κλαίς.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Άδικα κλαίω το νεκρό αδελφό μου;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Άπρεπα λόγια λες γι’ αυτόν.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τόσο του πεθαμένου είμαι ανάξια;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Ανάξια κανενός εσύ. Για τούτο δω ξενοιάσου.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αφού βαστώ του Ορέστη μου το σώμα.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δεν είν’ του Ορέστη. Είναι φτιαχτό, με λόγια.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Και πού έχει τάφο εκείνος ο ταλαίπωρος;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δεν έχει. Οι ζωντανοί δεν έχουν τάφο.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τι θες να πεις;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Ψέματα δε σου λέω.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ζει, ζει ο άνθρωπός μου;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Αν είμαι ζωντανός εγώ.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Εσύ είσαι εκείνος;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Κοίτα το δαχτυλίδι του πατέρα μου και πίστεψε πως καθαρά μιλάω.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ευλογημένη μέρα!
ΟΡΕΣΤΗΣ
Ευλογημένη.
ΧΟΡΟΣ – ΠΥΛΑΔΗΣ
Ευλογημένη μέρα!
ΗΛΕΚΤΡΑ
Βλαστάρι, βλαστάρι εσύ μονάκριβου πατέρα, έφτασες πια, μας βρήκες, μας ήρθες, μας είδες.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Έφτασα πια. Σώπαινε τώρα και καρτέρα.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τι τρέχει;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Κάλλιο σιωπή, μη μας ακούσουν μέσα.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ο κάθε καιρός, για να το πω το δίκιο, μου πρέπει ο κάθε καιρός. Η γλώσσα μου λύθηκε τώρα.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Το βλέπω, μα κοίτα λεύτερη να τη φυλάξεις.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Και τι να κάνω;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δεν είναι καιρός για λόγια τώρα.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τώρα που φάνηκες εσύ, ποιος θα μπορούσε ν’ άλλαζε με τη σιγή τα λόγια, τώρα που σ’ είδα απάντεχα κι ανέλπιστα.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Με είδες όταν οι θεοί μού δείξανε το δρόμο.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ονόμασες χαρά κι από την πριν τρανότερη. Αν σ’ άνοιξε θεός το δρόμο για το σπίτι, έργο θεού το λογαριάζω.

Σκηνή 14
ΧΟΡΟΣ
Έργο θεού! Έργο θεού!
ΟΡΕΣΤΗΣ
Άφησε τώρα τα παραπανίσια λόγια, πως είναι η μάνα μας κακή, πως άδειασεν ο Αίγισθος το πατρικό το βιος μας, το χύνει και το σπέρνει πέρα δώθε. Την ώρα τη σωστή θα ‘ταν φραγμός τα λόγια. Ό,τι ταιριάζει σε τούτη τη στιγμή λογάριασε, πού να φανερωθούμε εμείς, πού να κρυφτούμε, για να σφραγίσει ο ερχομός τα γέλια των εχθρών μας. Κοίτα να μη διαβάσει η μάνα μας το πρόσωπό σου που γελά, σαν μπούμε μέσα. Τάχα για το κακό που ψεύτικα μηνύσαμε ν’ αναστενάζεις. Σα βρούμε στόχο, τότε θα ’ρθει καιρός για λεύτερες χαρές και γέλια.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Θεότρελοι και χτυπημένοι στο μυαλό, τι, δεν ψηφάτε τη ζωή σας; Μες στην καρδιά βρισκόσαστε του σίφουνα και δεν το παίρνετε είδηση! Αν δεν στεκόμουν στο κατώφλι να φυλάω, θα ’χανε μπει στο σπίτι πρώτα οι πράξεις σας κι ύστερα τα κορμιά σας. Αφήστε τις πολλές κουβέντες τώρα και μπείτε μέσα. Τέτοιες στιγμές ν’ αργείς, κακό το τέλος φτάνει.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Πώς θα τα βρω σαν έμπω μέσα;
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Καλά. Φόβος να σε γνωρίσουν δεν υπάρχει.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Θα ‘φερες το μαντάτο πως επέθανα.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Με τους νεκρούς σ’ έχουν αυτοί, να ξέρεις.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Και χαίρονται γι’ αυτά; Τι λένε;
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Θα μάθεις, σαν τελειώσουμε. Όλα καλά τώρα γι’ αυτούς και κείνα που δεν είναι.

Σκηνή 15
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ποιος είναι αυτός, καλέ μου, πες μου, για τον Θεό.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δεν τον γνωρίζεις;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ούτε το βάζει ο νους μου.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Σε τίνος χέρια με παράδωσες, δεν ξέρεις τότε;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Σε τίνος; Τι μου λες;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Εκείνος που όταν πρόλαβες και μ’ έσωσες με πήρε να με κρύψει στην Φωκίδα.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Αυτός είναι που μέσα στους πολλούς βρήκα μόνο πιστό. Μέρα γλυκιά, μοναδικέ σωτήρα των σπιτιών μας, εσύ είσαι εκείνος που γλίτωσες κι αυτόν και μένα απ’ τα δεινά; Ήσουν εδώ και κρύφτηκες τόσον καιρό και δε μου φανερώθηκες; Με σκότωνες με λόγια και σκέπαζες τα έργα της χαράς; Χαίρε, πατέρα! Πατέρα μου σε βλέπω.
ΧΟΡΟΣ
Σε βλέπω βασιλιά.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Σένα να ξέρεις, σένα πιότερο στον κόσμο…
ΧΟΡΟΣ
Σε βλέπω βασιλιά.
ΗΛΕΚΤΡΑ
…σε μίσησα κι αγάπησα την ίδια μέρα.
ΧΟΡΟΣ
Χαίρε, πατέρα. Πατέρα μου σε βλέπω, σε βλέπω βασιλιά.

Σκηνή 16
ΠΑΙΔΑΓΩΓΟΣ
Φτάνει, θαρρώ, κι όσα μεσολαβήσανε, νύχτες πολλές φέρνοντας μέρες άλλες θα σου τα φανερώνουν, Ηλέκτρα, καθαρά. Σε σας που στέκεστε, σας λέω πως ήρθε της δράσης η ώρα. Η Κλυταιμνήστρα μόνη, άντρας κανείς. Αν χάσετε καιρό, θα ‘χετε να παλέψετε, σκεφτείτε, με τούτους και μ’ άλλους πιο πανούργους και περσότερους.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δουλειά μας δεν είναι τα λόγια τα πολλά. Πυλάδη, μέσα γρήγορα. Μα πρώτα να προσπέσουμε στ’ αγάλματα των πατρικών θεών που στο κατώφλι στέκουν.

Σκηνή 17
ΗΛ – ΠΥΛ – ΟΡ – ΠΑΙΔ – ΧΟΡΟΣ
Απόλλων, βασιλιά, σπλαχνίσου κι άκουσέ τους και με μαζί μ’ αυτούς, που απλόχερα σου πρόσφερα πολλά κι από τα λίγα που είχα. Τώρα, Λύκειε Απόλλων, με όσα έχω προσπέφτω, σου ζητώ και σ’ ικετεύω, βόηθα την πρόθεσή μας πρόθυμα και δείξε στους ανθρώπους με τι ποινές πληρώνουν οι θεοί τους παραβάτες.

Σκηνή 18
ΧΟΡΟΣ
Για δέστε πώς θερίζει αίμα ξερνώντας ακατάβλητο ο Άρης. Πατούνε πια τα δώματα οι Ερινύες και πήραν το κατόπιν τους κακούργους τ’ αλάθευτα σκυλιά, ώστε για πολύ δεν καρτερεί κρεμασμένο στο κατώφλι τ’ όνειρό μου. Με δόλο διαβαίνει τη θύρα των νεκρών, τιμωρός ίσια μέσα στα πατρικά της κλήρας του πεζούλια, τροχισμένο κρατώντας στο χέρι σπαθί. Κι ο Ερμής, γιος της Μαίας, με σκοτάδι τυλίγει το δόλο, στο τέρμα τον σπρώχνει και δεν καρτερεί.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Καλές μου, όπου να ’ναι τελειώνουν οι άντρες. Σώπα και περίμενε.
ΧΟΡΟΣ (ΓΥΝ)
Μα πώς; Τι κάνουν τώρα;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Εκείνη για ταφή στολίζει το λαγήνι κι αυτοί στέκουν κοντά.
ΧΟΡΟΣ
Κι εσύ, τι βγήκες έξω;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Φυλάω καρτέρι, μήπως ο Αίγισθος ξεφύγει κι έρθει μέσα.

Σκηνή 19
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Αχ, αχ! Σπίτι έρημο από φίλους και γεμάτο φονιάδες!
ΗΛΕΚΤΡΑ
Φωνάζει κάποιος μέσα, δεν ακούτε, φίλες;
ΧΟΡΟΣ
Άκουσα, να μην άκουγα κι έφριξα η μαύρη.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Ωχ, τι με βρήκε. Πού είσαι, Αίγισθε;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Άκου, πάλι φωνές.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Παιδί μου, παιδί μου, λυπήσου τη μάνα σου.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Εσύ δεν τον λυπήθηκες ούτε και τον πατέρα που τον γέννησε.
ΧΟΡΟΣ
Πόλη και μαύρη γενιά, μέρα κι αυτή, μοίρα κι αυτή που λιώνει, που σε λιώνει.
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Ωχ! Με χτύπησε!
ΗΛΕΚΤΡΑ
Άαααα! Χτύπα, αν μπορείς, ξανά!
ΚΛΥΤΑΙΜΝΗΣΤΡΑ
Ωχ, ωχ, ξανά!
ΗΛΕΚΤΡΑ
Άμποτε και στον Αίγισθο!

Σκηνή 20
ΧΟΡΟΣ
Οι κατάρες πληρώνονται, οι νεκροί ζωντανεύουν, των φονιάδων το αίμα ποτάμι οι νεκροί το πληρώνονται. (Βγαίνουν Πυλάδης – Ορέστης) Να τοι που βγαίνουν˙ κόκκινα χέρια που αίματα στάζουν και δεν μπορώ τ’ άδικο να τους ρίξω.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Όρέστη;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Μες στο σπίτι καλά, αν κι ο Απόλλων πρόσταξε καλά.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Πέθανε η μαύρη;
ΧΟΡΟΣ
Πέθανε η μαύρη;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Μη φοβάσαι πια το θράσος πως θα σ’ ατιμάζει της μητέρας.
ΧΟΡΟΣ
Σταμάτα, βλέπω τον Αίγισθο.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Είναι κοντά;
ΧΟΡΟΣ
Κρυφτείτε στο παράπορτο και γρήγορα. Καλά τα καταφέρατε και δευτερώστε.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Θάρρος. Τελειώνουμε.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Βάλε μπροστά και βιάσου.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Πηγαίνω.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Ξενοιάσου για τα εδώ. Εγώ θα τ’ αναλάβω.
ΧΟΡΟΣ
Λίγα λόγια να πεις, μαλάκωσέ τον, συμφέρει ώσπου να πέσει ανύποπτος στη δίκια κρίση.

Σκηνή 21
(Είσοδος Αίγισθου. Ο Ορέστης και ο Πυλάδης ξαναμπαίνουν στο παλάτι.)

ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Ποιος από σας έμαθε πού ’ναι οι Φωκίτες ξένοι που, καθώς άκουσα, μαντάτο φέρανε για τον Ορέστη, πως με τ’ αμάξι του γκρεμοτσακίστηκε στο στίβο; Σένα, σένα ρωτώ, ναι, σένα, που ως χτες είχες αποκοτιά. Σένα σε μέλλει πιο πολύ, θαρρώ, και πιο πολλά να πεις θα ξέρεις.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Και βέβαια ξέρω! Αλλιώς έξω απ’ τη μοίρα θα ’μουνα του πιο αγαπημένου.
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Και πού ‘ναι οι ξένοι; Μίλησε!
ΗΛΕΚΤΡΑ
Μέσα. Βρήκαν φιλόξενη κυρά.
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Αλήθεια λεν πως πέθανε;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Όχι με λόγια μόνο, φέραν σημάδια.
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Τον φέρανε για να βεβαιωθούμε;
ΗΛΕΚΤΡΑ
Τον φέραν. Να τον δεις και να φρίξεις.
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Μ’ έκαμες να χαρώ πολύ, δε μ’ είχες συνηθίσει.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Να χαίρεσαι, αν είναι να χαρείς μ’ αυτά.

Σκηνή 22
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Σιωπή προστάζω και ν’ ανοίξουν οι πύλες στους Μυκηναίους και στους Αργίτες όλους να δουν, κι αν κάποιος πριν κεφάλι σήκωνε γι’ αυτόν μ’ ελπίδες κούφιες, βλέποντας το νεκρό, τα γκέμια μου να δέχεται, μη μ’ εύρει τιμωρό και φρονιμέψει με το ζόρι.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Μπήκα στο νόημα κι εγώ. Φρονίμεψα με τον καιρό, με τα νερά των δυνατών πηγαίνω.

(Βγαίνουν ο Ορέστης και ο Πυλάδης. Ο πρώτος κρατά το σώμα της Κλυταιμνήστρας σκεπασμένο.)

ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Ω Δία! Ετούτο που θωρώ, δίχως το φθόνο σου δεν ήρθε. Αν προκαλώ τη Νέμεση, βουβαίνομαι. Σηκώστε από το πρόσωπο το κάλυμμα να πω κι εγώ το θρήνο μου στο συγγενή μου.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Κράτησ’ το μοναχός. Όχι δικό μου, δικό σου χρέος να τον δεις και φιλικά να του μιλήσεις.
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Σωστά μιλάς, θ’ ακούσω. Εσύ (προς την Ηλέκτρα) στο σπίτι αν είναι η Κλυταιμνήστρα, φώναξέ την!
ΟΡΕΣΤΗΣ
Εδώ ‘ναι, πλάι σου κι αλλού μην ψάχνεις.

Σκηνή 23
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Άαααα! Τι βλέπω!
ΟΡΕΣΤΗΣ
Τη φοβάσαι; Δεν την ξέρεις;
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Ο δύστυχος, μέσα σε ποιες παγίδες έπεσα και σε ποιανού;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Δεν το ‘νιωσες λοιπόν ότι μιλάς με ζωντανούς που πήρες πεθαμένους;
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Τώρα κατάλαβα τι λες. Δε γίνεται να ‘ναι άλλος αυτός που μου μιλά απ’ τον Ορέστη.
ΠΥΛΑΔΗΣ
Μάντης αλάθευτος και τόσην ώρα λάθευες;
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Ο μαύρος, χάθηκε. Μ’ άσε να πω δυο λόγια μόνο.
ΗΛΕΚΤΡΑ
Μη, για το θεό, μην τον αφήσεις να μιλά, καλέ μου, χρόνο κερδίζει. Σκότωσ’ τον γρήγορα. Το πτώμα ρίχ’ το στα όρνια, τους νεκροθάφτες που του πρέπουν, να μην το δούμε πια. Μονάχα τούτο θα με λύτρωνε απ’ τα παλιά δεινά μου.
ΟΡΕΣΤΗΣ
Προχώρα μέσα γρήγορα, δεν είναι καιρός για λόγια τώρα, για την ψυχή σου πολεμάς.
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Γιατί με πας στο σπίτι;
ΧΟΡΟΣ
Για την ψυχή σου πολεμάς.
ΑΙΓΙΣΘΟΣ
Σαν είναι η πράξη σου καλή, γιατί σκοτάδι θες κι εδώ δε με ξεκάνεις;
ΟΡΕΣΤΗΣ
Σταμάτα να προστάζεις, τράβα για κει…
ΧΟΡΟΣ
Με την ίδια πληρωμή…
ΟΡΕΣΤΗΣ
…που τον πατέρα μου έσφαξες, να πεθάνεις στον ίδιο τον τόπο.
ΧΟΡΟΣ
Σπορά του Ατρέα, πολλά σου τα πάθη, λυτρώθηκες τώρα με νέαν ορμή και λεύτερη πήρες στράτα.

ΤΕΛΟΣ

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΟΥΣ   ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ΜΙΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ

Όπερα σε δυο πράξεις και δέκα σκηνές σε λιμπρέτο του συνθέτη.

ΕΤΟΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ 2000

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΡΩΤΗ

ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΓΙΑ ΤΟ MIKISRADIO   ΣΠΥΡΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ

 

Λυσιστράτη  σοπράνο

Κλεονίκη σοπράνo

Μυρρίνη σοπράνο κολορατούρα

Λαμπιτώ  μετζοσοπράνο

Ποιητής   τενόρος

Κορυφαίος βαρύτονος

Πρόβουλος τενόρος

Κινησίας βαρύτονος

Κήρυξ(Λάκων) μπάσος

Χορός Γυναικών-Χορός Αθηναίων-Χορός Λακώνων

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

A’ ΠΡΑΞΗ

(Μετά την Εισαγωγή μπαίνει δαφνοστεφής ο Ποιητής.

Υποτίθεται ότι είναι ο Αριστοφάνης, όμως σε ορισμένες περιπτώσεις

Εξωτερικά μοιάζει με τον συνθέτη.)

ΣΚΗΝΗ 1

ΠΟΙΗΤΗΣ

     Στην Αθήνα κάποια φορά

      στης Ακρόπολης τη σκιά

      η Λυσιστράτη στρατηγός

      κι ο στρατός της ερωτικός.

      Με όπλα τα κάλλη των γυναικών

Τον Αρη καλά πολεμά

να φέρει την Ειρήνη.

Μες στο έργο μας το μουσικό

δίδαγμα έχουμε ηθικό:

από χιλιάδες αγαθά

την Ειρήνη φυλάξτε καλά.

Η πρώτη και πρωταρχική

αυτή που τιμά τη ζωή.

Αδέρφια,δώστε τα χέρια!

(Βγαίνει ο Ποιητής και μπαίνει η Λυριστράτη.)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Αν τις καλούσες στη γιορτή του Βάκχου

η του Πάνα-απ΄το πλήθος,

απ΄το πλήθος τα ταμπούρλα

δεν θα μπορούσες να περάσεις.

Και τώρα μήτε μια δεν φάνηκε!

(Μπαίνει η Κλεονίκη.)

Μα να την η γειτόνισσα

Γεια σου  Κλεονίκη!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Γεια σου Λυσιστράτη!

Ταραγμένη και κατσούφα σε βλέπω.

Μη σουφρώνεις τα φρύδια σου

σαν περισπωμένη!

Δεν σου πάει!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Μου καίγεται η καρδιά.

Τα ΄χω με τις γυναικούλες

κι ας πιστεύουν οι άντρες

πως είμαστε πανούργες.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Τι δηλαδή,δεν είμαστε;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Τις κάλεσα κι αυτές κοιμούνται…

Αν και το ζήτημα είναι σπουδαίο!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Πώς να ξεπορτίσει μια γυναίκα…

Άλλη να φροντίσει τον άντρα της,

αλλη να ξυπνήσει τον δούλο,

αλλη  να κοιμίσει το μωρό της,

να το ταίσει,

να το ξεσκατίσει.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Πες μου!

(με νόημα)

Πόσο μεγάλο είναι

αυτο το σπουδαίο;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

(Δείχνει το μέγεθος.)

Πελώριο!Χοντρό!Ζουμερό!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Τότε γιατί δεν έρχονται;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ο νους σου πάει στο πονηρό…

Δεν μιλάω γι΄αυτό…

Αν ήταν έτσι,όλες θα τρέχανε!

Άλλο έχω στο νου μου.

Σπουδαίο!

Νύχτα-μέρα αυτό σκέφτομαι.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Το ΄χεις ψιλοδουλεμένο…

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Απ΄ τις γυναίκες κρέμεται

η σωτηρία της Ελλάδας!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

(κατ΄ιδίαν)

Αν ήταν έτσι,θα ΄πεφτε…

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Απ’ τις γυναίκες κρέμεται το Κράτος!

Χωρίς εμάς, χαμένοι οι Πελοποννήσιοι!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

(κατ΄ ιδιάν)

Καλύτερα χαμένοι!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Και οι Βοιωτοί!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Τι λες;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Όλες μαζί να συνταχτούμε!

Αθηναίες,Πελοποννήσιες,Βοιωτές

Να σώσουμε την Ελλάδα!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Τι καλό μπορεί να βγει απ’ τη γυναίκα;

Γυναίκα σημαίνει καθισιό,

Φουστάνια,στολίδια,αρώματα.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Αυτά ακριβώς

Θα σώσουν την Ελλάδα!

Είναι τα όπλα μας!

Τα ξώπλατα,τα διάφανα,τα κουνιστά!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Μα πώς;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Έτσι που να μη σηκώνει όπλο πια ο άντρας!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Έτσι ευθύς-Έτσι ευθύς ξεβρακώνουμαι κι εγώ!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Μήτε ασπίδα!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Θα βάλω μίνι μπανιερό!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Μήτε σπαθί!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Γοβάκι κόκκινο.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Δεν θα πρεπε λοιπόν όλες εδώ να ρθουν;

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Έπρεπε να ΄ρθουν πετώντας!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Οι Αθηναίες δεν κάνουνε ποτέ καλή δουλειά.

Μήτε από τα παράλια μάς ήρθε καμιά,

Μήτε απ’ τη Σαλαμίνα μάς ήρθε καμιά.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Μα το ξέρω!Με καράβια ξεκινήσαν’χαράματα.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Κι αυτές από τις Αχαρνές, που νόμιζα-

που νόμιζα πως θα ΄ρθουν πρώτες!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Να,έρχονται!΄Ερχονται!

ΣΚΗΝΗ 2

(Μπαίνουν γυναίκες από την Αθήνα,τις Αχαρνές

και την Σαλαμίνα, με επικεφαλής τη Μυρρίνη.)

ΜΥΡΡΙΝΗ

Αργήσαμε λίγο Λυσιστράτη.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θύμωσα,,Μυρρίνη,

Το θέμα είναι σοβαρό,κι εσείς με το πάσο σας.

ΜΥΡΡΙΝΗ

Τη βρακοζώνη μου έψαχνα μες στο σκοτάδι.

Όμως λέγε!Τι μας θέλεις;

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Κάλλιο να περιμένουμε

τις Πελοποννήσιες και τις Βοιωτές.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Έχεις δίκιο…

Μα να, η Λαμπιτώ από τη Σπάρτη έρχεται.

(Μπαίνουν Κορίνθιες, Βοιωτές, Σπαρτιάτισσες,με επικεφαλής τη Λαμπιτώ.)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

(προς τη Λαμπιτώ)

Χρυσή μου, καλώς όρισες!

Τι θάμπος! Τι ομορφιές!

Όλη αστράφτεις!

Τι κορμί γεροδεμένο!

ΛΑΜΠΙΤΏ

Γυμνάζομαι, κι όταν πηδάω

οι φτέρνες μου χτυπούν τον πισινό μου.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Βρε τι βυζιά είναι τούτα!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Μου τα μαλάζεις;

Θες να τ’ αγοράσεις;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Και τούτη η κοπελιά πουθέ μας έρχεται;

ΛΑΜΠΙΤΩ

Ρουμελιώτισσα! Κι από σόι μεγάλο!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ωραία παχιά χωράφια έχουν στη Ρούμελη!

Και τούτη η σουσουράδα;

ΛΑΜΠΙΤΩ

Απ’ το στενό της Κορίνθου…

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Καθόλου στενό!

Πλούσιο από μπρός και από πίσω.

ΛΑΜΠΙΤΩ

Μου λέτε ποιος μας κάλεσε;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Εγώ!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Τι μας θέλεις;

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Ναι! Μά τον Δία!

Φανέρωσε το μυστικό σου.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Φυσικά! Όμως θέλω κάτι να σας ρωτήσω.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Ό,τι θέλεις.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ποθείτε ή όχι των παιδιών σας τους πατεράδες;

Στον πόλεμο είναι όλοι!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Στη θράκη πέντε μήνες ο δικός μου

φυλάει τον πουλημένο στρατηγό του.

ΜΥΡΡΙΝΗ

Εφτά μήνες στην Πύλο είναι ο καλός μου.

ΛΑΜΠΙΤΩ

Κι ο δικός μου σαν τύχει και το σκάσει,

όσο να τον σφίξω, αρπάζει την ασπίδα και το δρόμο.

                                          ΟΛΕΣ ΜΑΖΙ (σε τετραφωνία)

ΜΥΡΡΙΝΗ                              ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ                ΚΛΕΟΝΙΚΗ                 ΛΑΜΠΟΤΏ

Είναι στον πόλεμο

οι πατεράδες

των παιδιών μας.

Έρημες, μόνες,

Μονάχες είμαστε.

Να σταματήσει

το κακό.

Οι άνδρες

να γυρίσουν

και τα σπίτια

να γεμίσουν

με γέλια

και χαρές.

Είναι στον πόλεμο.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ούτε στάχτη δεν απόμεινε

απ’ τους αγαπημένους μας

απ’τον καιρό που η Μίλητος μας πρόδωσε…

(Αλλάζει ύφος.)

Αχ να ΄χα μια πέτσινη λεγάμενη οχτώ πόντους

να βολευτώ.

Λοιπόν δεν έχω δίκιο;

Αν βρω τρόπο θα με βοηθήσετε;

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Θα πούλαγα το φόρεμά μου,

κι όσα πιάσω τα πίνω σε μια μέρα!

 ΜΥΡΡΙΝΗ

Το κορμί μου σκίζω στα δυο

Και το μισό χαρίζω!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Αν είν’ να δω Ειρήνη.

στην κορφή του Ταΰγετου σκαρφαλώνω!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ιδού λοιπόν το μυστικό μου:

Αν θέλουμε Ειρήνη,

τους άνδρες πρέπει να τους αναγκάσουμε

να τα βρούνε.

Ένας τρόπος υπάρχει: ΑΠΟΧΗ!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ,  ΛΑΜΠΙΤΩ,  ΜΥΡΡΙΝΗ

Από τι; Μίλα!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θα το κάνετε όμως;

ΜΥΡΡΙΝΗ,   ΚΛΕΟΝΙΚΗ,   ΛΑΜΠΙΤΩ

Μετά χαράς!

Και τη ζωή μας δίνουμε!

Αποχή;Από τι;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Απ’ αυτό! Απ’ αυτό που έχουν οι άντρες!

(Οι τρείς πάνε να φύγουνε.)

Πού πάτε; Γιατί κατσουφιάσατε;

Σας κόπηκε το χρώμα!

Τι στέκεστε σαν κούτσουρα; θα το κάνετε;

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

  Εγώ δεν θα το κάνω! Κάλλιο ο πόλεμος!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Κι εγώ δεν το κάνω! Κάλλιο ο πόλεμος!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Δεν έλεγες πως το κορμί σου έσκιζες στα δύο;

ΜΥΡΡΙΝΗ

Ό,τι άλλο θες! Όχι αυτό!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Όχι αυτό! Όχι αυτό!

ΛΑΜΠΙΤΏ

Όχι αυτό! Όχι αυτό!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Να περπατήσω σε κάρβουνα αναμμένα,

Όμως να στερηθώ τη γλύκα του αντρός,

αυτό ποτέ.

ΜΥΡΡΙΝΗ    ΛΑΜΠΙΤΩ

Ποτέ!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

(προς τη Μυρρίνη)

Κι εσύ!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Κι εγώ στα κάρβουνα!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ ,     ΛΑΜΠΙΤΩ

Στα κάρβουνα! Στα κάρβουνα.

ΛΥΣΙΣΤΑΤΗ. Αχ !Αχ! Άχρηστες γυναίκες…Καλά μας κάνει ο Ευριπίδης

ηρωιδες στις τραγωδίες…Μόνο για καβάλα και για γέννες είμαστε…

(προς τη Λαμπιτώ)

Όμως εσύ καλή μου Σπαρτιάτισσα, αν έρθεις με το μέρος μου

Υπάρχει ελπίδα.

Δώσ’ μου την ψήφο σου!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Δύσκολο το κρεβάτι δίχως άντρα…

Όμως για να ΄χεις άντρα χρειάζεσαι Ειρήνη!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Γειά σου λεβέντισσα! Άξια γυναίκα!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Αν κάνουμε αποχή…

ΟΛΕΣ

Κούφια η ώρα…

ΚΛΕΟΝΊΚΗ

Πες μας, πώς θα ’ρθει η Ειρήνη;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θα σας πω ευθύς το σχέδιο μου.

Σαν έρθει ο άντρας

εμείς αρχίζουμε τα στολίδια,

τα βαψίματα και τα κουνήματα.

Τα μέρη τα κρυφά καλά αποτριχωμένα

Κάτω απ’ τα αραχνούφαντα πέπλα,

τα τουρλώνουμε μπροστά στα μάτια τους!

Έτσι που να τους ανάβουμε τον πόθο!

Κι όταν αυτοί χιμούν ορεξάτοι να μας πλακώσουν,

τοτε κι εμείς τους σπρώχνουμε πέρα φωνάζοντας:

«Σταματήστε τον πόλεμο! Αλλιώς δεν έχει από αυτό»…

Τότε θα τρέξουν να κλείσουν ανακωχή!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Όπως κι ο Μενέλαος

που πέταξε το σπαθί

Μπροστά στης Ελένης τα στήθη τ’ αφράτα.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Όμως αν κάνουνε οι άντρες αποχή

τότε τι γινόμαστε;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ατομική παρηγοριά θα βρούμε.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Ασε τα υποκατάστατα…

Όμως αν με το ζόρι στο στρώμα μάς σέρνουν;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θα πιανόμαστε από την πόρτα.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Κι αν μας βαράνε;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θα τους χαλάμε όσο μπορούμε την ηδονή…

Αυτή η δουλειά με το στανιό δεν έχει γούστο.

Θα τους παιδεύουμε όσο να κουραστούν.

Αν η γυναίκα δεν θέλει, ο άντρας χαρά δεν έχει.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Αν οι δυο σας αποφασίσατε, τότε συμφωνούμε κι εμείς.

ΛΑΜΠΙΤΩ

Εμείς οι Σπαρτιάτισσες

τους άντρες μας θα βάλουμε

να κάνουν Ειρήνη!

Μα τι θα γίνει με τον άστατο τον όχλο των Αθηναίων;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Δουλειά δική μας! Μη σε νοιάζει!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Όσο έχει χρήμα ο Παρθενώνας

και τα καράβια τους στα πελάγη αρμενίζουν φοβάμαι!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Το πρόβλεψα κι αυτό! Όσο εμείς κουβεντιάζουμε

οι γριές τρέχουν στην Ακρόπολη

το θησαυρό να πάρουν.

ΛΑΜΠΙΤΩ

Ωραία τα λές!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Λοιπόν; Όρκο ας πάρουμε.

Θεμέλιο ας βάλουμε.

ΜΥΡΡΙΝΗ,  ΚΛΕΟΝΙΚΗ, ΛΑΜΠΙΤΩ

Λέγε!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Βάλε την ασπίδα ανάποδα.

Φέρε το σφαχτάρι για τη θυσία.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Πως; Έτσι θα ορκιστούμε Λυσιστράτη;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Πώς αλλιώς;

Τι διδάσκει ο Αισχύλος στους Επτά επί θήβας;

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Για το θεό, Λυσιστράτη!

Πάνω σε ασπίδα πολέμου

Θα ορκιστούμε για την Ειρήνη;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Σαν τις αμαζόνες

Θέλεις να κόψουμε

τα σπλάχνα άσπρου αλόγου;

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Τι άσπρα, τι πράσινα άλογα μας λές!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Επιτέλους! θέλεις να ορκιστούμε;

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Μά τον Δία! Αντίς αρνί

φερτε μια στάμνα με θασιώτικο κρασί

να το πράξουμε.

Και να ορκιστούμε

να μη βάλουμε ποτέ νερό στα σχέδιά μας.

ΟΛΕΣ

Μάνα μου Γης, μ’ αρέσει αυτός ο όρκος!

Τρέξτε και φέρτε την κούπα και το σταμνί!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Όρκο θα κάνω στους θεούς και τη Χρυσή Παλλάδα

Θα γίνω φως-φωτιά για την Ειρήνη.

ΜΥΡΡΙΝΗ

Εγώ που φέρνω τη ζωή

Θα βάλω τέλος στη σφαγή•

θα γίνω φως-φωτιά για την Ειρήνη.

ΟΛΕΣ

Παντοτινά Ειρήνη!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Τον πόλεμο τον πολεμώ

με τα γλυκά μου κάλλη•

θα γίνω φως-φωτιά για την Ειρήνη.

ΟΛΕΣ

Παντοτινά Ειρήνη!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Του ΄Αρη κοφτερό σπαθί

σε λιώνει το ζεστό κορμί•

θα γίνω φως-φωτιά για την Ειρήνη.

ΣΚΗΝΗ 3

(Μπαίνει δαφνοστεφής-όπως και στην αρχή-ο Ποιητής.)

ΠΟΙΗΤΗΣ

Ιερόν και άπλετον της Ειρήνης είναι το φως!

Μας τυφλώνει, στις φλέβες περνά.

Μήνυμα συμπαντικό, πρωτόφαντο, ιερό.

Η Λυσιστράτη στρατηγός

κι ο στρατός της ερωτικός!

Πάνε τώρα όλες μαζί•

το σχέδιο προβλέπει αγωνία θεατρική.

Χορός γερόντων τώρα ας μπει.

Σας προσφέρω διπλό Χορό,

γυναικείο και ανδρικό.

Ιδού ένα έργο μοναδικό!

Ένα έργο μοναδικό!

(Μπαίνουν οι γέροντες, φορτωμένοι με κούτσουρα

που τους κάνουν να παραπατούν.)

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Περπατά γερο-Δράκο γρήγορα!

Τα κούτσουρα σου τσάκισαν τον ώμο…

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Πολλά ειν’ αυτά που βλέπουμε στο διάβα της ζωής.

Όμως ποιος θα το ‘λεγε, Στριμόδωρε,

να δούμε τις γυναίκες τις πανούκλες

που τρέφουμε στο σπίτι

να βάλουμε χέρι στα όσια και τα ιερά.

Στο ξόανο της Παρθένου!

Να πάρουν την Ακρόπολη

και να μας κλείσουν έξω!

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Γρήγορα, Φιλώτα στο βράχο ν’ ανέβούμε.

Να στήσουμε κούτσουρα και να τις κάψουμε ζωντανές!

Και πρώτη πρώτη τη Λυσιστράτη!

Ναι, μά τη Δήμητρα!

Όσο ζούμε, δεν θα τους περάσει.

Ένας βασιλιάς της Σπάρτης, ο Κλεομένης,

πάτησε την Ακρόπολη

και το μετάνιωσε σκληρά!

Τον πολιορκήσαμε,

τον κάναμε να το σκάσει βρόμικος και κουρελιάρης…

Και τώρα θ’ αφήσουμε τα γύναια

που μισεί κι ο Ευριπίδης;

Πάει χαράμι η δόξα της Αθήνας.

Τα κούτσουρα φορτώθηκαν

και γίνομαι γαϊδούρι

φωτιές ν’ ανάψω στις γριές

να τις ξεφορτωθώ.

Έχουν εισβάλει στο Ναό

το θησαυρό να κλέψουν.

Πώς τόλμησαν τέτοιο κακό

στην πόλη μας να κάνουνε;

Γι’ αυτό κι εγώ τις κυνηγώ! Αλλιώς θα με ξεκάνουνε.

ΧΟΡΟΣ ΓΕΡΟΝΤΩΝ

Θα τις κάνουμε σουβλιστές,

σα σαρδέλες καπνιστές

και στα σπίτια μας σηκωτές

θα τις κλείσουμε σφαλιστές!

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Λυσιστράτη λυσσασμένη,

πέος που σε περιμένει!

Σαν θα ΄ρθει τ’ αφεντικό

στο κρεβάτι θα στενάξεις

απ’ τ’ αρσενικό!

ΟΛΟΙ

(Καθώς ανάβουμε φωτιές με τις δάδες)

Δέσποινα Νίκη!

Βοήθα να υψώσουμε

ενα τρόπαιο!

Αφού τα θηλυκά κατατροπώσουμε

καθώς τους πρέπει!

(Μπαίνει ο Χορός των Γυναικών, κρατώντας στάμνες

γεμάτες με νερό.)

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Ντουμάνι βλέπω τον καπνό.

Φουντώνει η φωτιά! Βιαστείτε!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Πέτα, πέτα Νικοδίκη

πρίν καούνε κυκλωμένες απ’ τις φλόγες

      η Καλλιόπη κι η Κριτούλα.

Στη βρύση έτρεξα

τις στάμνες να γεμίσω.

Φωτιές ανάψαν’ τα γερόντια

        τις γριές να κάψουν.

                                Αθηνά!

Μπόδισέ τους! Και σώσε μας!

Την Ελλάδα κι εμάς απ΄ τον πόλεμο!

Κουβάλα κι εσύ νερό μαζί μας!

         Ω προστάτη της Αθήνας!

ΣΚΗΝΗ 4

(Μπαίνει η Κορυφαία κυνηγημένη από τον Κορυφαίο που της αρπάζει το ρούχο.

Ακολουθεί γενικευμένο ανθρωποκυνηγητό.)

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Πρόστυχε, κάτω τα ξερά σου! Είστε αλήτες!

(κυνηγητό-όμως παιχνιδιάρικο)

Είστε αλήτες!

Τίμιος άντρας κανείς δεν φέρεται έτσι.

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Όλα τα περιμέναμε,

όμως όχι κι έτσι.

Έρχονται κι άλλες να βοηθήσουν;

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Μπα, φοβηθήκατε;

Είμαστε χιλιάδες, αμέτρητες!

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

(προς τον Φαιδρία)

Φαιδρία!Θα τις αφήσουμε να μας υβρίζουν;

Άρπα τον κόπανο και βάρα!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Άντε να δούμε ποιος θα τολμήσει

ν’ απλώσει χέρι.

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Ρε! Μά τον Δία!

Δεν βρίσκεται κανείς να τους αστράψει δυο χαστούκια.

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Χτύπα, δεν φοβάμαι

και βάρα αν σου βαστά.

Σα σκύλα τ’ αχαμνά σου θα δαγκώσω!

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Σκασμός!

Σου μαδάω μια μια τις άσπρες τρίχες!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Άπλωσε αν τολμάς!

Άπλωσε το δαχτυλάκι σου!

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Θα σε λιώσω στις μπουνιές

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Με τα δόντια θα σου φάω το συκώτι!

 ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Ω Ευριπίδη!

Πα-πα-πα…Πάωσοφε!

Που σιχαινόσουν τις γυναίκες!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Ροδίπη! Σήκωσε τη στάμνα!

(Η Ροδίπη απειλή τον Κορυφαίο με τη στάμνα.)

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Θεομπαίχτρα! Τι σοφίζεσαι να  κάνεις;

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Φωτιές κρατάς και θέλεις να κάψεις το τομάρι σου.

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Φωτιές, φωτιές ν’ ανάψω,

τις φίλες σου να κάψω.

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Κι εγώ με το νερό μου θα τις σβήσω.

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Τη φωτιά μου σε λίγο θα δεις! Θα σε κάψω!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Γέρο, έχεις σαπούνι;

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Αι παλιόγρια!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Γέρο, να σε σαπουνίσω!

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Άιντε χάσου!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Γαμπριάτικο λουτρό.

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Κοίτα θάρρος!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Είμαι λεύτερη γυναίκα!

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Θα σ’ το βουλώσω τώρα!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Είσαι χωροφύλαξ!

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Στον κότσο της βάλε φωτιά.

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Πνίξ’ τον Αχελώε!

(Του ρίχνει νερό.)

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Ω, τι έπαθα ο δόλιος.

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Μήπως σε ζεμάτισα;

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Με περιπαίζεις.

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Σε ποτίζω να βλαστήσεις!

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Σταμάτα! Τρέμω!

ΚΟΡΥΦΑΙΑ, ΓΥΝΑΙΚΕΣ (ΟΛΕΣ)

 Σε ποτίζω να βλαστήσεις.

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ, ΑΝΔΡΕΣ (ΟΛΟΙ)

Αχ! Αχ! Τρέμω!

ΟΛΕΣ

Γεροξεκούτη.

ΟΛΟΙ

Μη με βρέχεις.

ΟΛΕΣ

Σε ποτίζω να βλαστήσεις.

ΟΛΟΙ

Μη με βρέχεις, τρέμω.

ΟΛΕΣ

Θα δεις τι άλλο θα σου κάνω!

ΟΛΟΙ

Μη με καταβρέχεις

Είμαι γέρος και ξεκούτης.

ΟΛΕΣ

Να! Σε κατουρώ!

ΟΛΟΙ

Αχου!

ΣΚΗΝΗ 5

(Όλοι παγώνουν καθώς μπαίνει αργά ο Ποιητής.)

ΠΟΙΗΤΗΣ

Μπαίνει τώρα καμαρωτός

ο Πρόβουλος ο ξακουστός.

Τη Λυσιστράτη σε λιγο θα δει!

Συνομιλία θα έχουν σημαντική!

(Βγαίνει ο Ποιητής και μπαίνει ο Πρόβουλος

πάνω στη μουσική του «Viennen los pajaros».)

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Todo era vuelo en nuestra tierra!

(Όλοι, επί σκηνής, όσο τραγουδά εκνευρίζονται.

Τέλος, θυμωμένοι του φωνάζουν ρυθμικά…)

ΟΛΟΙ

Τραγουδάς από άλλο έργο!

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ!

Πρόβουλε! Αυτό είναι το Canto General.

(Βγαίνει ο Ποιητής με περούκα που

κάποιον θυμίζει. Κρατά μια ογκώδη

παρτιτούρα, σκίζει ένα φύλλο και το πετά

στην ορχήστρα. Μετά  στρέφεται προς το

κοινό και λέει δυνατά: Συγνώμη!».

Πριν στρέψει την πλάκα του, η ορχήστρα

ξαναρχίζει την ίδια μουσική σε άλλο τόνο!)

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Άλλος κανείς δε φταίει, μονάχα εμείς!

Εμείς τις κακομάθαμε με λούσα!

Πάμε στον χρυσοχόο και του λέμε:

«Μεγάλωσε την τρύπα στο κολιέ της.

Μεγάλωσε την τρύπα!

Θα λείψω για τη Σαλαμίνα.

Ευκαιρία να περάσεις απ’ το σπίτι

και να τη φαρδύνεις…»

Κάποιος άλλος πάει στον τσαγκάρη:

«Μάστορα, το λουράκι στο ποδαράκι

το λουράκι στο παπουτσάκι

της πονάει το δαχτυλάκι…

Όταν θα λείψω απ’ το σπίτι

πέρνα να το φαρδύνεις…

Να το φαρδύνεις όσο μπορείς…».

Αυτά λοιπόν μας φέρανε και τούτα.

Εγώ είμαι ο Πρόβουλος!

Και βρήκα ξυλεία

για να φτιαχτούν τα κουπιά.

Όμως το χρήμα βρίσκεται στον Παρθενώνα

και οι γυναίκες κλείσαν’ τις πύλες

και μας κλείσαν’ έξω!

Φέρτε τους λοστούς να ξεπλύνουμε την ντροπή!

 ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Μπρος-μπρος-μπρος γρήγορα

να τις τσακίσουμε.

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Τσου-τσου -τσου-τσου-τσου-τσου

θα σας τον φτύσουμε!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Φέρτε λοστούς

να ξεπλύνουμε την ντροπή!

(προς έναν τοξότη)

Τι κοιτάς σαν χαζός;

Εμπρός, ξήλωσε την πύλη!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Τσου-τσου-τσου

θα σας τον φτύσουμε!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

(που έρχεται από ψηλά)

Μην κάνετε τον κόπο. Εδώ είμαι!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Μωρή κατσίκα! Πως τολμάς;

Τοξότη, πιάσε την και δέσε την πισθάγκωνα.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Για τόλμησε! Θα σε λιώσω κι ας είσαι εξουσία.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Ρε! Δε φοβηθήκατε;

ΜΥΡΡΙΝΗ

Μά την Πάνδροσον!

Αν απλώσεις χέρι θα σε χέσω!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Θα με χέσεις! Βρομόστομα!

Αυτήνε πιάσε πρώτα!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Κάνε πως μ’ αγγίζεις!

Μά την Εκάτη, θα σκούξεις απ’ τον πόνο.

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Μπρος- μπρος-μπρος γρήγορα

να τις τσακίσουμε.

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Τσου-τσου-τσου-τσου-τσου-τσου

θα σας τον σκίσουμε.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

(Δείχνει τη Μυρρίνη.)

Τοξότες! Πιάστε την!

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Μπρος-μπρος-μπρος-γρήγορα

να τις τσακίσουμε.

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Τσου-τσου-τσου-τσου-τσου

Θα σας τον σκίσουμε.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Μά την ΄Αρτεμη!

Αν κάνεις ένα βήμα, σου μαδάω τις τρίχες

                                                                μία μία.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Ω δυστυχία!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Τσου-τσου-τσου-τσου-τσου-τσου

Θα σας τον φτύσουμε.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Το ’σκάσε ο τοξότης!

Εμπρός Σκύθες! Πάνω τους!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Τσου-τσου-τσου-τσου-τσου-τσου

θα σας τον σκίσουμε.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Τέσσερις λόχοι γυναίκες σάς περιμένουν.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Σκύθες! Λέω ξανά! Πάνω τους!

Δέστε τους τα χέρια πισθάγκωνα.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ομπρός γυναίκες συναγωνίστριες!

Σκορδομαιντανό! Φάβα!

Φασουλαδίτισσες! Φουρνοταβερνιάρισσες!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Τσου-τσου-τσου-τσου-τσου-τσου

θα σας τον σκίσουμε.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Χιμάτε! Χτυπάτε! Αρπάχτε!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Τσου-τσου-τσου-τσου-τσου-τσου

θα σας τον φτύσουμε.

Στα κρύα του λουτρού θα σας αφήσουμε.

(Τους δέρνουν.)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Φτάνει! Φτάνει!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Τσου-τσου-τσου-τσου-τσου-τσου

θα σας τον φτύσουμε.

Στα κρύα του λουτρού θα σας αφήσουμε.

(Τους δέρνουν.)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Φτάνει! Φτάνει!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Θα σας τον σκίσουμε!

(Τους γδύνουν.)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Γυρίστε πίσω!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Θα σας τον φτύσουμε!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Όχι πλιάτσικο!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Οιμένα! Ω πα πα!

Ρεζίλι με κάναν’ οι τοξότες!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Για ποιες μας πέρασες;

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Για παλαβές;

ΜΥΡΡΙΝΗ

Ή για κρεβατογυναίκες;

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Ω Πρόβουλε! Αυτές είναι θηρία!

Πριν λίγο μας λούσανε χωρίς σαπούνι.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Καλέ μου!Μη σηκώνεις χέρι

αν δε θέλεις να τις φας κι εσύ!

Εγώ καλό κορίτσι είμαι.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Θέλω φρόνιμα να ζω.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ, ΜΥΡΡΙΝΗ ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Και να με σέβονται.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Αλίμονο σ’ εκείνον που θα με χτυπήσει.

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Ω Δία! Πώς θα δαμάσουμε αυτά τ’ αγρίμια;

Άιντε Πρόβουλε, βρες έναν τρόπο να ξεμπερδέψουμε…

Μας πήραν το κάστρο το άβατο του Γενάρχη Κραναού,

την ιερή Ακρόπολη!

Ρώτα, ανάκρινε Πρόβουλε!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Ποιος ο σκοπός που πήραμε την Ακρόπολη;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Χρήμα ίσον πόλεμος.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Πήραμε το χρήμα.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ

Τέρμα ο πόλεμος!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Μα για το χρήμα τάχα πολεμάμε;

ΜΥΡΡΙΝΗ

Η για κρεβατογυναίκες;

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Ω Πρόβουλε! Αυτές είναι θηρία!

Πριν λίγο μας λούσανε χωρίς σαπούνι.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Καλέ μου! Μη σηκώνεις χέρι

αν δε θέλεις να τις φας κι εσύ!

Εγώ καλό κορίτσι είμαι.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Θέλω φρόνιμα να ζω.

ΛΥΣΙΣΤΑΤΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Και να με σέβονται.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Αλίμονο σ’ εκείνον που θα με χτυπήσει.

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Ω Δία! Πως θα δαμάσουμε αυτά τ’ αγρίμια;

Άιντε Πρόβουλε, βρες έναν τρόπο να ξεμπερδέψουμε…

Μας πήραν το κάστρο το άβατο του Γενάρχη Κραναού,

την ιερή Ακρόπολη!

Ρώτα, ανάκρινε Πρόβουλε!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

 Ποιος ο σκοπός που πήρατε την Ακρόπολη;

ΛΥΣΙΣΤΑΤΗ

Χρήμα ίσον πόλεμος.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Πήραμε το χρήμα.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ, ΜΥΡΡΙΝΗ

Τέρμα ο πόλεμος!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Μα για το χρήμα τάχα πολεμάμε;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ

Ναι! Γι’ αυτό!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Πήραμε το χρήμα.

ΛΑΜΠΙΤΩ

Τέρμα ο πόλεμος!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Για κάθε κακό…

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

το χρήμα φταίει.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ,ΛΑΜΠΙΤΩ

Κι ο Πεισίστρατος!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Κι όσοι την εξουσία κυνηγούν…

ΜΥΡΡΙΝΗ

Για να μπλέκουν τον κόσμο.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Και να κυβερνούν!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ,ΛΑΜΠΙΤΩ

Όμως τέλος τώρα πια!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Και λοιπόν τι θα κάνει;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Το Ταμείο ελέγχουμε εμείς!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Το Ταμείο του Κράτους εσείς;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Τι το παράξενο;

Ποιος κάνει κουμάντο στο σπίτι;

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Δεν είναι το ίδιο!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ

Απαράλλαχτο!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Μα έχουμε πόλεμο!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Δεν μας χρειάζεται!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Και πώς αλλιώς θα σωθούμε;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θα σας σώσουμε εμείς!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Δεν είσαι με τα καλά σου!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ

Εμείς!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Τρελή! Είσαι τρελή!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θες δε θες, θα σε σώσουσω!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Με ποιο δικαίωμα;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Καλέ μου, θα σε σώσω!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Κι αν αρνηθώ;

Τούτη η τρέλα για Ειρήνη ή για Πόλεμο

πως σας μπήκε στο κεφάλι;

  ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θα σ΄ το πω.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Κάνε γρήγορα πριν σ’ τις βρέξω.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Μακριά τα χέρια σου.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Και τώρα πρόσεξέ με.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Δεν μπορώ,δαιμονίζομαι.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ετοιμάσου να κλάψεις.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Τον εαυτό σου, παλιόγρια, φοβέριζε.

Λέγε!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Άκου λοιπόν!

Κλεισμένες μες στο σπίτι κάναμε υπομονή.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Βλέπουμε τα λάθη σας, μα δε μιλούσαμε.

ΛΑΜΠΙΤΩ

Κι όταν σας ρωτούσαμε:

«Θα κάνετε Ειρήνη;»…

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

«Σκασμός», μας λέγατε.

ΜΥΡΡΙΝΗ

‘Όμως εγώ δε θα σώπαινα!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Θα ΄τρωγες ξύλο!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Για τούτο δε μίλαγα!

Κι όταν τα λάθη σας πλήθαιναν:

«Πώς ξεπέσατε έτσι αντρούλη μου;».

«Κοίτα το σπίτι εσύ!»…

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ,ΛΑΜΠΙΤΩ

«Είναι δουλειά των αντρών!»

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Καλά σου ’λεγε

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Κι όταν πια δεν έμεινε κανένας…

ΜΥΡΡΙΝΗ

Κι όταν πια δεν έμεινε κανένας…

ΟΛΕΣ

αρσενικός…

ΜΥΡΡΙΝΗ

στην πατρίδα…

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

κι όταν λέγαμε «πού πάμε;»…

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Τότε εμείς απόφαση πήραμε

την Ελλάδα να σώσουμε.

ΟΛΕΣ

Ενωμένες!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Έτσι θα σώσουμε κι εσάς.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Εμάς;Εσείς;Αδιανόητο!Αβάσταχτο!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ

Σκάσε!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Εσύ με διατάζεις να σκάσω;

Εσύ που φοράς τσεμπέρι!Εσύ με τα φουστάνια!

Καλύτερα να πέθαινα!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Αν το τσεμπέρι σ’ εμπόδιζει, παρ’το!

Βάλ’ το στο κεφάλι σου και σώπαινε!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Πάρ’το πανέρι μου και φόρα την ποδιά μου.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ

Και δουλεία δική μας ο πόλεμος.

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Παρατάτε κυράδες μου τις στάμνες

να τρέξουμε στο κάστρο

να βοηθήσουμε τις συντρόφισσες.

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Κι εγώ δεν θα πάψω να χορεύω

και μαζί τους θα παλεύω για την Αρετή.

Γιατί έχω νου, σοφία, καρδιά και αγάπη για

                                                      την πόλη μας.

ΚΟΡΥΦΑΙΑ,ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Γεια σου Λυσιστράτη. Λεβέντισσά μου.

Πρώτη στις πρώτες.

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Άιντε γριές-παλικάρια. Εμπρός!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Η γριά η κότα πιο νόστιμη είναι.

κι εγώ τα ζουμιά μου τα έχω.

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Έχουμε τον άνεμο στα πανιά μας.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Κι αν ο Έρως, το τέκνο της Κύπρης

ανάψει φωτιές στα μπατζάκια

και μπροστά μας φυτρώσουν αγγούρια αντρών…

ΟΛΕΣ (ΣΟΛΙΣΤ ΚΑΙ ΧΟΡΩΔΙΑ)

σταματούν οι πόλεμοι!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Σωτήρες εμείς!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Αλλά πώς;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Στο παζάρι κανείς δεν θα βγαίνει οπλισμένος.

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Κανείς, μά την Κύπρη!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Άλλος να γεμίζει το κράνος με μπιζέλια…

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

κι άλλος να κλέβει το κράνος με μπιζέλια…

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Πως θα ξεμπλέξετε

τις μπλεγμένες κρατικές υποθέσεις;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Πως ξεμπλέκω το κουβάρι;

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Μια το πιάνω από δω…

ΛΑΜΠΙΤΩ

μια το πιάνω από κει…

ΜΥΡΡΙΝΗ

πάνω – κάτω…

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

ώσπου να βρω την άκρη.

Όμοια με τον πόλεμο!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Θα στείλουμε πρεσβείες εδώ κι εκεί.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Κουφόμυαλες! Δεν είναι μαλλιά και τρίχες ο πόλεμος.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Μακάρι οι τρίχες να σας κυβερνούσαν!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Αλλά πώς;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Όπως ξεπλένω τα μαλλιά στη σκάφη…

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

και τα κοπανάω…

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

έτσι  ξεπλένεται η λέρα της πολιτείας!

Με τη σανίδα να κοπανάτε τους κλέφτες του δημοσίου!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Κι όσους κάνουν κλίκες

να σώσουν το Έθνος!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Με ξυστρί να τους βγάζετε τρίχα τρίχα!

 ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Τρομερό!

Την πατρίδα να τη λένε μαλλί για κοπάνισμα οι φούστες

που ποτέ τους δεν είδανε πόλεμο!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Όμως του πολέμου τα βάρη

διπλά και τριπλά και τετραπλά τα σηκώνουμε εμείς!

Εμείς γεννάμε τ’ αγόρια

που εσύ μας τα παίρνεις στρατιώτες.

ΟΛΕΣ!

Παγκάκιστε!

Όμως εμείς τα βάρη του πολέμου σηκώνουμε

διπλά και τριπλά.

Εμείς γεννάμε τ’ αγόρια

που εσύ θυσιάζεις στου πολέμου το βωμό.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Πάψε! Μη μου θυμίζεις τα δυσάρεστα!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ολομόναχες μένουμε

αντί να χαρούμε τα νιάτα μας,

και τα κορίτσια μας γερνούν αζευγάρωτα.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Μήπως κι εμείς δεν γέρνούμε;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Όταν ο άντρας γυρίζει ασπρομάλλης

μπορεί να βρει νύφη μικρούλα.

ΛΥΣΙΣΤΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Ο καιρός της γυναίκας λίγος,

Κι αν τον χάσει, μονάχη μένει στο σπίτι

συντροφιά με τα όνειρά της…

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Αφού εκείνος μπορεί!

(Πέφτουν όλες πάνω του. Στη συνέχεια αρχίζουν να ξυλοκοπούν τους άντρες με άγριες διαθέσεις.  Εκείνοι αμύνονται απελπισμένα και συνεχώς υποχωρούν φοβισμένοι και διαμαρτυρόμενοι, έως ότου τελικά τους πετάξουν έξω.)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Είσαι ψοφίμι! Γεροχούφταλο!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Είσαι ψοφίμι!

Μόνο για τάφο είσαι έτοιμος!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Στο φέρετρό σου ετοιμάσου για να μπεις!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Κι εγώ σου κάνω τα κόλλυβα!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Να, πάρε μια!

ΛΑΜΠΙΤΩ

Κι άλλη μια!

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Οχ!Οχ!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Τι κοκάλωσες ψοφίμι;

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Αχ και βαχ!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ο Χάροντας στη βάρκα μπρος

σε καρτερεί…

ΛΑΜΠΙΤΩ

Πολύ καθυστέρησες…

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Οχ! Οχ!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Το φέρετρό σου έτοιμο!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Στο φέρετρο…

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Μη βαράς!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

…ετοιμάσου…

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Να, πάρε!

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Μη βαράς!

ΜΥΡΡΙΝΗ

…να μπεις!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Κι άλλη μια!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ετοιμάσου να μπεις!

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Πάψε να χτυπάς!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Άιντε να μπεις στον τάφο!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Κι εγώ σου ετοιμάζω κόλλυβα.

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Πονάω!

 ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Να, πάρε!

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Πονάω!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Νά, πάρε κι άλλη!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Για δες!

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Αχ, πονώ!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Εμπρός, γυναίκες!

Στα χέρια σας κρατάτε την Ειρήνη!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Την Ειρήνη! Εμείς, το γένος των γυναικών!

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Τα μάτια θα σας βγάλω!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ,ΜΥΡΡΙΝΗ,ΛΑΜΠΙΤΩ

Θα την σώσουμε την Ειρήνη!

Θα την σώσουμε την Ειρήνη!

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Την Ειρήνη! Την Ειρήνη!

(Τους χτυπούν και τους σπρώχνουν έξω από τη σκηνή.)

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Αχ  αχ  ! ΑΧ αχ !

Ο δόλιος δεν μπορώ…

ΟΛΕΣ

Θα σώσουμε την Ελλάδα και τα παιδιά μας.

(Αφού τους πετάξουν έξω, σιγά σιγά τους ξαναφέρνουν δεμένους και θλιβερούς για

να πάρουν μέρος στο χορωδιακό που ακολουθεί.)

ΟΛΕΣ (ΣΟΛΙΣΤ ΚΑΙ ΧΟΡΩΔΙΑ)

Είναι στον πόλεμο

οι πατεράδες των παιδιών μας…

ΟΛΟΙ

Αχ κακούργες γράδες, ξετσίπωτες’

ΟΛΕΣ

Έρημες, μόνες

μονάχες είμαστε…

ΟΛΟΙ

Αχ και βαχ!

ΟΛΕΣ ΚΑΙ ΟΛΟΙ

Να σταματήσει το κακό, οι άντρες να γυρίσουν

Και τα σπίτια να γεμίσουν με γέλια και χαρές!

(Οι άντρες φεύγουν.)

  ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Β΄ Πράξη

                                                               

ΣΚΗΝΗ 6

ΠΟΙΗΤΗΣ

Τρικυμία, θύελλα, μπόρα, άγριος άνεμος

καθώς αντικρίζουν ν’ ανηφορίζει άρρενας.

Ιδρώνουν…Ο πόθος τις καταλεί.

Απ’ τον ουρανό κατεβαίνουν περιστέρια και βροχές.

Ο ιδρώτας κι η ανάσα του.

Της Μυρρίνης ό άντρας είναι. Ο Κινησίας.

Στα δίχτυα θα πέσει των γυναικών σαν θήραμα.

Του Πέου ο γιός θα ξεφτιλιστεί,

των ανδρών το γένος τα όπλα καταθέσει

στο βωμό του Μεγάλου Έρωτα!

(Βγαίνει)

ΚΟΡΥΦΑΙΑ

Βλέπω έναν άντρα ν’ ανεβαίνει στο Ναό.

Το πουλί του σηκωμένο φτάνει ως το θεό.

Μου ‘ρχεται ζαλάδα, δεν μπορώ να κρατηθώ.

Όλα τα ξεχνάω και τα παρατάω,

δεν μπορώ ν’ αντισταθώ.

ΧΟΡΟΣ, ΓΥΝΑΙΚΩΝ,ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ

Δεν υποφέρω να δω

το φοβερό το αντρικό,

αυτό που αγάπησα,

και που γονάτισα

στης Αφροδίτης το Βωμό.

Να σ’ έχω δίπλα μου

χαρά και πίκρα μου,

νύχτα και μέρα, όσο ζω.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Να μας δοκιμάσουν τώρα θέλουν οι θεοί…

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Να δοκιμάσουν τώρα θέλουν οι θεοί.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Αν δεν κρατηθούμε όρθιες τούτη τη στιγμή…

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Αν δεν κρατηθούμε όρθιες τούτη τη στιγμή…

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Πάνε τα όνειρά μας ,πάνε τα παιδιά μας,

μες στη μάχη θα χαθούν.

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Πάνε τα παιδιά μας,

Μες στη μάχη θα χαθούν.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Σφίξτε τ’ αχαμνά σας, σφίξτε την καρδιά σας

Ασπρες μέρες για να ΄ρθούν.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ,ΚΛΕΟΝΙΚΗ, ΧΟΡΟΣ

Δεν υποφέρω να δω

το φοβερό το ανδρικό,

αυτό που αγάπησα,

και που γονάτισα

στης Αφροδίτης το Βωμό.

Να σ’ έχω δίπλα μου

χαρά και πίκρα μου,

νύχτα και μέρα, όσο ζω.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ποια τον γνωρίζει;

ΜΥΡΡΙΝΗ

Είναι ο Κινησίας, ο αντρούλης μου.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Δουλειά σου τώρα να τον ξεροψήσεις.

Να τονε γυρνάς στη σούβλα.

Μια να στέκεις, μια να φεύγεις

κι ‘όλα να του τα προσφέρεις

Όλα, έξω από τούτο!

Τούτο εδώ!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Είναι ο Κινησίας, ο αντρούλης μου.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Δουλειά σου τώρα να τον ξεροψήσεις.

Να τονε γυρνάς στη σούβλα.

Μια να στέκεις, μια να φεύγεις

κι όλα να του τα προσφέρεις.

Όλα, έξω από τούτο!

Τούτο εδώ!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Ας’ το σ’ εμένα. Θα τον κανονίσω όπως πρέπει.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θα ΄μαι  κοντά σου να επιβλέπω.

Σε σιγανή φωτιά στο τηγάνι να τον ψήσεις.

(προς τον Γυναικείο Χορό)

Πάρτε δρόμο!

(Ο Χορός και η Μυρρίνη φεύγουν.Είσοδος Κινησία,

που το εξογκωμένο πέος του τον εμποδίζει στις

κινήσεις του.)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Αχ αλί και τρισαλί!

Τι να το κάνω το πουλί!

Αχ τι πρήξιμο κι αυτό.

θα σκάσω ο δόλιος, θα πλαντάξω.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ποιος είσαι;Είσαι άντρας;

Και τι γυρεύεις;

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Είμαι άντρας και βαρβάτος! Ναι!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Φύγε! Φύγε!

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Κι εσύ ποια είσαι;

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ο φρουρός.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

 Καλή γυναίκα, σε ικετεύω.

Κάλεσε τη Μυρρίνη!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ποιος είσαι; Τι να πώ;

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Ο άντρας της, ο Κινησίας,

του Πέου ο γιος.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Όλες στο στόμα το ΄χουνε

το γλυκό το όνομά του,

κι η Μυρρίνη νύχτα-μέρα το πιπιλίζει.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Δόξα στην Αφροδίτη!

Αι φώναξέ την.

Δεν αντέχω άλλο, θα τεζάρω…

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Πρέπει πρώτα να πληρώσεις.

Να με λαδώσεις!

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Να πάρε! Πάρε!

(Της δίνει νομίσματα.)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θα την καλέσω.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Αχ δεν αντέχω.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Θα την καλέσω.

(Βγαίνει.)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Μες στο σπίτι όλα μαύρα

φαρμάκι, πόνος, οδυρμός…

Ο νους μου σ΄ εκείνο που μου λείπει…

Λουλούδι κόκκινο, καυτό.

(Η μουσική σταματά για δυό-τρία

Δευτερόλεπτα, καθώς φαίνεται

κάπου ψηλά η Μυρρίνη.)

ΜΥΡΡΙΝΗ

Τον αγαπάω! Τον αγαπάω!

Όμως εκείνος δεν μ’ αγαπά…

(με νάζι)

Δεν κατεβαίνω! Δεν κατεβαίνω!

(αλλαγή ατμόσφαιρας)

«Το πρόσωπό σου φεύγει σαν το νερό

Με βήματα φυγής νυχτερινής

Μένουν τα μάτια σου

-μαυρα φιλιά-

και το παράπονό μου.

Φεύγει το πρόσωπό σου

Σαν τον καιρό

Που δεν ξαναγυρίζει

Βαθαίνει η θλίψη μου

κι η ερημιά

και το παράπονό μου».*

(τέλος αλλαγής)

*Ποίηση Δήμητρας Μαντά.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Γλυκιά μου Μυρρίνη, τι είν’ αυτά που λες;

Κατέβα κάτω!

ΜΥΡΡΙΝΗ

(από ψηλά)

Δεν κατεβαίνω για σένα! Ποτέ!

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Σε ικετεύω.

ΜΥΡΡΙΝΗ

Δεν με χρειάζεσαι…

Γι’ αυτό δεν κατεβαίνω.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Μα δεν με βλέπεις; Σε λίγο θα κρεπάρω.

ΜΥΡΡΙΝΗ

Φεύγω.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Μη! Για χάρη του παιδιού μας!

( Ενας δούλος φέρνει το παιδί, που μπορεί

να είναι άντρας -με μουστάκι;-ντυμένος

παιδικά.)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Γιόκα μου, κράξε τη μαμά σου!

ΤΟ ΠΑΙΔΙ

Μαμά! Μαμά!

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Δεν πονάς το παιδί σου;

Εξι μέρες έχει να βυζάξει

(κοιτάζει τ’αχαμνά του)

και να λουστεί.

ΜΥΡΡΙΝΗ

(Κατεβαίνει αργά, λικνιζόμενη, με το βλέμμα

καρφωμένο στα απόκρυφα μέρη του Κινησία,

και κατευθύνεται προς το παιδί.)

Για το παιδί μου κατεβαίνω…

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

(κρυφά, προς το κοινό)

Τώρα μου φαίνεται πιο νέα

και ορεξάτη και τρυφερούλα,

κι όσο μου κάνει ζόρια και τσαλίμια

τόσο μου ανάβει τη λαχτάρα μου.

ΜΥΡΡΙΝΗ

(καθώς χαϊδεύει το παιδί, όμως το μάτι

στο…πέος)

Έλα γλυκό μου, σφίξε τη μαμά σου.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Γιατί είσαι κακιά;

(Την πιάνει.)

ΜΥΡΡΙΝΗ

(Τον σπρώχνει.)

Μη μ’ αγγίζεις)

ΚΥΝΗΣΙΑΣ

Και το νοικοκυριό μας που διαλύθηκε;

ΜΥΡΡΙΝΗ

 Δε με νοιάζει.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

  Κι οι κότες που τσιμπούν τον αργαλειό σου;

ΜΥΡΡΙΝΗ

Δε με νοιάζει.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Και οι γιορτές της Αφροδίτης που τις αμέλησες;

Γύρνα στο σπίτι!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Ποτέ!

Με τους εχθρούς αν δεν μονοιάσετε

να σταματήσει το κακό!

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Θα γίνει, θα γίνει

ο λαός θ’ αποφασίσει.

ΜΥΡΡΙΝΗ

Τότε κι εγώ θ΄ αποφασίσω!

Τώρα με όρκο είμαι δεμένη.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Έλα μαζί μου να πλαγιάσεις λίγην ώρα.

ΜΥΡΡΙΝΗ

Όχι! Κι ομολογώ πως σ’ αγαπάω.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Μ’ αγαπάς γλυκιά μου Μυρρίνη!

Άιντε πέσε!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Αδιάντροπε! Μπροστά στο παιδί…

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

(Διατάσσει τον δούλο.)

Πάρ΄ το…

Το παιδί το ξαπόστειλα. Πέσε τώρα!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Α! Και πού να πέσω;

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Να! Στην σπηλιά του Πανός!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Κι ύστερα πώς θα εξαγνιστώ;

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Πλύσου στην Κλεψύδρα!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Και να πατήσω η δύστυχη τον όρκο μου;

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Απάνω μου να πέσει η οργή του θεού!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Στάσου λοιπόν να φέρω στρωσίδια.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Δεν θέλω στρωσίδια.

Θέλω καταγής…Στρωματσάδα!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Όχι, μα τον Απόλλωνα!

Δεν σ’ έχω για το χώμα.

(Φεύγει.)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Με λατρεύει!

ΜΥΡΡΙΝΗ

(Ξανάρχεται.)

Ξάπλωσε λίγο. Έρχομαι κι εγώ!

(Κάνει πως ξαπλώνει, όμως ξανασηκώνεται.)

Οχου! Δεν έφερα την ψάθα.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Τι ψάθα και ξεψάθα…Δεν μας χρειάζεται…

ΜΥΡΡΙΝΗ

Μά την Άρτεμη! Απάνω σε σκοινιά;

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Στάσου λίγο να σε φιλήσω.

ΜΥΡΡΙΝΗ

Έλα!

(Του προσφέρει το μάγουλο και φεύγει.)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Πω-πω,πω-πω-πω!

Που πας;

ΜΥΡΡΙΝΗ

(Ξαναγυρίζει.)

Πέσε ώσπου να γδυθώ.

(Φεύγει.)

(Ξαναγυρίζει.)

Σου ΄φερα το μαξιλάρι.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Δεν το θέλω!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Το θέλω εγώ!

(Φεύγει.)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Μια τέτοια όρεξη!

Ούτε ο Ηρακλής δεν έχει.

ΜΥΡΡΙΝΗ

(Έρχεται.)

Ξάπλωσε ξανά!

Τώρα τα ‘χουμε όλα!

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Έλα μανούλι μου!

Έλα τώρα!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Στάσου να λύσω των βυζιών μου τη φασκιά…

Και μην ξεχνάς πως μου ‘δωσες όρκο

τον πόλεμο να πάψετε.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Να πέσει αστραπή και να με κάψει.

ΜΥΡΡΙΝΗ

Πάλι ξέχασα να φέρω κουβέρτα.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Δεν την θέλω. Θέλω μονάχα κόλλημα!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Θα το ΄χεις! Σε δυο λεπτά γυρίζω…

(Φεύγει.)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Αχ! Με πρήξανε τα σούρτα  φέρτα.

ΜΥΡΡΙΝΗ

(Έρχεται)

Για πέσε.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Δεν κοιτάς! Παρασηκώθηκα!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Θέλεις να σου βάλω μυρουδιά;

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Μά τον Απόλλωνα, όχι!

ΜΥΡΡΙΝΗ

(Φεύγει και ξανάρχεται.)

Να, πάρε ν’ αλειφτείς.

Πάρε τούτο το βαζάκι.

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Άλλα πιάνουν τα χέρια μου…

Πλάγιασε πια!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Τώρα αμέσως…Να βγάλω τα παπούτσια μου…

Μα θα ψηφίσεις ανακωχή;

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Θα το προτείνω στη Βουλή.

(Η Μυρρίνη φεύγει οριστικά.)

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Με τρέλανε τούτη η γυναίκα.

Με ξεχαρβάλωσε.

Μου έβαλε φωτιά κι έγινε άφαντη.

Τι να κάνω;

Και πώς να χορτάσω το βρέφος;

Αχ ρουφιάνε Αλεπόσκυλε!

Βρες μου μια παραμάνα.

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Πώς βαστάς κακομοίρη

την απάτη που σου κάνουν;

Σε λυπάμαι ο καημένος…

Ποια νεφρά;Ποια ψύχουλα;

Ποια μέση και ποιος κώλος θ’ αντέχανε;

Σε φούντωσαν και τώρα

τον αέρα καβάλα.

Ω θεοί, τι κάψα!

Ε ρε πώς σε κατάντησε

τούτη η βρόμα κι η στρίγκλα…

ΚΙΝΗΣΙΑΣ

Όχι βρόμα! Όχι στρίγκλα!

Γλυκύτατη αγαπούλα.

ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ

Μωρέ βρόμα και στρίγκλα!

 ΚΟΡΥΦΑΙΟΣ, ΧΟΡΟΣ

Να τη σήκωνε ο Δίας ψηλά

-νέφος, άχερα-

να την έφερνε βόλτες,

να την έπαιζε σβούρα

-με βοριά, με νοτιά-

και κατόπι αφημένη στο παλούκι να πέσει

να βρεθεί καρφωμένη!

ΣΚΗΝΗ 7

(Μπαίνει από τ’ αριστερά ο Κήρυξ-Σπαρτιάτης -,και λίγο μετά ο Πρόβουλος.

Εχουν κι οι δυο κάτω απ’ τις χλαμύδες πελώρια ρόπαλα που τους αναγκάζουν να

Βαδίζουν σπασμωδικά)

ΚΗΡΥΞ

Πού ΄ναι των Αθηναίων η Γερουσία;

Φέρνω μήνυμα!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Κι εσύ ποιος είσαι;

Άνθρωπος η σκουπόξυλο;

ΚΗΡΥΞ

Κήρυκας!

Με στέλνουν από την Σπάρτη για την Ειρήνη.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Και τι το θέλεις το δόρυ στη μασχάλη;

ΚΗΡΥΞ

Για το θεό! Ποιο δόρυ;

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Γιατί γυρνάς την πλάτη; Τι μας κρύβεις;

Βρε βρομιάρη, σου σηκώθηκε;

ΚΗΡΥΞ

Με συκοφαντείς!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Κι αυτό τί είναι;

ΚΗΡΥΞ

Λακωνική σκυτάλη.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Σαν την δική μου.

Για δες! Λακωνική σκυτάλη.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ, ΚΗΡΥΞ

Λακωνικές-λακωνικές

λακωνικές σκυτάλες,

πελώριες και ζουμερές!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Και τι γίνεται στη Σπάρτη;

ΚΗΡΥΞ

Σκληρά και σηκωμένα.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Και βρήκατε ποιος φταίει;

ΚΗΡΥΞ

‘Έκανε την αρχή η Λαμπιτώ,

κι όλες οι γυναίκες

πήραν τ’ απαυτά τους κι έφυγαν…

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Οϊμέ! Οϊμέ!

ΚΗΡΥΞ

Ω πα πα! Ω παπαί!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Και πως τη βγάζετε;

ΚΗΡΥΞ

Η πόλη γέμισε καμπούρηδες.

Περπατάμε σκυφτά απ’ το βάρος;

Πού να τολμήσεις ν’ απλώσεις χέρι σε γυναίκα!

Πρέπει πρώτα να υπογράψουμε Ειρήνη!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Μπήκα στο νόημα κι εγώ.

Η συνωμοσία είναι πανελλαδική!

Τρέχα γρήγορα

και πες τους να στείλουν πρεσβευτές.

Τρέχω κι εγώ στη Βουλή.

Έχω μεγάλο επιχείρημα.

ΚΗΡΥΞ

Είσαι σοφός!

(Ο Πρόβουλος φεύγει.)

Τρέχω κι εγώ με φτερά σαν πουλί.

ΣΚΗΝΗ 8

ΠΟΙΗΤΗΣ

Ένα μύθο θα σας πω,

που τον λέγανε παιδιά:

Ήταν κάποιος μια φορά

που ΄φυγε στην ερημιά.

(Μπαίνει ο Μάνος Χατζιδάκις. Λίγο παχύς,

με χιτώνα, περικεφαλαία, δόρυ και ασπίδα

με τα αρχικά Μ.Χ. Είναι αγανακτισμένος

καθώς φωνάζει στον Ποιητή- Συνθέτη:)

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ

Απαγάδεκτο! Απαγάδεκτο!

Αυτό είναι δικό μου!

Το πήγες από μένα!

ΠΟΙΗΤΗΣ

(με απορία)

Τι λες;

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ

(Ενώ σημαδεύει με το δόρυ τον Ποιητή που μένει

εμβρόντητος με τα χέρια στη μέση, καλεί να μπουν

οι Χορωδοί.)

Εμπγός!Εμπγός!Πάμε!

(Οι Χορωδοί είναι ντυμένοι με τα γιορτινά τους,

δαφνοστεφείς και γελαστοί- έτσι θα είναι

και στο Finale. Μπαίνουν από διάφορες μεριές,

με τη σειρά που τραγουδούν.)

ΧΟΡΩΔΙΑ

Κι από τότε στα βουνά

ζούσε πια με το κυνήγι

κι από μισος στις γυναίκες

δεν κατέβη στο χωριό.

(Φεύγουν καθώς τελειώνει το τραγούδι.

Τελευταίος ο Μάνος Χατζιδάκις, με στραμμένο

πάντοτε το κοντάρι προς τον Ποιητή.)

ΠΟΙΗΤΗΣ

Αισίως βαίνομεν προς λύσιν του έργου.

Σε λίγο θα έλθουν οι Λακεδαίμονες

Να συνάψουν Ειρήνη

που στο τέλος θα υμνήσουμε όλοι μαζί.

(Μπαίνουν διαδοχικά οι δύο Χοροί, πρώτα

των ανδρών και μετά των γυναικών.)

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Ήρθαν απ’ τη Σπάρτη!

Με γένια δέκα πήχες!

Με προβιές σαν τις αρκούδες.

Ήρθαν απ’ τη Σπάρτη!

(φωναχτά)

Γεια σας Λάκωνες!

(μόνοι οι άντρες)

Πώς πάν΄ τα πράγματα;

(Φεύγουν.)

ΣΚΗΝΗ 9

(Μπαίνουν οι Σπαρτιάτες.)

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΩΝΩΝ

Το τεντωμένο μου πουλί

πως κελαηδεί, πως κελαηδεί.

ΚΗΡΥΞ

Είναι τα λόγια περιττά.

Όποιος έχει μάτια βλέπει.

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΩΝΩΝ

Και κελαηδεί  και κελαηδεί

το τεντωμένο μου πουλί.

Η κάψα μου ανάβει και φουντώνει.

ΚΗΡΥΞ

Αίντε να ΄ρθει κανένας

να κλείσουμε Ειρήνη.

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΩΝΩΝ

Μα να! Τους ντόπιους βλέπω.

Κρατούν τα ρούχα τους

Μακριά απ’ την κοιλιά τους.

(Μπαίνουν οι Αθηναίοι ντυμένοι κανονικά,

με επικεφαλής τον Πρόβουλο.)

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Πρέπει να βρούμε τη Λυσιστράτη

αυτή μας έβγαλε το μάτι.

ΚΗΡΥΞ

Σας έπιασε κι εσάς πρωί πρωί σπασμός;

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Από οξεία πάσχουμε καυλίτιδα!

Αν ευθύς δε συνάψω Ειρήνη,

φερτε μου έναν παίδαρο

να τον ξεσκίσω!

ΚΗΡΥΞ

Όμως προσέξτε, σκεπαστείτε,

μήπως κανείς χασάπης

κόψει τα λουκάνικα.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Καλά τα λές! Γειά σας Λάκωνες!

Ντροπές πλάκωσαν’.

Για ποιο λόγο βρίσκεστε εδώ;

ΚΗΡΥΞ

Για την Ειρήνη!

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΩΝΩΝ

Την Ειρήνη!

ΚΗΡΥΞ

Πρεσβευτές!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Θέλουμε κι εμείς το ίδιο.

ΟΛΟΙ (ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΚΑΙ ΛΑΚΩΝΕΣ)

Θέλουμε Ειρήνη! Θέλουμε Ειρήνη!

Ειρήνη! Ειρήνη!

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Ποιος θα φέρει τη Λυσιστράτη;

ΟΛΟΙ

Το τεντωμένο μου πουλί

πως κελαηδεί, πως κελαηδεί.

(Μπαίνουν η Λυσιστράτη, η Μυρρίνη, η Κλεονίκη

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

(στη Λυσιστράτη)

Χαίρε γενναιοτάτη!

Πρέπει να γίνεις καλή και κακή.

Σεμνή και φαύλη.

Αθώα και πολύπειρη.

Γιατί σαγήνεψες τους Έλληνες,

που σου αναθέτουν εν λευκώ

εσύ να αποφασίσεις!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Σπουδαία τα λάχανα!

Σας χρειάζεται μόνο ένας οργασμός

για να καλμάρουν τα πνεύματα!

Πού είναι η Συμφιλίωση;

(Μπαίνει η Συμφιλίωση ανθοστολισμένη,

με την συνοδεία της.)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

(προς την Κλεονίκη)

Εσύ πιάσε τους Λάκωνες

και φερ’ τους κοντά μας.

Κι αν αρνηθεί κανείς να δώσει το χέρι,

τότε πιάσε το πουλί τους.

(προς το κοινό)

Είμαι γυναίκα.

Έχω κοφτερό μυαλό!

ΚΛΕΟΝΙΚΗ

(προς το κοινό)

Με φρόνηση με προίκισε η Φύση!

ΜΥΡΡΙΝΗ

Γνωρίζω καλά τη ζωή.

Δεν είμαι αμόρφωτη.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Αθηναίοι και Σπαρτιάτες,

Θυσιάζετε στους ίδιους βωμούς.

ΛΑΜΠΙΤΩ

Στην Ολυμπία, στους Δελφούς,

στις θερμοπύλες! Πάντα μαζί!

ΟΛΕΣ

Πάντα μαζί!

ΟΛΕΣ

Πάντα μαζί!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Και τώρα ρημάζετε την Ελλάδα

ενώ οι εχθροί καραδοκούν.

ΧΟΡΟΣ ΛΑΚΩΝΩΝ

Κι εμένα με ρήμαξε η καύλα.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Λάκωνες, πόσες φορές σας σώσανε οι Αθηναίοι;

ΛΑΜΠΙΤΩ

Αθηναίοι, πόσες φορές σας σώσανε οι Λάκωνες;

ΧΟΡΟΣ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

Τι κώλος! Τι κώλος είναι αυτός!

ΟΛΟΙ (ΑΘΗΝΑΙΟΙ-ΛΑΚΩΝΕΣ)

Αχ και βαχ!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Με τόσους κοινούς δεσμούς, πώς πολεμάτε;

ΟΛΟΙ

Τι καλλίγραμμος κολπίσκος!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Γιατί δεν σταματάτε;

ΛΑΚΩΝΕΣ

Θέλουμε να προσαρτήσουμε τον κόλπο!

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Ποιόν κόλπο;

ΛΑΚΩΝΕΣ

Του Κατακώλου.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Τι λές;

ΑΘΗΝΑΙΟΙ

Θέλουμε την ορεινή Κλειτορία.

ΛΑΚΩΝΕΣ

Τον πισινό κόλπο του Μαλιακού.

ΑΘΗΝΑΙΟΙ

Τα σκέλια των Μεγάρων.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ (ΣΟΛΙΣΤ ΚΑΙ ΧΟΡΟΣ)

Όλοι μαζί! Όλοι μαζί!

Αθηναίοι, Πελοποννήσιοι, Βοιωτοί.

Να σώσουμε την Ελλάδα.

ΣΚΗΝΗ 10-FINALE

(γενική συμφιλίωση σ’ ένα πνεύμα χαράς)

ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Έχω στρώμα κεντημένο,

παρδαλό φουστάνι έχω,

και χρυσό βραχιόλι έχω.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ

Πάει κι η κόρη να χαρεί το πανηγύρι.

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ (ΟΛΟΙ)

Πάει κι η κόρη να χαρεί το πανηγύρι.

ΠΡΟΒΟΥΛΟΣ, ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Πιαστείτε χέρι χέρι.

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ, ΜΥΡΡΙΝΗ, ΚΛΕΟΝΙΚΗ,

ΛΑΜΠΙΤΩ, ΧΟΡΟΣ ΓΥΝΑΙΚΩΝ

Έχω το σπίτι ανοιχτό,

έχω για σένα ό,τι ποθείς•

άκρατο οίνο για να πιεις,

κρεβάτι για να κοιμηθείς.

ΧΟΡΟΣ ΑΝΔΡΩΝ

Ποτέ πια ξεμέθυστοι

σε διαπραγματεύσεις!

Γιατί ο νους μας πάει στο κακό.

ΛΑΚΩΝΕΣ

Μνημοσύνη, φέρε τη Μούσα.

ΚΗΡΥΞ

Αυτή που γνώρισε των Αθηναίων την ανδρεία.

Εκείνοι ενίκησαν τους Μήδους,

κι εμείς με τον Λεωνίδα

φυλάξαμε θερμοπύλες.

ΚΗΡΥΞ, ΛΑΚΩΝΕΣ

Παρθένα θεά, ευλόγα την Ειρήνη!

ΟΛΟΙ (ΣΟΛΙΣΤ ΑΝΔΡΩΝ-ΓΥΝΑΙΚΩΝ)

Ας είναι καλό το ταξίδι με το πλοίο της Φιλίας.

΄Αρτεμη σε καλώ, και τον Διόνυσο,

Τον Δία καλώ και την Ήρα,

θεοί και δαίμονες ας έρθουν

κοντά μας για πάντα.

Καλώ τη γλυκιά Αφροδίτη

να μας φέρει καλή ζωή.

Ας ψάλουμε όλοι παιάνα!

Ξανοίγει μια νέα ζωή,

Ειρηνική!

(Η σκηνή σιγά σιγά αδειάζει• το φως πέφτει.)

(Το φως ανεβαίνει σιγά σιγά. Θα μπουν ξανά

όλοι με τη σειρά τους στεφανωμένοι,

χαρούμενοι και με ρούχα γιορτινά.

Μπαίνουν η Λυσιστράτη, η Κλεονίκη,

η Μυρρίνη, η Λαμπιτώ.)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Στης Ειρήνης το σκοπό

τις φωνές ενώστε.

Στης Ειρήνης το ρυθμό

τις καρδιές υψώστε.

(Μπαίνουν ο Ποιητής, ο Πρόβουλος,

ο Κινησίας, ο Κήρυξ.)

ΛΥΣΙΣΤΡΑΤΗ

Χέρια-χέρια σμίξτε δυνατά.

ΟΛΕΣ

Ρίξτε μες στα Τάρταρα

του πολέμου τη σκιά.

Σαν ελεύθερο πουλί

θα πετάξω τώρα•

την Ειρήνη κέρδισα,

χαίρεται όλη η χώρα!

ΠΟΙΗΤΗΣ

Του πολέμου άρχοντες

ενωμένοι στο κακό,

μες στο αίμα των λαών

βουτηγμένοι ως το λαιμό.

(Μπαίνουν ο Γυναικείος Χορός

και η Κορυφαία.)

Τα ψωμιά σας τώρα τέλειωσαν.

ΟΛΟΙ

Ο στρατός των γυναικών

το φριχτό σας πρόσωπο

ξεσκεπάζει σήμερα

με τούτο το τραγούδι.

ΟΛΕΣ (ΣΟΛΙΣΤ, ΚΟΡΥΦΑΙΑ, ΧΟΡΟΣ)

Της Ειρήνης το σκοπό

τραγουδάμε σήμερα,

Της Ειρήνης τ’ όμορφο

το γλυκό τραγούδι.

(Μπαίνουν όλοι οι άντρες: Αθηναίοι,Λάκωνες και ο Κορυφαίος.)

Τραγουδήστε όλοι σας,

Θεατές και φίλοι.

ΑΝΔΡΕΣ

Σπαρτιάτες, Σαμιώτες, Βοιωτοί.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ

Για να λάμπει αιώνια

η καλή Ειρήνη.

ΓΥΝΑΙΚΕΣ, ΑΝΔΡΕΣ

Έλληνες με μια φωνή,

με μια καρδιά!

Της Λυσιστράτη θριαμβευτής

ο ερωτικός στρατός νικητής!

 ΤΕΛΟΣ

2002

Τον Απρίλιο, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών ανεβαίνει η λυρική κωμωδία του Μίκη Θεοδωράκη “Λυσιστράτη” (έξι συνολικά παραστάσεις), βασισμένη στο έργο του Αριστοφάνη. Ο Γιώργος Νταλάρας έχει το ρόλο του ποιητή, σχολιαστή των γεγονότων, πολεμικού ανταποκριτή ενώ μετέχει πρώτη φορά σε όπερα. Την παράσταση σκηνοθετεί ο Γιώργος Μιχαηλίδης και την επιμέλεια της μουσικής διεύθυνσης έχουν ο Νίκος Τσούχλος και ο Βασίλης Χριστόπουλος. Στα σκηνικά ο Διονύσης Φωτόπουλος και στα κοστούμια ο Γιώργος Γαβαλάς. Παίζει η Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Στη διανομή οι: Δάφνη Ευαγγελάτου, Λουντμίλα Σεμτσούκ, Μαρίνα Βουλογιάννη, Αλεξάνδρα Παπατζιάκου, Δημήτρης Καβράκος, Ζάχος Τερζάκης. Μία υψηλών απαιτήσεων παραγωγή που ολοκληρώνει την τετραλογία του Μίκη Θεοδωράκη, μετά την Ηλέκτρα, τη Μήδεια και την Αντιγόνη. Η Λυσιστράτη είναι μια γιορτή της μουσικής, του θεάματος, του ανθρώπινου δυναμικού, μια γιορτή ειρήνης.

«Τη Λυσιστράτη άρχισα να τη συνθέτω τον Μάιο του 2000. Στην ελεύθερη απόδοση του κειμένου εισήγαγα νέα στοιχεία, όπως λ.χ. το πρόσωπο του ποιητή και αναμόρφωσα πολλές σκηνές με βάση τις ανάγκες της προβολής των μουσικών στοιχείων, που ως γνωστό αποτελούν τη βάση ενός λυρικού – μουσικού έργου, παραμένοντας βεβαίως πάντοτε πιστός στο πνεύμα και στο γράμμα του Αριστοφάνη. Στην προσπάθειά μου αυτή σημαντική υπήρξε η συμβολή του Χρήστου Λαμπράκη, ο οποίος προέβη και στην πρώτη μορφοποίηση των Σκηνών με βάση τις ανάγκες μιας σύγχρονης όπερας. Εξάλλου, η ιδέα για τη σύνθεση αυτού του έργου υπήρξε δική του και πρέπει να ομολογήσω ότι δίχως τη δική του επιμονή ασφαλώς δεν θα είχα ξαναγυρίσει στη σύνθεση, που είχα εγκαταλείψει για μεγάλο χρονικό διάστημα.» Μίκης Θεοδωράκης.

Λίγους μήνες αργότερα (στις 14 Σεπτέμβριου) το έργο θα παρουσιαστεί στο Αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, ενώ λίγες ημέρες πριν (1,2 Σεπτεμβρίου) στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Η υποδοχή του κόσμου το ίδιο θερμή παντού.

15 Οκτωβρίου Μ.Θ.